◄ فقدان چشم‌ انداز راهبردی و برنامه درازمدت در راه‌ آهن

رهبر معظم انقلاب در بخشی از سخنان خود در دیدار کارآفرینان، تولیدکنندگان و دانش بنیان ها مورخ 401.11.10 فرمودند: مسئولان معمولا می گویند برنامه های درازمدت دارند، اما اگر داریم نباید دچار روزمرگی و تغییر چند روزه حرف ها باشیم، چرا که این روزمرگی به همه جا و همه چیز ضربه می زند. و در مشکلات ساختاری بودجه چنین فرمودند: در مسئله کسری بودجه، موضوع تعهدات مالی بدون وجود منابع قابل اطمینان کاملا مؤثر است و باید متوقف شود. البته گاهی این تعهدات از طرف خود دولت داده می شود اما از آن بدتر خواسته های مجلس است که موارد زیادی تعهد بدون منابع مطمئن به دولت تحمیل می شود. ایشان در بخش دیگری تصمیم های متناقض ... را از جمله موانع بهبود محیط کسب وکار برشمردند و افزودند: گاهی دو دستگاه که هر دو نیز در جلسه هیئت دولت دور یک میز می نشینند، تصمیم های خلاف و متضاد یکدیگر اعلام می کنند.

• کتاب نقشه راه بلوغ پس از تحلیل قوت ها و ضعف ها در اولین گام به ثبات آرا و نظرات پرداخته و چنین آورده (با اشاره به آیه 27 سوره مبارکه ابراهیم): 1- در فعالیت های مستمر و پیوسته، خصوصا در سیستم های مدنی (مرتبط با انسان و جامعه)، همچون سیستم های فرهنگی، اقتصادی و سیاسی اجتماعی، نوسان و تغییرات شدید نظرات، تصمیمات و تحلیل ها موجب سلب اعتماد و عدم مشارکت (مشورت، تعاون، نقدپذیری) و حمایت جمعی و به بیان دیگر کاهش همفکری، همکاری و همدردی می گردد . 2- برای دوری از این شرایط باید کارها بیشتر معقول، مقدور و مطلوب گردند. 3-  سوره مبارکه عصر، تواصی (توصیه به یکدیگر و فراتر از امر به معروف و نهی از منکر) در مورد حق و صبر را بین جامعه مومنین (فرهنگ نقدپذیری) را لازمه ثبات یافتن حق اعلام مینماید. 4- یکی از عکس العمل های رایج در مقابل انتقادات در فعالیت های اجتماعی و گروهی به صورت تندخویی بروز می کند که می تواند موجب پراکنده شدن اعضای گروه گردد. 5- برای تغییر قوانین و مقررات نیز داشتن ضوابط ضروری است.
• همانگونه که رهبر معظم انقلاب در جلسه دهم بهمن فرمودند مسئولان راه آهن و وزارت راه و ... برنامه های دراز مدت ندارند و سال هاست دچار روزمرگی شده اند به گونه ای که در موضوعات اصلی مانند راه آهن سریع السیر، برقی کردن، دوخطه کردن، افزایش بارمحوری، بارطولی و طول قطارهای باری، افزایش سرعت و ظرفیت قطارهای مسافری، قطارهای حومه و ... رویکرد منسجم و معتدلی دیده نمی شود و برنامه های پیشنهادی در طرح جامع، مطالعات مشاورین خارجی و ... سبب افراط و تفریط می گردد.

• با وجود قانون مدیریت سوخت مصوب 1386 و تاکیدات مکرر رهبری بر اولویت ریلی، پس از سال ها بی توجهی به برقی کردن خطوط و سرعت قطارهای مسافری، ناگهان طرح احداث راه آهن سریع السیر مشهد با 20 برابر هزینه برقی و 10 برابر زمان مطرح می گردد (با تجربیات متوسط اروپایی 15 سال، تین نیوز/ کد خبر 251677) یا خرید 1000 دستگاه لکوموتیو دیزلی و ... طرح می شود، بخش زیادی از عمرکوتاه مدیران (تین نیوز / کد خبر 251175) سبب سعی و خطا و یادگیری پرهزینه و زمانبر (تین  نیوز / کد خبر 249120) می گردد.
• تصمیمات متناقض در وزارت راه وشهرسازی هم باید مورد توجه باشد مانند خرید تعداد زیادی هواپیما با وابستگی فراوان به خارج از کشور با وجود امکان رقابت بسیار خوب راه آهن برقی یا سریع السیر در آینده با خودکفایی و عزت بالا (تین نیوز / کد خبر 77047).
• روزمرگی، نداشتن برنامه بلند مدت، تناقض تصمیمات، تغییرات مکرر مقررات، بهره وری پایین و ...، همگی را می توان به رویکرد تصمیم گیری جزیره ای در راه آهن و سستی مسیر اتخاذ تصمیم شایسته (کتاب نقشه راه بلوغ) منتسب نمود که با تضعیف مرکز تحقیقات در اواخر دهه هفتاد آغاز (تین نیوز / کد 157442) و در سال 95 تکمیل شد (تین نیوز/ کد های خبری  177507 و 202156 و 227520). 
• علاوه بر این نگاه دولتی و امکان استفاده راحت از منابع شیرین فاینانس و بدهکارسازی دولت یا صندوق توسعه ارزی سبب  تعهدات مالی بدون وجود منابع قابل اطمینان و کم توجهی به ریسک ها و اقدام بایسته (مسیر بهینه) می گردد (تین نیوز / کد خبر 240747).
• در پایان به گام سوم فرایند پیشنهادی نقشه راه بلوغ یا بهبود پیوسته اشاره می شود که هیئت مدیره و مدیرعامل در برخورد با مشکلات، ضعف ها، بهره وری پایین، هزینه زیاد، سوانح و ... می توانند با آسیب شناسی به برکات زیاد گام های قبلی هم دست یابند.
• ریشه یابی خردمندانه چالش های انباشته چندده ساله راه آهن به عنوان یکی از پیچیده ترین ساختارهای فنی اقتصادی در جهان و یافتن راهکارهای موثر، نه تنها روند نزولی سهم این بخش مهم را دگرگون می نماید بلکه چندین چالش کشور را رفع می کند. 

* کارشناس حمل و نقل