◄ هزارمین سال نگارش کتاب قانون در طب و جای خالی کتاب قانون در راه‌ آهن

عباس قربانعلی بیک: دکتر روی کاساگراندا (Roy Casagranda)، استاد علوم سیاسی و تاریخ در آمریکا، در سخنرانی های خود در مورد تمدن اسلامی و به ویژه دانشمندان بزرگی مانند ابن سینا صحبت می کند. او تأکید دارد که غرب امروز، بخش عمده ای از پیشرفت های علمی و فلسفی خود را مدیون دانشمندان مسلمانی مانند ابن سینا می داند.

در ادامه، برخی از نکات کلیدی صحبت های اخیر ایشان (2025) درباره ابن سینا را به مناسبت هزارمین سال تدوین کتاب قانون در طب بررسی می کنیم: پس از اشاره به تاریخ اولیه جهان اسلام پس از پیامبر اکرم (ص) ...، ابن سینا (ابوعلی سینا) در دوران پرتلاطم سده های ۱۰ و ۱۱ میلادی زندگی می کرد؛ زمانی که جهان اسلام شاهد فروپاشی امپراتوری عرب و ظهور حکومت های محلی بود.

عباسیان پس از سرنگونی امویان در سال ۷۵۰ میلادی، بغداد را به پایتختی انتخاب کردند و بیت الحکمه را تأسیس کردند، مرکزی که دانش یونانی، ایرانی و هندی را حفظ و گسترش داد. اما در زمان ابن سینا (۹۸۰–۱۰۳۷ میلادی)، این امپراتوری به دولت های کوچک تر تقسیم شده بود و هرچند بی ثباتی سیاسی وجود داشت، فضایی برای رشد فکری نیز فراهم شده بود.

ابن سینا در نزدیکی بخارا (ازبکستان کنونی) متولد شد و از کودکی نبوغ خود را نشان داد: تا ۱۰ سالگی، کل قرآن را حفظ کرد، تا ۱۳ سالگی، بر فقه اسلامی مسلط شد، تا ۱۶ سالگی از استادان خود در فلسفه و پزشکی پیشی گرفت، تا ۱۷ سالگی پزشک دربار امیر سامانی شد. کنجکاوی بی حد او باعث شد به مطالعه آثار ارسطو، به ویژه متافیزیک بپردازد، کتابی که به دلیل اصطلاحات پیچیده، بسیاری از دانشمندان را سردرگم کرده بود.

او با کشف کتابی از فارابی فیلسوف ایرانی، موفق شد رمز این اثر را بگشاید و این کشف، بنیان فکری او را شکل داد. از جمله شاهکارهایش قانون در طب (۱۰۲۵ میلادی) بود.

قانون در طب اثری پیشگامانه بود که اساس پزشکی مدرن را بنا نهاد:

1) ابن سینا با رد نظریه «یک بیماری واحد»، بیماری ها را بر اساس علت، علائم و درمان طبقه بندی کرد،

2) او قرن ها قبل از کشف میکروب ها، بر رعایت بهداشت، قرنطینه و قطع زنجیره انتقال بیماری تأکید داشت، 3) او دانش پزشکی یونانی، ایرانی و هندی را با مشاهدات خود ترکیب و نظام مند کرد.

قانون بیش از ۵۰۰ سال، کتاب درسی اصلی پزشکی در اروپا بود، اما نام او به دلیل تعصبات تاریخی پس از دانشمندانی دیگر مانند زملوایس قرار گرفت.

ابن سینا علاوه بر پزشکی، در فلسفه و فیزیک نیز پیشگام و معتقد بود منطق زیربنای تمام دانش ها است و برای بازاندیشی و شناسایی خرافات، یا گزاره های منقضی شده، یا ناکارآمد، به انگیزه و نگرشی که توسعه (هم در ابعادفردی هم در ابعادجمعی) را موجه کند نیاز است و ساختارهایی برای این فرآیند به شکل فعال باید ایجاد کرد.

• درس هایی برای آینده: زندگی ابن سینا نشان دهنده شکنندگی دانش است. آثار او در جنگ ها و بی توجهی ها از بین رفت، همان طور که تمدن های دیگر نیز بارها دانش خود را از دست داده اند. دکتر کاساگراندا تأکید می کند که ما باید دانش را حفظ کنیم: با ارزش گذاری بر سنت های علمیِ فرهنگ های مختلف، از «اختراع دوباره چرخ» جلوگیری کنیم. نبوغ ابن سینا در میان آشوب ها شکوفا شد و این یادآوری است که پیشرفتِ دانش، نیازمند پرورش کنجکاوی و حفظ میراث علمی است درسی که امروز نیز به اندازه هزار سال پیش اهمیت دارد. نکات کلیدی: 1) نابغه ای همه فن حریف: ... 2) پیشگام علم پزشکی: «قانون» او پایه ای برای طبقه بندی بیماری ها و پزشکی پیشگیرانه شد.  3) دانشمندی فراتر از زمان: ... 4) پل ارتباطی فرهنگ ها: او دانش یونانی، ایرانی و هندی را ترکیب و به اروپا منتقل کرد. 5) زندگی او نشان می دهد که حتی در ناپایداری سیاسی، شکوفایی فکری ممکن است.
• برای پیشرفت راه آهن نیاز به اشراف به منطق و نیز کتاب قانون در راه آهن داریم تا خرافات فنی را حذف و به حقیقت برسیم.
• استفاده از بند 2 در بخش ریلی کمک می کند مشکلات راه آهن را طبقه بندی نموده و درد و درمان را بهتر بشناسیم و بند 4 در بخش ریلی ما را به شناخت دانش، تجربیات و فناوری دیگر کشورها و یافتن راه حل بهینه و منطقی هدایت میکند (تین 282874).

با به کارگیری منطق هم می توان گزارش های مهمل (تین 296031) و نگاه جزیره ای (تین 272983) که از آفات مهم مدیریت هستند را بهتر تشخیص داد و نقشه راه بلوغ برای رسیدن به اهداف سازمان را به دور از افراط و تفریط ترسیم نمود (تین 292879)، با تقویت روحیه کنجکاوی هم زمینه تغییر رویکردهای موجود در تعمیرونگهداری (تین 275466) و بهره وری (تین 257527) فراهم می گردد.