◄ طلوع جاده ابریشم یخی؛ رقیب تازه کانال سوئز از دل یخ های قطب شمال برخاست
نخستین کشتی کانتینری جهان که آسیا و اروپا را از مسیر قطب شمال به هم متصل می کند، پس از سفری ۲۸ روزه به بندر گدانسک لهستان رسید؛ رخدادی که می تواند توازن تجارت جهانی را دگرگون کند و «جاده ابریشم یخی» را از یک آرزو به واقعیت بدل سازد.
محمد مهدی کریمی قهی: جهان کشتیرانی در آستانه تحولی بزرگ قرار گرفته است؛ کشتی کانتینری «استانبول بریج» با عبور از آب های یخ زده شمالی روسیه توانست مسیر آسیا به اروپا را تنها در ۲۸ روز طی کند و در بندر گدانسک لهستان پهلو بگیرد. این نخستین بار است که یک کشتی تجاری بدون توقف عمده، از مسیر دریای شمال معروف به جاده ابریشم یخی، برای انتقال کالا میان قاره ها استفاده می کند.
این مسیر تازه که از سواحل سیبری و قطب شمال می گذرد، اکنون به رقیبی بالقوه برای کانال سوئز تبدیل شده است؛ گذرگاهی که سال ها شاهراه اصلی تجارت بین آسیا و اروپا محسوب می شد. عبور از مسیر سنتی سوئز معمولاً بیش از ۴۰ روز به طول می انجامد، در حالی که مسیر شمالی با کاهش بیش از ۱۰ روز از زمان سفر، مزیت اقتصادی چشمگیری برای صادرکنندگان ایجاد کرده است.
بر اساس گزارش مقامات بندر گدانسک، این سفر حامل کالاهایی نظیر تجهیزات انرژی، قطعات صنعتی و محصولات الکترونیکی بوده است. مقامات اروپایی این رویداد را نقطه عطفی در تاریخ حمل ونقل جهانی توصیف کرده و اعلام کرده اند که مسیر قطبی از حالت آزمایشی خارج شده و قابلیت عملیاتی پیدا کرده است.
پشت این موفقیت، سال ها برنامه ریزی و سرمایه گذاری مشترک چین و روسیه قرار دارد. چین از سال ۲۰۱۸ در «سند سیاست قطب شمال» خود بر توسعه مسیرهای دریایی جدید تأکید کرده و آن را بخشی از راهبرد کلان «یک کمربند، یک راه» دانسته بود. روسیه نیز با توسعه بنادر شمالی و ناوگان یخ شکن ها، زمینه لازم را برای تردد منظم کشتی ها در آب های قطبی فراهم کرده است.
در پی تحریم های غرب علیه مسکو، کرملین به دنبال افزایش ترافیک دریایی در مسیر شمالی است؛ وزارت حمل و نقل روسیه گزارش داده که حجم بار عبوری از این مسیر در سال جاری بیش از دو برابر شده است. از سوی دیگر، افزایش دمای جهانی و ذوب بخشی از یخ های قطبی، عبور کشتی ها را آسان تر و کم خطرتر کرده است.
در سطح جهانی، شرکت های بزرگ حمل و نقل از جمله «مرسک» دانمارک، تمایل خود را برای استفاده از مسیر جدید اعلام کرده اند. با این حال، کشورهای غربی نظیر کانادا و نروژ نسبت به افزایش حضور چین و روسیه در منطقه هشدار داده و آن را تهدیدی برای موازنه قدرت در قطب شمال می دانند.
کارشناسان حمل و نقل بین المللی معتقدند مسیر قطب شمال به طور کامل جایگزین کانال سوئز نخواهد شد، اما به عنوان مکملی برای مسیرهای جنوبی عمل خواهد کرد. در این میان، کریدور بین المللی شمال–جنوب (INSTC) که ایران، روسیه و هند را به هم متصل می کند، می تواند پلی میان دو محور شمالی و جنوبی جریان تجارت جهانی ایجاد کند و ایران را در مرکز زنجیره جدید تجارت اوراسیا قرار دهد.
با موفقیت نخستین سفر تجاری از مسیر یخ زده شمال، رویای «جاده ابریشم یخی» اکنون به واقعیتی ملموس تبدیل شده است؛ واقعیتی که می تواند نقشه تجارت جهانی را بازنویسی و موازنه های اقتصادی قرن بیست و یکم را دگرگون کند.
* کارشناس ترانزیت
