◄ تبدیل لوکوموتیو از دیزل الکتریک به برقی؛ بررسی نسبت توان به وزن لوکوموتیو

سعید قصابیان:

مقدمه : مطالعات امکان سنجی برقی کردن راه آهن ایران به دهه پنجاه بر می گردد اما این پروژه هنوز هم به مرحله اجرا نرسیده است. این مطالعات گاهی برای مسیر های خاصی بوده ( تهران خرمشهر ، بافق بندر عباس، تهران مشهد ) و گاهی کل خطوط را شامل می شده ( از جمله مطالعات مرکز تحقیقات راه آهن و دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت و مطالعات مشاورین مختلف مانند ایتالفر و سیسترا و مترا و نماد مبتکر)..

از آنجا که برقی سازی نه یک الزام و ضرورت بلکه یک انتخاب است و با توجه به چالش های پیش رو از جمله :

• هزینه های شیفت از سیستم دیزل الکتریک به سیستم تمام برقی ( اعم از سرمایه گذاری در زیر ساخت، هزینه نگه داری زیر ساخت ( شبکه بالاسری علاوه بر خط و ابنیه )، تامین ناوگان برقی، سیستم نگهداری ناوگان و تامین انرژی قطار و . . )
• نحوه تامین مالی این پروژه
• نرخ برگشت سرمایه گذاری در این پروژه  

باید توجیهات و استدلال های قوی و دلایل کافی برای صرف چنین هزینه ها روی میز تصمیم گیران گذاشته شود. بدیهی ست انجام محاسبات دقیق کمی و محاسبه نرخ برگشت داخلی( IRR ) و رسیدن به قیمت تمام شده پروژه به ازای هر مسافر ( یا به ازای هر کانتینر) باید به مشاور ذیصلاح و واجد شرایط سپرده شود. گرچه چندین بار مطالعه برقی کردن ( اعم از کل شبکه و یا قطعات خاصی از آن ) انجام شده، اما همه این مطالعات به دلیل گذشت زمان و تغییر شرایط ( به خصوص شرایط مالی) برای کاربست امروز قطعاً نیاز به بازنگری دارند.

با توجه به محدودیت منابع، بدیهی ست که پروژه برقی کردن نمی تواند در کل شبکه اجرا شود و لذا اولویت بندی اجرای پروژه ( بر اساس انبوهی بار و مسافر و گلوگاه های ترافیکی شبکه ریلی ) نیز باید از مشاور مطالبه شود.

در این شرایط و در غیاب یک مشاوره قوی، در این سلسله یادداشت ها تلاش شده ویژگی های عنوان شده برای برقی سازی در ترازوی علمی ارزیابی شوند. هر بار یک جنبه از برقی سازی به صورت یک موضوع مورد بحث قرار میگیرد و انشالله به فرایند تصمیم گیری کمک خواهد کرد[i].

موضوع دوم : نسبت توان به وزن لوکوموتیو

گفته می شود که نسبت توان به وزن لوکوموتیو الکتریکی دو برابر لوکوموتیو دیزل الکتریک است. اما از دیدگاه بهره برداری و سیر و حرکت، بیش از نسبت توان به وزن لوکوموتیو، نسبت توان به وزن قطار مهم است.لذا باید نسبت توان به وزن قطار تمام الکتریکی با نسبت توان به وزن قطار مجهز به لوکوموتیو دیزل الکتریک مقایسه شود.

یک قطار باری سنگین دیزل الکتریک دوبله با وزن هر لوکوموتیو 120 تن با 40 دستگاه واگن باری باردار (هر واگن 90 تن ) را در نظر بگیرید. وزن کل قطار 3840 تن بدست می آید. سهم لوکوموتیو در وزن کل قطار به هفت درصد هم نمیرسد.

اگر توان هر یک از لوکومو تیوهای دیزل الکتریک مفروض 3000 اسب بخار باشد نسبت توان به وزن این قطار 1.56 اسب بخار بر تن به دست می آید.

حال دو لوکوموتیو دیزل را حذف و یک لوکوموتیو 6000 اسبی با همان وزن 120 تن را جایگزین کنید. در این صورت نسبت توان به وزن این قطار 1.61 اسب بخار بر تن به دست می آید.به عبارت دیگر با تبدیل لوکوموتیو از دیزل الکتریک به برقی نسبت توان به وزن قطار فقط 3 درصد افزایش می یابد که البته قابل چشم پوشی است. 

جمع بندی: با توجه به کوچک بودن سهم وزن لوکوموتیو در وزن کل قطار، با تبدیل لوکوموتیو از دیزل الکتریک به برقی ، نسبت توان به وزن قطار به مقدار ناچیزی افزایش می یابد و قابل چشم پوشی است. 

پایان

توضیحات