◄ آفت های خصوصی سازی نامناسب راه‌ آهن با چند راهکار/ بهره وری پایین واگن های باری و لوکوموتیوها در ایران و لزوم تغییر رویکردها

عباس قربانعلی بیک: 

قالیباف (خبرگزاری میزان، 14030904): چطور سالانه ۸ میلیارد دلار قطعه وارد می شود، اما برای واردات خودرو می گویند پول نداریم.

رئیس مجلس شورای اسلامی افزود: موضوع باید ابتدا در کمیسیون روشن و مشخص شود و سپس آن را به صحن بیاوریم، این در حالی است که رسیدگی به بحث گرانی ها اولویت اصلی ما است، به طور مثال ما قبلا نیز تجربه خودرو را داشتیم، مگر در دولت قبل خودرو را به بورس نبردند؟ چه اتفاقی افتاد؟ قیمت ها مگر بالا نرفت؟ اما دوباره بازگشت و دومرتبه همان را تکرارکردیم. وی اظهار کرد: آیا کمیسیون ما در حوزه صنعت باید نسبت به این موضوع بی تفاوت باشد؟ ... نزدیک به ۲ سال است قانون واردات خودرو کارکرده را تصویب کرده ایم، اما چرامانع می شوند؟ چطور می شود افرادی بیش از ۸ میلیارد دلار درسال قطعه وارد می کنند، اما اکنون که می خواهیم خرید خودرو داشته باشیم می گویند؛ برای واردات خودرو پول نیست، چرا؟ زیرا نمی خواهند اجازه رقابت بدهند.

مشاور انجمن واردکنندگان خودرو (تین 298676): ثبت سفارش خودروهای وارداتی را از سال گذشته بسته اند. تا وقتی که سامانه ثبت سفارش دست افراد، سلیقه ای و براساس اعمال نظر شخص باشد، شاهد چنین وضعیتی خواهیم بود. وقتی این قدرت وجود داشته باشد که برخلاف قانون سامانه بسته شود، همین وضعیت ادامه می یابد و ربطی به این که کدام دولت حاکم باشد ندارد.

ترابران آنلاین: در مراسم رسمی معارفه دبیر جدید انجمن صنفی شرکت های حمل ونقل ریلی، سیدعلیرضا سیدوکیلی بر ضرورت بازنگری در رویکردهای سنتی و احیای سرمایه اقتصادی-اجتماعی بخش ریلی کشور تأکید کرد. او بر هم افزایی، شفافیت، رفاقت به جای رقابت و اصلاح ساختارهای درون بخشی به عنوان پیش شرط های توسعه پایدار در حوزه حمل ونقل ریلی تأکید کرد. وی از وضعیت اقتصادی دشوار برخی شرکت های ریلی ابرازنگرانی کرد و درادامه بیان کرد: «شرکت های ما با میلیاردهاتومان سرمایه گذاری، ماهانه درآمدی کمتر از ۲۰ میلیون تومان برای هر واگن دارند. قیمت خرید واگن در سال های اخیر به 4 برابر رسیده اما درآمد آن کمتر از 2 برابر رشد داشته است. این یعنی بازگشت سرمایه صفر و نبود انگیزه اقتصادی برای توسعه. اما با وجود همه این مشکلات، همچنان سهامداران و مدیرانی در این بخش هستند که با نگاه ملی خود ، عاشقانه در این حوزه باقی مانده اند.»

چنانچه فرمایشات ریاست محترم مجلس در مورد واردات خودرو بررسی گردد، پدیده تسخیر رگولاتور را به وضوح خواهیم دید. 

تسخیر رگولاتور یا تنظیم گر (Regulatory Capture) به وضعیتی اشاره دارد که در آن یک نهاد نظارتی، که در ابتدا قصد داشته در جهت منافع عمومی عمل کند (هدف اولیه)، در عوض اقدامات و سیاست های خود را به نفع صنعت تحت نظارت خود تغییر می دهد، زیرا به دلیل لابی گری بسیار مؤثر و اشتغال به شیوه "درب گردان، (Revolving Door)" به جای بهبود ایمنی، منافع عمومی و ... منجر به قوانین و اجرای سست، شیوه های ضدرقابتی، موانع ورود شرکت های جدید و سایر نتایج مناسب صنعت می گردد (تین 265171).

پدیده تسخیر رگولاتور، به دلیل جذابیت بیشتر بخش خصوصی برای ادامه کار برخی همکاران پس از بازنشستگی آثار زیانبارتری دارد و علاوه بر کاهش نظارت و افت ایمنی، هزینه راه آهن و بخش خصوصی افزایش یافته و بهره وری ناوگان و ... کاهش خواهد یافت.

حجم بالای سرمایه گذاری بخش خصوصی در دودهه گذشته برای خرید واگن و اخیرا برای خرید لوکوموتیو باوجود بهره وری و درآمد پایین، مبین شکل گیری درآمدهای غیرعملیاتی برای مالکان است و راه آهن برای بهره مندی بخش خصوصی از منافع مستقیم حمل و نقل، باید علاوه بر آسیب شناسی منصفانه مشکلات، رویکردی را برای اصلاحات قراردادی اتخاذ نماید که شرکت ها امیدوار به افزایش سیر متوسط روزانه واگن ها به 300 و ... باشند و نیز بدانند که با کاهش سیر حق دسترسی کاهش می یابد (تین 286631).

بهره وری یک سومی واگن های باری در ایران نسبت به متوسط دنیا و کمتر از 10 درصد برترین های جهان (تین 237049)، و نسبت پایین بهره وری لوکوموتیو (تین 237558)، و نرخ کمرشکن نگهداری لوکوموتیو (تین 296616)، تغییر رویکرد هردو را الزامی نموده است.

در این میان انجمن صنفی، انجمن مهندسی و ... نقش ممتازی دارند و باید برای تامین منافع بلند مدت شرکت ها، بررسی هایی برای ریشه یابی مشکلات این دو مسافر کشتی انجام دهند، ایشان می توانند راهکارهای موثر غیرجزیره ای را شناسایی و ارزیابی و چند گزینه مناسبتر را با نقشه راه مربوطه برای مراحل گذر از وضع موجود و دستیابی به وضع مطلوب به شرکت راه آهن ارائه نمایند.