◄ آسیب‌ شناسی لوکوموتیو خواری با دو تجربه لوکوموتیوی اول دهه هفتاد

دکتر محسن پورسید آقایی مدیرعامل اسبق راه آهن در مصاحبه 4 مرداد مبحث سرمایه گذاری در صنعت ریلی را موشکافی کرده و از سرمایه گذاری تا کم و کاستی های ماده 12 و پدیده شوم لوکوموتیو خواری را زیر ذره بین نقد برده است (تین 302437).

• اگر راه آهن مجددا  لوکوموتیو بخرد، همان بلایی که بر سر لوکوموتیوهای آلستوم و زیمنس آمد، دوباره تکرار خواهد شد. مگر آن زمان چه اتفاقی افتاد؟ ما لوکوموتیوهای آلستوم را که در آن مقطع با قیمت ۱۰۰ میلیون تومان خریدیم؛ بهترین و قدرتمندترین لوکوموتیوهای دنیا و کشور بودند. در ابتدا از آن ها استفاده شد، ولی وقتی خراب شدند، به جای تعمیر، شروع کردند به «لوکوموتیو خواری»؛ یعنی برخی را زمین گیر کردند و قطعات آن ها را برای بقیه لوکوموتیوها استفاده کردند چون پولی برای خرید قطعه و تعمیر و نگهداری نداشتند. در نهایت، همه آن لوکوموتیوها از بین رفت. برای زیمنس ها هم همین اتفاق افتاد. ۱۵۰ دستگاه لوکوموتیو نو و مدرن روز دنیا بودند که باز هم هزینه ای برای نگهداری شان نشد. برخی را خواباندند، قطعاتشان را به تدریج جدا کردند برای بقیه و آن ها را خوردند. در حال حاضر، عملاً نیمی از لوکوموتیوهای زیمنس از بین رفته اند. منظورم از «خوابیده» این است که قطعات آن ها را استفاده کرده اند و به اصطلاح «لوکوموتیو خواری» شده. چون پولی برای نگهداری وجود نداشته و نتوانسته اند به موقع قطعه بخرند. هر لوکوموتیو که می خوابید، بقیه می ریختند سر آن و قطعاتش را برمی داشتند! ... اگر راه آهن لوکوموتیو بخرد با ساز و کار فعلی چند سالی این لوکوموتیوها نو هستند و کار می کنند، ولی از سال سوم یا چهارم می افتند به تعمیرات اساسی، دوباره می گویند پول نداریم، قطعه یدکی نداریم و نمی توانیم آنها را نگهداری کنیم ... .

• اصطلاح لوکوموتیوخواری برگرفته از اصطلاح (Cannibalize) است که توسط آقای پیرز نماینده EMD در اوایل دهه هفتاد زیاد به کار برده می شد و متاسفانه یک رفتار متداول در بین تعمیرکاران و بهره برداران تجهیزات و ماشین آلات صنعتی است که در هنگام اضطرار و در دسترس نبودن قطعات یا نیاز به زمان و هزینه زیاد برای تامین قطعات یدکی استاندارد مشاهده می شود که مانند نظریه پنجره شکسته، سبب افزایش انگیزه دیگر افراد برای رفع نیازهای مشابه و حتی پیش بینی نیازهای آینده می گردد.

• کمبود منابع مالی و بودجه برای خرید قطعات یدکی غالبا اولین و مهمترین عذر تعمیرکاران و پیمانکاران است که طرف مقابل را خلع سلاح و مدیران شرکت های خدماتی مانند شرکت های مالک ناوگان ... را تبدیل به مدیر لجستیک می نماید (تین 300422).

• مدیران میانی متخصص، غالبا فریب این رویکرد را نمی خورند و از تاکیدبر آسیب شناسی خرابی های اصلی که علاوه بر کاهش قابلیت اعتماد (MDBF)، هزینه تعمیرات را چندبرابر نموده (رولندبرگر) و آماده به کاری ناوگان را کاهش می دهد غافل نمی شوند. 

• تجربه افزایش خرابی توربوشارژر لوکوموتیوهای GT26 (تین 221605) در اواخر دهه شصت و بررسی های1369، آسیب شناسی را مهمتر از تدارک قطعات که در آن هنگام از کانادا (سازنده اصلی به صورت UTEX) تامین می شد نشان می دهد و تجربه لوکوموتیوهای U30C هم اهمیت تمرکز بر تحلیل خرابی ها، یافتن خطاهای طراحی ...، اصلاح مشخصات لوکوموتیو را اثبات می نماید (تین 246781).

• متاسفانه هیچ یک از دو تجربه فوق در لوکوموتیوهای آلستوم و زیمنس و ترنست زیمنس به کار گرفته نشد و بررسی های مکرر نشان می دهد مشکلات کارایی و کیفیت لوکوموتیوهای آلستوم با وجود تذکر در هیئت مدیره در دوره گارانتی مغفول بود (تین 267358).

• لوکوموتیوهای زیمنس هم علاوه بر انتخاب غلط (تین 298887)، در ضعف فوق مشابه لوکوموتیوهای آلستوم و جنرال الکتریک بودند و ترنست های زیمنس هم علاوه بر طراحی غلط (تین 249560) در دوره تحویل گیری تحت آزمایشات سختگیرانه قرار نگرفتند.

• متاسفانه این ضعف ها در بخش خصوصی هم نهادینه شده که نمونه آن در لوکوموتیو چینی CDN10 اثبات گردید (تین 267290).

• این کاستی ها در ساخت داخل هم تکرار شد و با وجود الگوبرداری از لوکوموتیو پنجاه ساله، مشکلات فراوان است (تین 266791).  

• پدیده شوم لوکوموتیو خواری چنانچه مورد آسیب شناسی دقیق قرار گیرد، ضعف شدید دانش، مهارت و فناوری نگهداری را اثبات می نماید که تمرکز برآن سبب کاهش نیاز به تعمیرات غیربرنامه ای (اضطراری) و توقف ناوگان و ... خواهد گردید (تین 252337).

• واگذاری لوکوموتیوهای راه آهن بدون آسیب شناسی مشکلات قرارداد ROO آلستوم هم مشکلات را خواهد افزود (تین 287650).