◄ پیشنهاد آسیب شناسی مستقل از وزارت راه به خیرین/ اثربخشی بیشتر کارهای خیرین راه با نقشه راه سوره والعصر

عباس قربانعلی بیک: سوره مبارکه والعصر، به تعبیر علامه طباطبایی، چکیده همه معارف قرآنی است (جلد 20 تفسیر المیزان)؛ سوره ای کوتاه اما عمیق که منطق نجات انسان و جامعه را در سه رکن بنیادین ترسیم می کند: ایمان، عمل صالح و تواصی (به حق و تواصی به صبر)، به تعبیر ایشان تواصى به حق عنوانى است وسیع تر از عنوان امر به معروف و نهى از منکر (... یکدیگر را به حق سفارش کرده و ...).

• قرآن در حدود پنجاه آیه بر همراهی ایمان و عمل صالح تأکید می کند، اما فقط در سوره والعصر به صراحت نشان می دهد که دوام و اثرگذاری اجتماعی، بدون تواصی، در معرض فرسایش و زوال است، به بیان دیگر رکن بازخورد برای دوام و رشد مستمر این دو.
• در تعبیر حق در سوره والعصر با روش علامه طباطبایی می توان از آیه 17 سوره رعد استفاده نمود: ... خدا حق و باطل را چنین مثل مى زند، و اما کف به کنار افتاده نابود مى شود، ولى چیزى که به مردم سود می دهد در زمین مى ماند، خدا مثلها را چنین می زند.

در حوزه راه و شهرسازی، که مستقیما با جان، کرامت، ایمنی، کیفیت و معیشت مردم سروکار دارد، نقش خیرین انکارناپذیر است. خیرین راه و شهرسازی با تامین 5.2 همت در 1403 و 1404 برای احداث راه ها، پل ها، مسکن محرومان تا زیرساخت های ایمن و انسانی، همواره کسانی بوده اند که فراتر از وظیفه اداری، با نیت قرب الهی و احساس مسئولیت اجتماعی وارد میدان شده اند.

بی مناسبت نیست در این زمینه یادی کنیم از مرحوم نوشیروانی که گفته می شود 80% ثروت خود را در جهت امور خیریه و کمک به مستمندان و ارتقای سطح بهداشت و آموزش مردم مصروف داشت (با تاسیس بیمارستان، زایشگاه، هنرستان و دانشگاه ...).

• اما واقعیت اینست که بسیاری از مشکلات اقتصادی، اجتماعی شهرها و شبکه های حمل و نقل به تعبیر رهبر معظم انقلاب، ریشه در «حرف های سست»، «تصمیمات غلط»، «تحلیل های سوگیرانه» و «فقدان نقد درون زا» دارد. این همان نکته ای است که بزرگان اندیشه دینی، چون آیت الله جوادی آملی، برآن تأکید کرده اند: بحران ها فقط محصول کمبود منابع نیستند، بلکه حاصل خطا در فهم و تصمیم اند. کشف این خطاها نیازمند نگاهی بدون سوگیری و غیرجناحی است؛ نگاهی که غالبا از چارچوب سیاسی برنمی آید و بیشتر در بسترهای غیرسیاسی، تخصصی و اخلاق مدار شکل می گیرد و مفهوم «تواصی» اهمیت راهبردی می یابد.
• تواصی یعنی مسئولیت پذیری متقابل؛ یعنی افراد صالح، یکدیگر را به حق توصیه کنند، خطاها را خیرخواهانه گوشزد نمایند و در مسیر اصلاح، به صبر و بردباری دعوت کنند. تواصی، روش خوداصلاح گری جامعه ایمانی است (شناسایی و رفع خطاهای راهبردی).
• اگر اعمال صالح در قالب نهادهای تواصی محور نهادینه شود، پایداری و تکثیر می یابد. از این منظر، تشکیل و توسعه انجمن ها، سازمان های مردم نهاد تخصصی (NGO، سمن ها) و به تدریج اندیشکده تواصی در حوزه راه و شهرسازی ...، با مأموریت «تواصی به حق»، ضرورتی انکارناپذیر است. این انجمن ها می توانند محل تضارب آرای خیرین، متخصصان، مدیران با تجربه و نیروهای جوان مؤمن باشند؛ فضایی برای آسیب شناسی و نقد راهبردها و طرح ها، رصد آثار اجتماعی و اقتصادی پروژه ها، یافتن انحرافات، و حمایت از تصمیمات درست. چنین نهادهایی نه رقیب دولتند و نه ابزار سیاست، بلکه مکمل عقلانیت اجرایی و حافظ منافع بلندمدت مردم اند. در این چارچوب، ادامه دادن راه خیرین صرفا به معنای تکرار یک عمل خیر نیست، بلکه به معنای ارتقای آن به یک «فرهنگ پایدار» است. فرهنگی که در آن، عمل صالح فردی به مسئولیت جمعی تبدیل و تواصی، حلقه پیوند چرخه می شود.
• همان گونه که مرحوم دکتر شریعتی می نویسد: آنان که رفتند، کاری حسینی کردند و آنان که ماندند، باید کاری زینبی کنند.
• امروز، یکی از کارهای زینبیِ خیرین راه و شهرسازی در کنار کارهای صالح و عام المنفعه، یافتن ریشه های احداث 4 هزارکیلومتر خطوط ریلی بی فایده و ... (غیرحق) در سال های گذشته است (تین 266254) که با آن زمینه شناخت حق و تواصی فراهم می گردد.     
• برای افزایش اثربخشی کار های خیرین پیشنهاد می شود، با آسیب شناسی مستقل از وزارت راه، به یافتن اولویت ها و تواصی بپردازند. 
• در نهایت، وعده قرآن برای چنین افرادی از جامعه روشن است: «آیه 69 سوره نساء: و کسانی که از خدا و پیامبر اطاعت کنند، در زمره کسانی از پیامبران و صدّیقان و شهیدان و شایستگان خواهند بود که خدا به آنان نعمت داده؛ و اینان نیکو رفیقانی هستند.
• این رویکرد برای دفع روزمرگی و تحقق بهبود مستمر و در همه بخش های جامعه اعم از اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی موثر است. 

گفتگوی تشریحی تهیه با NotebookLM

۱۸ مگ، ۳۳ مگ