◄ مزیت لوکوموتیو برقی در گلوگاه های ترافیکی
دو برابر بودن توان لوکوموتیو برقی نسبت به لوکوموتیو دیزل الکتریک به بهره بردار این امکان را می دهد که قطار سنگین تری تشکیل دهد و به جای اعزام دو قطار سبک تر یک قطار سنگین تشکیل داده و اعزام کند.
سعید قصابیان:
مقدمه: مطالعات امکان سنجی برقی کردن راه آهن ایران به دهه پنجاه بر می گردد اما این پروژه هنوز هم به مرحله اجرا نرسیده است. این مطالعات گاهی برای مسیر های خاصی بوده ( تهران خرمشهر، بافق بندر عباس، تهران مشهد ) و گاهی کل خطوط را شامل می شده ( از جمله مطالعات مرکز تحقیقات راه آهن و دانشکده راه آهن دانشگاه علم و صنعت و مطالعات مشاورین مختلف مانند ایتالفر و سیسترا و مترا و نماد مبتکر)..
از آنجا که برقی سازی نه یک الزام و ضرورت بلکه یک انتخاب است و با توجه به چالش های پیش رو از جمله :
- هزینه های شیفت از سیستم دیزل الکتریک به سیستم تمام برقی ( اعم از سرمایه گذاری در زیر ساخت، هزینه نگه داری زیر ساخت( شبکه بالاسری علاوه بر خط و ابنیه )، تامین ناوگان برقی، سیستم نگهداری ناوگان و تامین انرژی قطار و . . )
- نحوه تامین مالی این پروژه
- اولویت بندی و فاز بندی اجرای پروژه
- نرخ برگشت سرمایه گذاری در این پروژه
باید توجیهات و استدلال های قوی و دلایل کافی برای صرف چنین هزینه هایی روی میز تصمیم گیران گذاشته شود. بدیهی است انجام محاسبات دقیق کمی و محاسبه نرخ برگشت داخلی( IRR ) و رسیدن به قیمت تمام شده پروژه به ازای هر مسافر ( یا به ازای هر کانتینر) باید به مشاور ذیصلاح و واجد شرایط سپرده شود. گرچه چندین بار مطالعه برقی کردن ( اعم از کل شبکه و یا قطعات خاصی از آن ) انجام شده، اما همه این مطالعات به دلیل گذشت زمان و تغییر شرایط ( به خصوص شرایط مالی) برای کاربست امروز قطعاً نیاز به بازنگری دارند.
با توجه به محدودیت منابع، بدیهی است که پروژه برقی کردن نمی تواند در کل شبکه اجرا شود و لذا اولویت بندی اجرای پروژه ( بر اساس انبوهی بار و مسافر و گلوگاه های ترافیکی شبکه ریلی ) نیز باید از مشاور مطالبه شود.
در این شرایط و در غیاب یک مشاوره قوی، در این سلسله یادداشت ها تلاش شده ویژگی های عنوان شده برای برقی سازی در ترازوی علمی ارزیابی شوند. هر بار یک جنبه از برقی سازی به صورت یک موضوع مورد بحث قرار می گیرد و انشالله به فرایند تصمیم گیری کمک خواهد کرد[i].
موضوع اول به مقایسه راندمان در دو سیستم و
موضوع دوم به نسبت توان به وزن اختصاص داشت.
موضوع سوم: مزیت لوکوموتیو برقی در گلوگاه های ترافیکی
اینکه نسبت توان به وزن لوکوموتیو برقی دو برابر لوکوموتیو دیزل الکتریک است[ii]؛ گرچه در نسبت توان به وزن قطار تغییر محسوسی ایجاد نمی کند ( موضوع قبل)، اما می تواند در محور های پر ترافیک و گلوگاه های ترافیکی که ظرفیت به اشباع رسیده و امکان اعزام قطار بیشتر وجود ندارد ( در جایی که امکان دو خطه کردن نیست و در جائی که مسیر، شیب و فراز و قوس های زیادی دارد[iii]) به بهره بردار کمک کند.
دو برابر بودن توان لوکوموتیو برقی نسبت به لوکوموتیو دیزل الکتریک به بهره بردار این امکان را می دهد که قطار سنگین تری تشکیل دهد و به جای اعزام دو قطار سبک تر یک قطار سنگین تشکیل داده و اعزام کند. در این صورت از ظرفیت خط (= تناژی که در واحد زمان می توان از یک خط عبور داد) استفاده بیشتری می شود و به تعداد کمتری لوکوموتیو نیاز خواهد بود.
تذکر: در راه اندازی قطار سنگین باید به محدودیت کشش قلاب و محدودیت زیرساخت و خط و ابنیه توجه شود و شاید لازم باشد طول خطوط ایستگاه ها بلندتر شوند( تطویل خطوط) .
توضیحات:
[i] بدیهی است برخی فرضیات و اعداد ذکر شده در این محاسبات تقریبی هستند و اعداد حتی الامکان رند شده اند؛ اما شرط سازگاری زمانی در مقایسه کمیت ها رعایت شده است.
[ii] نسبت دو برابر، یک عدد تقریبی است و بسته به نوع لوکومو تیوهایی که با هم مقایسه می شوند ممکن است این نسبت بیشتر یا کمتر به دست آید.
[iii] از جمله مسیر اندیمشک دورود و مسیر بافق بندرعباس
