◄ ویژگی متضاد دو لکوموتیو دیزلی ساخت چین

عباس قربانعلی بیک: در بررسی و تحلیل عوامل خرابی های مکرر و مشابه لوکوموتیوهای سری اول GE آمریکا در 1371 که با وجود مقاومت سازنده از پذیرش واقعیت، اثبات و مشخص شد که تغییر طراحی و ساخت یک محصول جدید حتی برای شرکت توانمند و باسابقه ای مانند جنرال الکتریک هم ریسک ومخاطرات قابل توجهی دارد (منحنی وانی شکل) ولی بدلیل اینکه محصولات صادراتی کشورهای پیشرو در کشورهای غیرپیشرفته معمولا با قابلیتهای پایین استفاده می شود، لذا ضعف های محصولات جدید آشکار نمی گردد. (تین 73351).

برای پرهیز از این ضعف، در 1372 رویکرد استفاده از طرح لوکوموتیوهای داخلی آمریکا (Domestic) به جای انواع صادراتی اتخاذ شد که در این راستا لوکوموتیوهای جی ام SD70I و جی ای C40-8 با توان 4000 اسب بخار، بارمحوری 25 تن و قواره (گاباری) بزرگ انتخاب و پیشنهادات فنی از شرکت های سازنده دریافت و مشخصات نوع اول زمینه تعیین مشخصات لوکوموتیو آلستوم گردید.

(با غفلت از تجربه آزمایشات سختگیرانه GE، آماده به کاری پایین و هزینه سنگین نگهداری پس از دوران گارانتی به راه آهن تحمیل شد). 

همزمان با مذاکرات با آلستوم فرانسه، برای جلوگیری از تکرار انحصار 35 ساله شرکت GM (1335 تا 1370)، استعلامی از یکی از شرکت های چینی برای لوکوموتیو 4000 اسب با مشخصات مشابه آلستوم ارسال و پیشنهاد شرکت چینی در 1378 دریافت شد. 

مشخصات لوکوموتیو چینی پیشنهادی (19990722) در تاریخ 820827 مجددا برای معاونت ناوگان ارسال شد (تین 265648). 

سال 1387 شرکتی که در مناقصه لوکوموتیو مانوری شرکت کرده بود با ارجاع معاون وقت برنامه ریزی مراجعه نمود که با اطلاع از ساخت لوکوموتیو 5000 اسب برای راه آهن چین که چند هزار دستگاه توسط چندین شرکت تولید شده بود (Janes)، نوع بومی چین با تجهیزات کششی مشابه  GE به وزن 138 تن، کشش مداوم 369 کیلونیوتن و سرعت مداوم 28 کیلومتر بر ساعت انتخاب شد.

برای پرهیز از طولانی شدن زمان مذاکرات (لوکوموتیو آلستوم 6 سال، زیمنس 10 سال و ...) و تکرار مشکلات لوکوموتیو GE، لوکوموتیو آلستوم (به ویژه با آسانگیری دوران گارانتی)، لوکوموتیو برقی مترو ...، موافقت شرکت سازنده برای ارسال نمونه آزمایشی جلب (با شباهت حداکثر با نمونه راه آهن چین)، که پس از 10 ماه وارد و آزمایشات سختگیرانه انجام شد (880526)، 30 دستگاه از این لوکوموتیو توسط دو شرکت ریلی کشور خریداری و اکنون در دو گروه 20 و 10 دستگاه در حال کار می باشند. پس از این تجربه مثبت، شائبه بهینه نبودن موتور 5000 اسب، قواره بزرگ، ترمز و ... مطرح و از طرح ناموفق 4000 اسب حمایت گردید.

 نتیجه اینکه آماده به کاری لوکوموتیو چینی نو که بخش خصوصی واقعی وارد کرد در ماه های اول 1404 تقریبا صفر و آماده به کاری لوکوموتیو چینی نو که در 1387 اولین نمونه آن وارد شد و با وجود توان بالاتر و متوسط عمر حدود 3 برابری، بیش از 60 درصد است.

با نمونه های فوق از آمریکا، فرانسه، آلمان و چین میتوان چنین نتیجه گیری کرد که یکی از مهمترین مراحل خرید یک محصول جدید مستقل از کشور سازنده، انتخاب محصول از بین گزینه های مختلف تولیدی کشور یا شرکت سازنده است که در این زمینه توضیحاتی در صفحه 17 "کتاب نقشه راه بلوغ" (نگارش 1386) با عنوان صنعت و خدمات بالغ و کامل و توضیحات بیشتر با ذکر چند نمونه در صفحه 9 "کتاب نقشه راه بلوغ تولید ملی" (نگارش 1391) با عنوان ویژگیهای توسعه محصول جدید آمده است. 

یک نمونه بسیار خوب در مورد این گونه ضعف ها در گزارش نقش طراحی در خرابی های دیزل ژنراتورهای اضطراری نیروگاه های اتمی  (NEA) کشورهای OECD که اهمیت بالایی برای امنیت ساکنان و اعتبار کشورهای پیشرفته دارد بیان شده است (تین 257248). 

پند دیگر از دو نمونه لوکوموتیو فوق الذکر این است که خصوصی بودن شرکت ها لزوما به معنی انتخاب برتر نسبت به بخش دولتی در هنگام خرید نیست بلکه داشتن سایر عوامل دانشی، انگیزشی ... می تواند نتایج معکوس درپی داشته باشد که هزینه آن را باید مردم بپردازند.

برای کاهش احتمال تکرار این گونه خطاهای پرهزینه که با الگوی غلط خصوصی سازی راه آهن اهمیت بیشتر می یابد، باید همزمان با خصوصی سازی، بخش نظارتی دولت و در این مورد خاص راه آهن و وزارت صمت تقویت و آسیب شناسی یکی از تکالیف آنها گردد. 

خلاصه اینکه دلیل اصلی موفقیت لوکوموتیو 5000 اسب چینی استفاده از تجربه خرید لوکوموتیوهای GE و اتخاذ رویکرد خرید لوکوموتیوهای پراستفاده در کشورسازنده و ناکامی لوکوموتیوهای 4000 اسب بخش خصوصی، ناشی از اتخاذ رویکرد متضاد بود.