◄ افزایش جریمه های رانندگی به ایمنی پایدار منجر می شود؟

چند روز پیش بود که سید تیمور حسینی رئیس پلیس راهور فراجا از ابلاغ مبلغ جدید جریمه های رانندگی از سوی دولت خبر داد و گفت که نرخ های جدید از ابتدای تیرماه اجرایی می شود اما آیا افزایش تصاعدی مبلغ جرائم بدون در نظر داشتن ایرادات راه و خودرو و کارکرد عوامل عملیاتی مرتبط در حوزه ایمنی، با اصول ایمنی پایدار همخوانی دارد؟

به گزارش تین نیوز، این موضوع بازتاب زیادی در بین کارشناسان و مردم داشته است چرا که بررسی مبلغ جدید جریمه ها نشان می دهد نرخ جریمه ها، رشد قابل توجهی داشته است.

شماری از کارشناسان حمل و نقلی در این زمینه می گویند: اگر قوانین منطقی نباشد جریمه فقط مردم را عصبانی می‌کند.

به گفته آنان، افزایش تصاعدی مبلغ جرائم بدون در نظر داشتن ایرادات راه و خودرو و کارکرد عوامل عملیاتی مرتبط در حوزه ایمنی، با اصول ایمنی پایدار و safe system approach کشورهای موفق در عرصه ایمنی همخوانی ندارد و می تواند اثرات منفی نیز به جا گذارد. اگر نتایج اقدامات قبلی در حوزه افزایش نرخ جرائم به خوبی آنالیز می شد بی اعتباری این تصمیم به وضوح مشخص می شد. 

این کارشناسان تاکید دارند: در safe system approach هر دستگاه اصلاحات کار در خودش را مقدم بر تمرکز بر خطای انسانی در بروز تصادفات شدید می داند. وقتی تمرکز بر افزایش نرخ تخلفات باشد و توجهی به عملکرد نهادهای مسئول نشود، یعنی عامل انسانی را علت العلل همه مشکلات می دانیم. بنابراین همین نگاه به بدنه اجرایی مسئول هم تسری پیدا می کند. با چنین نگاهی، عامل انسانی حتی اگر به دلیل اشتباه،  عامل تخلفی باشد، تعهدی بر اصلاح رفتار خود نخواهد داشت زیرا تلاش عوامل اجرایی را در جلوگیری از این تخلف ندیده است. به عنوان مثال، تخلف سرعت و افزایش نرخ جریمه آن طی یک دهه گذشته را در نظر گیرید. پلیس راهور مجوز به دوربین های کنترل سرعت شد، آیا این آهنگ افزایش نرخ و تجهیز پلیس راهور به امکانات کنترل سرعت، آیا منتج به ثابت شدن تیم‌ های گشت پلیس راه و تمرکز بیش از حد بر این موضوع نشده؟ آیا سهم تخلفات سرعت طی یک دهه گذشته کاهش قابل توجهی داشته؟ آیا حین سفر، حضور متحرک تیم‌ های گشت پلیس راه را چند بار مشاهده می کنیم؟ و...

کارشناسان با تاکید بر این که به نظر می رسد کارشناسی ها در این حوزه بسیار تضعیف شده و تکراری و بدون تحلیل دقیق مشکلات بوده است، عنوان کردند: جریمه هیچ موقع کارساز نیست. در مسیرها باید روش هایی اعمال گردد که شرایط خلاف اجباری را ایجاد نکند توجه بفرمایید بعد از چند ساعت رانندگی در یک سربالایی به یک نیسان کند رو بر خورد می کنید و دقایق زیادی باید پشت آن حرکت کنید و صف طولانی پشت سر شما ایجاد می شود و موجب استهلاک و مصرف سوخت و زمان تلف شده و.....می گردد در صورتی که این سر بالایی ها را می توان سه خطه نمود و یک خط کناری را برای وسایل کند را اختصاص داد که قبلا هم در بعضی از مسیرها این گونه شده بود ولی با خط کشی ممتد که به جای خط کشی مقطع انجام شد در همان مسیر هم باب جریمه خودروها را فراهم نمود.

به گفته این دسته از کارشناسان؛  جریمه سهل الوصول است و به همین علت همه فشارها به جریمه آورده می شود که در نهایت بعد از مدتی کارایی خود را از دست می دهد و مجددا بحث افزایش مطرح می شود که این خود نشانه عدم کارایی بلند مدت آن است لذا جریمه باید با عوامل دیگر هماهنگی داشته باشد.

آنان با تاکید بر این که هرچه استانداردها بالاتر باشد جریمه هم می تواند بیشتر باشد، تاکید کردند:این بدان معنی نیست که باور نداشته باشیم که افزایش نرخ جریمه ها در کاهش تخلفات تاثیر نمی گذارد بلکه منظور این است که اولا وقتی نرخ تخلفات افزایش پیدا می کند، ثبت آمار به دلیل دلسوزی غالب افسران پلیس راهور نسبت به اوضاع کاربران متخلف، غیر واقعی می شود و در جرائم تسلیمی، نوع تخلف به شکل غیرواقعی نوشته می‌شود مثلا در شرایط فعلی نرخ نبستن کمربند ایمنی چون کمتر است جایگزین تخلفات با نرخ بالا (مانند سرعت و سبقت نابجا) می شود. وقتی آمار درست نباشد، شناسایی مشکل واقعی دچار چالش و اشتباه می شود.

ثانیا کنترل تخلفاتی مانند سرعت و سبقت نابجا که بیشتر به شکل ساکن انجام می پذیرد،  سبب می شود سایر تخلفات تاثیرگذار که درحرکت سیال گشت پلیس راه قابل کشف هستند کمتر شناسایی شده و همین تاثیر منفی بر سایر تخلفات، چه بسا اثر منفی گذاشته و شدت بعضی انواع تصادفات افزایش پیدا کند. مثلا تعداد سرنشین بیش از حد مجاز خودرو. تغییر شکل خودرو، عدم رعایت فاصله طولی مناسب، حواس پرتی با تلفن همراه و ...

سوم این که رفتار پرخاشگرانه رانندگان در هنگام ثبت جریمه، می تواند تصادفات دیگری از نوع عجله و شتاب بی‌ مورد و ... را افزایش دهد.

مجموعه عوامل بالا، سبب شده تا کشورهای موفقی چون هلند و سوئد با استفاده از رویکرد safe system approach یا sustainable road safety حرکت در جهت اصلاح زیرساخت و مقاوم سازی خودرو را مقدم بر سایر اقداماتی بدانند که به واسطه خطای انسانی ممکن است سبب بروز تصادف شود. کمیسیون ایمنی راه ها و یا شورای‌عالی ترافیک بجای اینکه زور خود را حول این دو موضوع اعمال کنند، متمرکز بر عامل انسانی هستند !! که زور چندانی برای دفاع از حقوق خود ندارد.