◄ اهمیت زیرساخت حمل و نقل در شکل دهی به قدرت جهانی/ کنترل مناطق استراتژیک با ساخت راه آهن
رامین رازانی در یادداشت خود شرح می دهد که چگونه هالفورد مکیندر جغرافیدان برجسته بریتانیایی، در نظریه های ژئوپلیتیکی خود به اهمیت زیرساخت حمل و نقل از جمله ساخت راه آهن در شکل دهی به قدرت های جهانی و کنترل مناطق استراتژیک پرداخته است.
رامین رازانی: هالفورد مکیندر (Halford Mackinder)، جغرافیدان برجسته بریتانیایی، در نظریه های ژئوپلیتیکی خود به ویژه در مفهوم "هارتلند" (Heartland) به اهمیت زیرساخت های حمل و نقل از جمله راه آهن در شکل دهی به قدرت های جهانی و کنترل مناطق استراتژیک پرداخته است. او معتقد بود که گسترش راه آهن تاثیر عمیقی بر پویایی قدرت ژئوپلیتیکی و توانایی کشورها در تسلط بر مناطق کلیدی دارد:
راه آهن و دسترسی به هارتلند: مکیندر در مقاله معروف خود در سال 1904 تحت عنوان "محور جغرافیایی تاریخ" (The Geographical Pivot of History)، استدلال کرد که راه آهن به عنوان یک فناوری حمل ونقل انقلابی، امکان دسترسی سریع تر و کارآمدتر به مناطق داخلی قاره اوراسیا (هارتلند) را فراهم می کند.
او هارتلند را منطقه ای عمدتا غیرقابل دسترس در مرکز اوراسیا می دانست که به دلیل موقعیت جغرافیایی اش، کلید تسلط بر جهان است. گسترش راه آهن، به ویژه در امپراتوری روسیه، این منطقه را از انزوای جغرافیایی خارج کرد و به قدرت های بزرگ اجازه داد تا نیروی نظامی و منابع اقتصادی را به سرعت در این منطقه متمرکز کنند.
تغییر تعادل قدرت: مکیندر معتقد بود که راه آهن، برتری قدرت های دریایی مانند بریتانیا را به چالش می کشد. در حالی که قدرت های دریایی به بنادر و کنترل سواحل وابسته بودند، راه آهن به قدرت های زمینی مانند روسیه یا آلمان امکان می داد تا با سرعت و کارایی بیشتری نیروی خود را در مناطق داخلی جابه جا کنند. این موضوع به ویژه در اوایل قرن بیستم، با پروژه هایی مانند راه آهن ترانس سیبری در روسیه، اهمیت بیشتری یافت.
توسعه اقتصادی و سیاسی: مکیندر به نقش راه آهن در یکپارچه سازی مناطق وسیع و تقویت دولت های مرکزی نیز توجه داشت. او معتقد بود که راه آهن نه تنها ابزار نظامی بلکه وسیله ای برای توسعه اقتصادی و اتصال مناطق دورافتاده به بازارهای جهانی است. این امر، به قدرت های کنترل کننده هارتلند امکان می داد تا منابع طبیعی و نیروی انسانی را بهتر بهره برداری کنند.
مکیندر همچنین در کتاب خود با نام "Democratic Ideals and Reality" در سال 1919 به طور خاص به نقش راه آهن در تقویت قدرت های زمینی اشاره می کند.
او توضیح می دهد که چگونه پیشرفت های فناوریِ حمل ونقل مانند راه آهن، تعادل سنتی بین قدرت های دریایی و زمینی را تغییر داده و هارتلند را به مرکزی برای رقابت های جهانی تبدیل کرده است. او در نوشته هایش در Royal Geographical Society به پروژه های راه آهن در روسیه و آسیای مرکزی اشاره کرده و آن ها را عاملی برای افزایش نفوذ امپراتوری روسیه در برابر بریتانیا می داند.
او هشدار می دهد که اگر قدرت های دریایی نتوانند با این تحولات هماهنگ شوند، برتری ژئوپلیتیکی خود را از دست خواهند داد. محققانی مانند Colin S. Gray در کتاب The Geopolitics of Super Power در سال 1988 به دیدگاه مکیندر اشاره کرده و استدلال می کنند که او گسترش راه آهن را به عنوان یک game-changer در ژئوپلیتیک می دید. زیرا این فناوری، محدودیت های جغرافیایی را کاهش داد و امکان بسیج سریع نیروها و منابع را فراهم کرد. مکیندر گسترش راه آهن را تحولی کلیدی در ژئوپلیتیک جهانی می دانست که قدرت های زمینی را تقویت کرده و هارتلند را به کانون رقابت های جهانی تبدیل کرد.
او این فناوری را نه تنها ابزاری برای جابه جایی نظامی بلکه عاملی برای یکپارچگی اقتصادی و سیاسی مناطق وسیع می دید. دیدگاه او همچنان در تحلیل های ژئوپلیتیکی مدرن، به ویژه در بحث زیرساخت های حمل ونقل مانند ابتکار «کمربند و جاده» چین، مورد توجه است.
* متخصص حوزه حمل و نقل و توسعه کسب و کار
