کریدور زنگزور و حلقه ای که تنگ تر می شود/ نفوذ خزنده واشنگتن در قفقاز جنوبی
وقتی کسی مثل تام باراک - سرمایه دار میلیاردر لبنانی تبار، پیشنهاد اجاره ۱۰۰ ساله کریدور زنگزور را مطرح می کند، باید شک کرد که پشت این پیشنهاد ساده، فقط حل اختلافات منطقه ای خوابیده باشد. باراک که بیشتر با معاملات املاک بزرگ شناخته می شود تا معاهدات صلح، حالا برگ تازه ای از نفوذ خزنده واشنگتن در قفقاز جنوبی را ورق می زند.
سهند ایرانمهر: در دنیای دیپلماسی، بعضی جملات هستند که در ظاهر ساده اند ولی در باطن، بوی باروت می دهند. یکی از آن ها را همین چند روز پیش سفیر ایالات متحده در ترکیه و فرستاده ویژه در سوریه، به زبان آورد:
«ترکیه و ارمنستان و آذربایجان سال هاست سر ۳۲ کیلومتر جاده دعوا دارند. ما می گوییم خیلی خب، این جاده را بدهید ما اداره کنیم؛ صد سال. همه تان هم از آن استفاده کنید».
وقتی کسی مثل تام باراک - سرمایه دار میلیاردر لبنانی تبار، شریک معاملات املاکی و دوست صمیمی دونالد ترامپ، و لابی گر سابق امارات در واشنگتن- با لبخندی دیپلماتیک و لحنی تجاری، پیشنهاد اجاره ۱۰۰ ساله دالان زنگزور را مطرح می کند، باید شک کرد که پشت این پیشنهاد ساده، فقط حل اختلافات منطقه ای خوابیده باشد. باراک که بیشتر با معاملات املاک بزرگ شناخته می شود تا معاهدات صلح، حالا برگ تازه ای از نفوذ خزنده واشنگتن در قفقاز جنوبی را ورق می زند و این بار، مقصد نهایی، درست در مرزهای شمال غربی ایران قرار دارد.
شاید در نگاه اول، این پیشنهاد مثل یک واسطه گری بی طرفانه یا حتی پیشنهاد صلح به نظر برسد. ولی اگر عینک ژئوپلیتیک به چشم بزنیم، می بینیم پشت این جمله ساده، نقشه ای نهفته است که می تواند قواعد بازی در قفقاز را به نفع آمریکا و به زیان ایران بازنویسی کند.
دالان زنگزور همان ۳۲ کیلومتری ست که جمهوری آذربایجان را به نخجوان وصل می کند. ترکیه مدت هاست چشمش به این مسیر است تا از طریق آن، شاهراهی به آسیای مرکزی باز کند. آذربایجان هم دلش می خواهد نخجوان را بدون عبور از خاک ایران به هم وصل کند. حالا آمریکا پا پیش گذاشته و گفته بگذارید من این گره را باز کنم اما به شرط اجاره ۱۰۰ ساله!
اگر با دید ژئوپلیتیک نگاه کنیم، این یعنی آمریکا حضور رسمی و ماندگار در مرز شمالی ایران پیدا می کند. ارمنستان عملاً کنترل بر بخشی از خاکش را به قدرتی خارجی می سپارد. و ترکیه و آذربایجان صاحب مسیری می شوند که با برچسب «بی طرفی آمریکایی» از حساسیت ها کم می کند. در این معادله، یک بازیگر خاموش اما کلیدی وجود دارد: اسرائیل. تل آویو سال هاست شریک نظامی، سیاسی و اقتصادی نزدیک باکوست. اگر آمریکا وارد این منطقه شود، یک ضلع دیگر هم به این مثلث افزوده می شود مثلثی که می تواند در آینده نه چندان دور، مرزهای شمالی را به میدان بازی علیه ایران تبدیل کند.
دالان زنگزور در ظاهر فقط یک مسیر حمل و نقل است، اما در عمل می تواند راه ارتباط زمینی ایران با ارمنستان را تضعیف یا حذف کند . مسیرهای تجاری و ترانزیتی را به سمت باکو و آنکارا و واشنگتن منحرف و منطقه سیونیک ارمنستان را که پیوند ژئوپلیتیکی تهران با قفقاز است به نقطه نفوذ ناتو تبدیل کند. در دنیای امروز، قدرت ها دیگر برای اشغال خاک تانک نمی فرستند؛ بلکه موقعیت های ژئوپلتیک جدید را در اختیار می گیرند تا برای رقبا خفگی ژئوپلتیک ایجاد کنند. آمریکا دقیقاً همین کار را می کند: با اجاره یک دالان، به قلب منطقه ای پا می گذارد که سال ها دهلیز تنفس ایران بوده است.
اگر این اتفاق بیفتد، یک حلقه دیگر از محاصره آرام اما مؤثر ایران بسته می شود. حلقه ای که از اسرائیل گذشته به خلیج فارس جوش خورده و حالا مسیر دیگرش به آذربایجان رسیده و قرار است در زنگزور کامل شود.
