ایران در پنج مسیر دالانی جهانی، قطبیت خود را از دست داد

کریدورها که به فارسی دالان یا گذرگاه نامیده شده است، کار پیوند دو مبدا بازار و تولیدکنندگان کلان و مسیر را بر عهده دارند. مانند چین اروپا، یا هند اروپا.

ایران به اعتبار موقعیت جغرافیای اش در اوراسیا، تنها کشور تک جداره بین آسیای مرکزی، قفقاز، روسیه و دریای آزاد و نیز کوتاه ترین و ایضا با صرفه ترین مسیر در پیوند شبه قاره اروپا است. در واقع با تحقق قابلیت های گذرگاهی ایران، کمترین درآمد تخمینی ملی در درازمدت 6 تا 9 برابر فروش نفت در ۱۴۰۱ برآورد شده است. ولی جمهوری اسلامی ایران، به دلایل گوناگون در پنج مسیر دالانی جهانی، قطبیت ( هاب) خود را از دست داده و سخاوتمندانه آن را دو دستی تقدیم همسایگان و رقیبان منطقه ای کرده است:

1 . اکنون روشن شده است که دالان باختری خاوری پس از گذر از ترکمنستان دریای خزر جمهوری آذربایجان و گرجستان، به دریای سیاه و یا به بنادر ترکیه رسیده و بدین وسیله نیاز به جغرافیای ایران، البته با هزینه بیشتر برطرف خواهد شد.

2 .  با قراداد عظیم هند عربستان اروپا و قطبیت اقیانوس هند در اتصال کریدور محور خاوری باختری، با گذر از عربستان و دیگر اعضای شورای همکاری، اسرائیل، اردن، ترکیه و مصر، ترانزیت کلان مقیاس کالا بین دو بازار جهانی اروپا هند انجام شده و ۱۱ کشور واسطه ای دیگر در این مسیر، به درآمدهای کلان باد آورده دست خواهند یافت.

3 تنها تکیه گاه تخیلی و موهوم کوچک مقیاس ایران چشم داشت به تامین مالی تکمیل خطوط ریلی رشت آستارا بود که روسیه به خاطر تحریم ها، جایگاه ترانزیتی اش را از دست داده و ملت های آسیای مرکزی به جای کریدور شمالی جنوبی، استفاده از محور آذربایجان گرجستان ترکیه ، یعنی محور خاوری باختری میانی را برگزیده اند. اولتیماتوم های مکرر ایران به روسیه، از جمله مهلت شش ماهه مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل ونقل به روس ها در زمینه سرمایه گزاری در خط آهن رشت آستارا از سوی مسکو، به پشیزی گرفته نشده و اگر هم بر فرض انجام شود، به دلیل شرط بندی جمهوری اسلامی بر اسب بازنده روسیه،  بی رمق خواهد بود ."یادمان نمی رود که جمهوری اسلامی سال ۲۰۰۰ با کلی دمیدن در بوق و کرنا قرار بود  همراه هند و روسیه ، قرارداد ترانزیتی کریدور شمال جنوب را پس از امضا به فعلیت رسانده و با توسعه بنادر و شبکه ریلی خود، سالانه ۳۰ میلیون تن کالا را از هند به روسیه و بالعکس ترانزیت کند. این در حالی است که عدم توسعه بندر چابهار با حضور شرکت های هندی به خاطر تحریم ها، عدم تکمیل خط آهن چابهار زاهدان و رشت آستارا باعث شد این طرح روی کاغذ بماند"( کانال تلگرامی دویچه وله ۲۰ شهریور).

4 . هم چنین از سال ها پیش طرح دستکم 17 میلیارد دلاری اتصال فاو عراق به ترکیه در حالی رو به تکمیل است که هنوز عراق از اتصال خط بسیار کوتاه 30 کیلومتری شلمچه بصره را به دلیل تحریم های جمهوری اسلامی مانع می شود. این کریدور قرار است خلیج فارس ، عربستان و دیگر اعضای شورای همکاری را از طریق بین النهرین به ترکیه، دریاهای اژه، مرمره، سیاه، آدریاتیک، مدیترانه و اقیانوس اطلس وصل می کند.

5 .  هم چنین طرح چین پاکستان افغانستان برای اتصال شانگهای آسیای مرکزی خلیج عمان با مقصد خلیج گوادر رو به تکمیل شدن است. البته با پیوستن افعانستان به این کریدور پیوند لوله ای (نفت گاز) از آسیای مرکزی به شبه قاره در مقیاسی کلان به انجام خواهد رسید.

به هر روی تا هنگامی که جمهوری اسلامی زیر تحریم جهانی است، امکان مشارکت استراتژیک در هیچ طرح و برنامه کلان مقیاسی ممکن الوقوع نیست. سهل است که حتی طرح هایی مانند خط لوله صلح که گاز را تا دم دروازه شبه قاره کشانده ایم،  تحویل گرفته نخواهند شد حتی در قالب نیم بها.