◄ ‌خصوصی‌‌ سازی ناتمام ماشین‌ آلات مکانیزه تعمیرات خطوط راه‌ آهن

از جمله بیانات رهبر معظم انقلاب در اجتماع زائران ... حرم مطهر رضوی،  در تاریخ ۱۳۹۸/۰۱/۰۱ (سایت رهبری) این است که: مسئولان بایست مراقبت کنند؛ هم قوه مجریه، هم قوه قضاییه؛ دستگاه های ناظر بایست مراقبت کنند؛ من این را به رئیس جمهور محترم گفتم. ایشان در اظهار عمومی گفتند که ما می خواهیم کارخانه های فلان جا را بفروشیم؛ من گفتم مراقب باشید؛ [چون] طرف می آید کارخانه را از شما می خرد؛ نه به قصد اینکه کار را ادامه بدهد و تولید را ادامه بدهد؛ کارخانه را می خرد، ماشین آلات را می فروشد، زمین را هم برج درست می کند، کارگرها را هم بیرون می کند. مراقب یک چنین افرادی باید بود، مراقب این سوءاستفاده کن ها باید بود.

یکی از مزایای استفاده از روش خصوصی سازی اشاره شده در یادداشت (تین نیوز / کد خبر 253207) رفع اشکالات اساسی الگوی خصوصی سازی موجود (تفکیک عمودی) است  که صفحه 84 گزارش رولندبرگر به آن پرداخته و از مزایای روش خصوصی سازی در حالت ادغام عمودی (تجربه بسیارموفق ژاپن، کانادا، آمریکا، استرالیا و ...، تین 65478) چنین آورده است: 1- روش بهینه و بدون سوگیری (جزیره ای) در تخصیص منابع به دلیل تعامل شدید زیرساخت و ناوگان در تصمیمات، 2- بهره برداری و نگهداری بهینه به دلیل تعامل و تاثیر و تاثر این دو با و از یکدیگر، 3- تصمیم گیری بسیار سریع تر داخلی (با اشاره به هزینه بالای الگوی کنونی). 

• با آسیب شناسی دلایل عدم موفقیت پیشنهاد سال 87 دو گروه بزرگ صنعتی و عمرانی وزارت نیرو برای برقی کردن بافق بندرعباس (با تامین لکوموتیو و بهره برداری)، ... قرارداد نیمه کاره BOT تهران مشهد (تین نیوز/ کد خبر 71678 و 136269)، کنسرسیوم برقی تهران تبریز (تین نیوز / کد خبر 156584) و پیشنهاد برقی لرستان (تین164760) و ... می توان به برخی از دلایل عدم استقبال راه آهن مانند کمبود دانش و تجربه قراردادهای حقوقی با سرمایه گذاران بزرگ و کاهش اعتماد بخش خصوصی به دلیل بی ثباتی ... پی برد.
• شورای عالی اجرای سیاست های کلی اصل چهل وچهارم قانون اساسی آیین نامه سهم بهینه بخش های دولتی و غیردولتی در فعالیت های راه و راه آهن را در 18 مهر 88 به شرح زیر تصویب نمود: (استخوانی در زخم خصوصی سازی راه آهن، تین نیوز / کد خبر 235588)

در فصل دوم: بخش راه آهن آمده: ... 9 - ماشین آلات مکانیزه احداث، نگهداری و بازسازی خطوط و بهره برداری و نگهداری آنها.

اکنون پس از 13 سال از تصویب این آیین نامه و عدم تحقق اهداف قانون سوخت و سیاست های حمل و نقل و تاکیدات مکرر مقام معظم رهبری در اولویت راه آهن، باید این پرسش بررسی و مشخص گردد که آیا آیین نامه فوق با نواقص فراوان باید اجرا شود (تا پس از یک دهه مانند شرکت تراورس بازگردد) و آیا بند 9 مربوط به ماشین آلات نیز باید مسیر مشابه تراورس را طی نماید. 

• در اینجا به نمونه ای از مشکلات فرایند خصوصی سازی ماشین آلات مکانیزه تعمیرات خط که از نیمه اول دهه 90 آغاز شد اشاره می گردد که می توان با آسیب شناسی آن فرآیند خصوصی سازی را اصلاح نمود تا ضمن حفظ منافع راه آهن و صیانت از تجهیزات ارزشمند، زمینه حضور بخش خصوصی واقعی فراهم و از خطاهای بزرگ و آشکار که انگیزه کارشناسان را میکاهد پرهیز گردد.
• بر اساس شواهد و قرائن موجود پس از ابلاغ مصوبه سهم بهینه در سال 88، شرکتی با نامی شامل مکانیزه در ابتدای دهه 90 تشکیل می گردد، در سال 93 از چند کارشناس رسمی دادگستری برای قیمت گذاری ماشین آلات مکانیزه انحصاری (چندصد میلیون دلاری) دعوت می شود که قیمت آنها غالبا زیر 10 درصد قیمت خرید تعیین می گردد که با سایر مفروضات فرآیند واگذاری باید 10 درصد از مبلغ مذکور و در واقع 1 درصد قیمت واقعی پرداخت و بقیه پس از دوسال تنفس در 10 سال پرداخت می گردید.
• از آنجایی که با تدابیر اتخاذ شده ذی نفعان ذی نفوذ فقط یک شرکت با موضوع مرتبط و واجد صلاحیت تشخیص داده شد لذا طبق قانون برای درخواست مجوز ترک تشریفات مراتب به شورای اقتصاد منعکس گردید که ایشان علاوه بر نظر کارشناسان رسمی دادگستری نظر یک کارشناس خبره را جویا شدند که کارشناسان خبره و دلسوز راه آهن حتی به بهای تنزل مقام، قیمت ها را تایید نکردند و نهایتا با ورود بازرسی وزارت راه مراتب تایید نگردید و فراِیند واگذاری متوقف شد. هرچند در اینجا از زمین خبری نیست ولی حساسیت این تجهیزات که مشابه آن در کشور بسیار اندک و نادر است بسیار بالاتر از زمین و مورد طمع سوءاستفاده گرها،  با بررسی ژرف این گونه نمونه ها می توان به لزوم تداوم یا توقف، یا بازنگری آیین نامه سهم بهینه و ... پی برد. 

* کارشناس حمل و نقل