◄ خلاصه گزارش تیر 1386 مشاورین داخلی و خارجی برقی کردن راه‌ آهن

عباس قربانعلی بیک: مطالعات فاز صفر برقی کردن خطوط راه آهن ایران براساس قرارداد 851101 انجام شده است (تیر 86).

هدف اصلی این مطالعه بر اساس دستور سازمان برنامه پس از مصوبه هیئت دولت برای برقی کردن تهران مشهد، مروری بر مزایای برقی کردن، ارزیابی و امکان سنجی خطوط ریلی کشور است.

گزارش در هفت جلد تدوین شده و گزارش مدیریتی آن شامل 6 فصل اصلی است:

فصل اول، کلیات: راه آهن به عنوان یک سیستم حمل و نقل زمینی مطمئن و مقرون به صرفه برای جابجایی مسافر و بار شناخته می شود، اما نیازمند سرمایه گذاری بالا در زیرساخت ها، ناوگان، و تعمیرات است. برقی کردن خطوط راه آهن می تواند توان کشش را افزایش، زمان راه اندازی لوکوموتیوها را کاهش و هزینه های تعمیر و نگهداری را کم کند. قرارداد اولین خط برقی راه آهن ایران 1356 منعقد و در سال 1364 بین تبریز و جلفا با طول ۱۴۸ کیلومتر راه اندازی شد، مروری بر سابقه 50 ساله موضوع برقی کردن راه آهن تهران مشهد و دلایل توقف برقی کردن بافق بندرعباس ... . در جهان، 27 درصد از خطوط ریلی برقی هستند، اما 50 درصد از حجم ترافیک را جابه جا می کنند. کشورهای روسیه، آلمان، و چین (42، 19 و 19) بیشترین خطوط برقی را دارند.

فصل دوم، مطالعات ترافیک: این فصل به برآورد ترافیک در محورهای مختلف راه آهن بر اساس برنامه های توسعه و عملکرد سال های گذشته پرداخته است.

فصل سوم، مطالعات ناوگان: در این بخش، نیروی کشش مناسب بر اساس پارامترهای ترافیکی محاسبه شده و نیاز به ناوگان در دو حالت برقی و دیزلی برآورد شده است. همچنین، میزان مصرف انرژی در هر دو حالت محاسبه و مقایسه شده است.

فصل چهارم، مطالعات برقی کردن: این فصل به بررسی زیرساخت های مورد نیاز برای برقی کردن خطوط، از جمله پست های کشش، خطوط انتقال نیرو و هزینه های مرتبط پرداخته است.

فصل پنجم، مطالعات اقتصادی: ارزیابی مالی و اقتصادی برقی کردن خطوط راه آهن در سناریوهای مختلف انجام شده و مزایای اقتصادی آن بررسی شده است.

فصل ششم، اولویت بندی: با استفاده از روش های تصمیم گیری چند معیاره، محورهای راه آهن اولویت بندی و محورهای منتخب برای برقی کردن معرفی شده اند.

مسیرهای منتخب در فصل دوم عبارتند از:

1) تهران مشهد، 2) تهران بندرعباس، 3) تهران کرمان، 4) تهران اصفهان، 5) چادرملو فولاد، 6) تهران تبریز، 7) تهران بندر امام خمینی، 8) تهران گرگان، 9) بافق سرخس و بار و مسافر از 84 تا 1420 برآورد گردید.

تعداد و هزینه پست ها در مسیرهای 9 گانه از دونوع 20 و 25 مگاواتی در فواصل 50 تا 70 کیلومتر (ص 35 و 36) برآوردشده است.

مفروضات بخش مطالعات اقتصادی: سوخت مصرفی هر تن یا نفرکیلومتر 6 سی سی و برق مصرفی 22 و 28 وات ساعت (بار، مسافر).

هزینه نگهداری و تعمیرات لوکوموتیو دیزلی و برقی 83 و 16 سنت بر کیلومتر، هزینه نگهداری پست و شبکه بالاسری یک درصد، سیر لوکوموتیو برقی و دیزلی به هزار کیلومتر در سال برای مسافری 450 و 241 و باری 300 و 142، نسبت بار خالص به ناخالص 0.67 و هزینه حصار کشی دوطرفه و اصلاح علائم 15 درصد و نیز هزینه انواع خطوط انتقال از 132 تا 400 کیلوولت و هزینه فیدرها.   

مفروضات اقتصاد: نرخ بهره 10 درصد، عمر پروژه 20 سال، قیمت سوخت داخلی و جهانی، قیمت برق اوج و معمولی ...، قیمت لوکوموتیو برقی 4.2 و قیمت لوکوموتیو دیزلی 2.7 میلیون دلار، نرخ تسعیر ارز، تعرفه تن کیلومتر، دیماند ماهانه، ارزش اسقاط ناوگان، ارزش لوکوموتیوهای دیزلی آزاد شده، ارزش وقت مسافران، هزینه آلاینده ها. سپس مفروضات ترافیکی اختصاصی هر مسیر نوشته شده مانند نرخ رشد بار و مسافر، جهت بار، وزن باری، زمان سیر بلاک بحرانی، ظرفیت مسیر، سرعت متوسط دیزلی و برقی، ظرفیت واگن مسافری، ضریب اشغال قطار مسافری، هزینه تبدیل و تجهیز دپوها، هزینه اصلاح ابنیه مسیر، هزینه اصلاح واگن ... .

سپس منافع برقی تا 1420 برای 9 محور آمده: افزایش ظرفیت، کاهش مصرف سوخت، کاهش آلودگی هوا، کاهش نیاز به لوکوموتیو، کاهش هزینه نگهداری لوکوموتیو، افزایش قابلیت اعتماد، وقت مسافران و سپس نتایج با دید ملی وبنگاهی در 4 سناریو بیان گردید.

این گزارش برای اولویت بندی پس از ارائه معیارهای ارزیابی (هزینه، زمان، سود، ظرفیت، دوخطه، سرعت، کاهش انرژی و محیط) برقی کردن با روش TOPSIS، امتیازات 9 محور را به ترتیب چنین محاسبه کرده است: 88، 59، 44، 37، 28، 27، 27، 27 و 21.

این گزارش پایه بسیار ارزشمندی برای مقایسه و اولویت بندی طرح های برقی کردن است و می توان با بروزرسانی بر دقت آن افزود.