◄ مقایسه آلایندگی سیستم حمل و نقل ریلی مبتنی بر کشش دیزل الکتریک و سیستم کشش تمام برق

سعید قصابیان:

موضوع پنجم: مقایسه آلایندگی دو سیستم

مقدمه : مطالعات امکان سنجی برقی کردن راه آهن ایران به دهه  پنجاه بر می گردد اما این پروژه هنوز هم به مرحله اجرا نرسیده است. این مطالعات گاهی برای مسیر های خاصی بوده ( تهران – خرمشهر ، بافق- بندر عباس، تهران - مشهد ) و گاهی کل خطوط را شامل می شده ( از جمله مطالعات مرکز تحقیقات راه آهن و دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت و مطالعات مشاورین مختلف[i]) .

از آنجا که برقی سازی نه یک الزام و ضرورت بلکه یک انتخاب است و با توجه به چالش های پیش رو از جمله :

• هزینه های شیفت از سیستم دیزل الکتریک به سیستم تمام برقی ( اعم از سرمایه گذاری در زیر ساخت، هزینه نگهداری زیرساخت ( شبکه بالاسری علاوه بر خط و ابنیه )، تامین ناوگان برقی، سیستم نگهداری ناوگان و تامین انرژی قطار و . . )

• نحوه تامین مالی این پروژه

• اولویت بندی و فاز بندی اجرای پروژه  

• نرخ برگشت سرمایه گذاری در این پروژه  

باید توجیهات و استدلال های قوی و دلایل کافی برای صرف چنین هزینه ها روی میز تصمیم گیران گذاشته شود. بدیهی ست انجام محاسبات دقیق کمّی و محاسبه نرخ برگشت داخلی( IRR ) و رسیدن به قیمت تمام شده پروژه بازای هر مسافر ( یا بازای هر کانتینر) باید به مشاور ذیصلاح و واجد شرایط سپرده شود. گرچه چندین بار مطالعه برقی کردن انجام شده ، اما همه این مطالعات بدلیل گذشت زمان و تغییر شرایط ( بخصوص شرایط مالی) برای کاربست امروز قطعاً نیاز به بازنگری دارند.

بیشتر بخوانید: 

◄ اولویت برقی سازی خطوط ریلی/ ارتقای حمل و نقل ریلی ایران با برقی کردن خطوط مسافری

◄ تبدیل لوکوموتیو از دیزل الکتریک به برقی؛ بررسی نسبت توان به وزن لوکوموتیو

◄مقایسه سیستم حمل و نقل ریلی مبتنی بر کشش دیزل الکتریکی و سیستم کشش تمام برقی/ بررسی برقی کردن راه آهن ایران

◄ مزیت لوکوموتیو برقی در گلوگاه های ترافیکی

با توجه به محدودیت منابع، بدیهی ست که پروژه برقی کردن نمی تواند در کل شبکه اجرا شود و لذا اولویت بندی اجرای پروژه ( بر اساس انبوهی و سهم ریل از حمل بار و مسافر و گلوگاه های ترافیکی شبکه ریلی ) نیز باید از مشاور مطالبه شود.

در این شرایط و در غیاب یک مشاوره قوی، در این سلسله یادداشت ها تلاش شده ویژگی های عنوان شده برای برقی سازی در ترازوی علمی ارزیابی شوند. هر بار یک جنبه از برقی سازی به صورت یک موضوع مورد بحث قرار می گیرد و انشالله به فرایند تصمیم گیری کمک خواهد کرد[ii].

موضوع اول به مقایسه راندمان در دو سیستم، موضوع دوم به نسبت توان به وزن لوکوموتیوها، موضوع سوم به مزیت لوکوموتیو برقی در گلوگاه های ترافیکی و موضوع چهارم به اولویت بندی برقی سازی اختصاص داشت که همگی در آرشیو " تین نیوز " در دسترس هستند.

موضوع پنجم: مقایسه آلایندگی دو سیستم

گفته می شود که سیستم قطار برقی آلودگی کمتری ایجاد می کند. کاهش آلودگی و کاهش کربن اما فقط در حالیست که برق از منابع تجدید پذیر تولید شود. این در حالیست که در حدود 92 درصد برق کشور از نیروگاه های حرارتی تولید می شود و سهم برق تجدید پذیر کشور از حدود 1000 مگاوات تجاوز نمی کند. به عبارت دیگر در حالت لوکوموتیو دیزل الکتریک گاز آلاینده از اگزوز لوکوموتیو خارج می شود و در حالت تمام برقی، گاز آلاینده از اگزوز نیروگاه. لذا این گزاره در مورد ایران مصداق ندارد مگر آنکه سهم منابع تجدید پذیر در تولید برق کشور به عدد قابل توجهی افزایش پیدا کند که متاسفانه افق روشنی برای آن دیده نمی شود.

همچنین باید توجه داشت که:  

الف) تردد لوکوموتیوها ( ی دیزل الکتریک) عمدتاً در بیرون شهر است و بر مراکز جمعیتی متمرکز نیست. لذا سهم عمده ای از گاز آلاینده در بیرون از شهر از اگزوز لوکوموتیو خارج می شود و اثر آن بر مراکز جمعیتی ناچیز است و این در حالی ست که برخی نیروگاه های حرارتی در نزدیکی شهرها قرار دارند ( نیروگاه منتظر قائم در کرج و نیروگاه طرشت در تهران).

ب) دپو ها و مراکز تعمیراتی لوکوموتیوها عموماً در حاشیه شهر ها قرار دارند و آلاینده ها با غلظت بالا می تواند به بخش های مسکونی اطراف دپو ( از جمله منازل سازمانی کارکنان راه آهن در مشهد و تهران و تبریز و زنجان و اندیمشک و اهواز و اراک و ساری و . . . ) منتشر شود. ریشه این آلایندگی در این است که لوکوموتیو های گرم در زمان حضور در دپو و تعمیرگاه خاموش نمی شوند و حتی در حال توقف روشن و در حال تزریق آلاینده های حاصل از احتراق گازوئیل به هوا هستند. بدیهی ست که این معضل راه حل فنی دارد.

 پ) در برتری لوکوموتیو برقی بر دیزل الکتریک در مورد آلایندگی صوتی تردیدی وجود ندارد.

جمع بندی: کاهش آلودگی و کاهش کربن در سیستم برقی فقط در حالیست که برق از منابع تجدید پذیر تولید شود. این گزاره در مورد ایران هنوز مصداق ندارد مگر آنکه سهم منابع تجدید پذیر در تولید برق کشور به عدد قابل توجهی افزایش پیدا کند که متاسفانه افق روشنی برای آن دیده نمی شود.

توضیحات