◄ شناخت دریای خزر و سواحل آن/ چرا اتصال دریای خزر به دریای سیاه قابل انجام نیست؟

تین نیوز | محمد اسماعیل علیخانی :

در تین نیوز مطلب کوتاهی با عنوان مزیت اتصال دریای خزر به دریای سیاه؛ اتصال به دریای مدیترانه و ایجاد خط کشتیرانی در مورد اهمیت اتصال دریای خزر به دریای سیاه خواندم.

 فکر می کنم این ‌پیشنهاد کمی عجولانه و فاقد مطالعه قابل اعتنا باشد. با این حال ابتدا پاره ای داده های مهم در مورد بزرگترین دریاچه بسته جهان ( خزر ) را مرور می کنیم.

- مساحت کل حوزه آبریز 3,7 میلیون کیلومتر مربع ( بیش از دو برابر مساحت ایران) ‌‌

- مساحت حوزه آبریز واقع در ایران 256,000 کیلومتر مربع

- حجم آب دریای خزر 77,860 کیلومتر مکعب 

- طول محیط 6,525 کیلومتر

- طول ساحل ایران با ملاحظه شکستکی ها 995 کیلومتر

- مساحت خزر باتوجه به بالا و پایین رفتن سطح آب:

بیشینه 412,000 

کمینه 374,000 

میانگین 393,000 کیلومتر مربع ( حدود مساحت کشور فرانسه)

- طول دریا 1,200 کیلومتر

- عرض دریا:

بیشینه  554

کمینه 202

میانگین 310 کیلومتر

- عمیق ترین جا در دریا:

گودترین نقطه ( موسوم به گودال جنوبی و در نزدیکی سواحل طرف ایران ) : 1,100 متر

- گستره دریای خزر‌، گودی ها و برآمدگی های آن از شمال به جنوب:

* پلاتفرم وسیع شمالی باعمق بسیار کم ( که تمام آبرفت های رودخانه ولکا به آن میریزد و کشتی های بزرگ با راهنما از آن عبور می نمایند. شهرها و آبادی هایی که در سال های بالا بودن سطح آب در ساحل دریا واقعند‌، در سال های پایین رفتن آب با ساحل فاصله زیادی پیدا می کنند.

* گودی قیفی شکل میانی

با ژرفای منفی800- متر

* بر آمدگی میانی - در جنوب گودال قیفی شکل میانی پیش گفته بالا‌

* گودی قیفی شکل جنوبی  با ژرفای 1,100- متر ( گود ترین نقطه واقع در نزدیکی سواحل زمزدی فام ایران)

* خلیج قره بغاز: واقع در شرق دریای خزر که درحال حاضر در خاک جمهوری ترکمنستان قرار دارد.

- بعضی نقاط مهم در نزدیکی ساحل جنوبی: آستارا - انزلی - آستانه - لاهیجان - رامسر - عباس آباد - تنکابن - چالوس - نوشهر - نور - علمده محمود آباد - بابلسر - امیر آباد - ساری - بندر ترکمن.

- حوزه آبریز:

* مساحت کل حوزه آبریز حدود3,700,000 کیلومتر مربع

- بعضی بنادر ورودخانه های مهم وارده به دریای خزر:

آستارا خان/ ولگا

کوما

ترکTerek

سولاک

سمور

کورا

باکو

کورا

- - - - - -

آستارا

انزلی

سفیدرود

چالوس

نوشهر

بابل

تجن

میانکاله

آشوراده

 بندرترکمن

گرگان رود

اترک

- - - - - -

ترکمن باشی‌

امبا

اورال

- - - - - - -

تذکر: تقریبا در قسمت اعظم ساحل شرقی هیچ رودخانه ای به دریای خزر نمی ریزد

- - - - - - -

- تامین آب دریای خزر:

* 80 در صد آب ورودی به دریای خزر را ولگا تامین می کند.

* شاخه اصلی ولگا 3700کیلومتر طول دارد و بزرگترین رودخانه قابل کشتیرانی اروپاست.

* ⁠میزان آب ورودی ولگا به دریای خزر در سال های مختلف بین 200 الی 460 کیلومتر مکعب ثبت شده حداقل مربوط به سال1926 و حداکثرمربوط به سال1975بوده است.

- - - - - - - - - -

سهم رودخانه ها از آب خزر به درصد:

ولگا: تقریبا80 

کورا: 6

اورال:3

ترک: 2

بقیه رودخانه های غربی شامل: امبا‌، سمور، و مانند آنها مجموعا پنج و رودخانه های بخش جنوبی مشتمل بر سفیدرود‌، چالوس‌، بابل‌، تجن‌، گرگان، اترک روی هم چهار درصد

- - - - - - - - - - - -

بالا و پایین رفتن سطح آب دریای خزر:

* سطح دریای خزر در قرن گذشته تقریبا بین 26 - تا 29 - متر از سطح دریاهای آزاد نوسان داشته است.

تذکر: طی قرون گذشته نوسانات بیشتری ثبت شده است. 

* قبلا دانستیم رودخانه ولگا 80 درصد آب ورودی خزر را تامین می کند. 

* بسیاری کارشناسان تغییرات سطح آب خزر را مربوط به ورودی ولگا می دانند

* ⁠بعضی تغییرات را مربوط‌به حرکت وتغییرات تکتونیکی و ... می دانند

* ⁠تبخیر سالانه حدود 395 کیلومتر مکعب ( تقریبا معادل یک متر از سطح آب دریا ) 

* تاقبل از سال 1980 خلیج قره بغاز را ظرف تعادل دریای خزر می دانستند و در شرایط بالا آمدن سطح آب متوسط 15 کیلومتر مکعب آب به این دریاچه می ریخت. پس از آن سال با احداث سد دهانه خلیج بسته شد و جمهوری ترکمنستان از بستر آن نمک طبی و انواع مواد..استخراج می کند.

*میزان آب ورودی به خلیج در اوایل قرن بیستم تا 30 کیلومتر مکعب هم ثبت شده بود.

 

 

 

 

در بالا چند تصویر در مورد  دریای خزر نشان داده شده است.

تذکر: طی چند دهه گذشته  پاور پوینتی در 125 صفحه  شامل اطلاعاتی در مورد دریای خزر و  گزینه های مختلف راه ساحلی ( پروژه  مکمل راه تهران - چالوس)  حد فاصل رامسر - بابلسر یا حوزه نفوذ آزادراه تهران - چالوس تهیه نموده ام . این پاور پوینت طی شاید 6 مرحله مرتبا به روز شده است.

آخرین تغییرات درسال گذشته انجام و نسخه نهایی به زودی  وسیله تین  نیوز  شاید در چند قسمت ارائه‌ خواهد شد.

بدین ترتیب اطلاعات فشرده ای درمورد دریای خزر ارائه شد.

- - - - - - - - - - -

امکان سنجی بسیار فشرده و اولیه اتصال دریای خزر به دریای سیاه:

- در صورت اتصال دریای سیاه به دریای خزر، سطح دریا حدود 26 متر از حداکثر سطح کنونی بالاتر می آید.

خسارات وارده به ساحل طرف ایران:

به زیر آب رفتن کلیه بنادر‌ ساختمان ها و تاسیسات ساحلی‌، جاده کناره موجود تا کوهپایه

- به زیر آب رفتن تمام دهکده ها و شهرک های ساحلی

- به زیر رفتن فرودگاه های رامسر‌، نوشهر و … 

- به زیر آب رفتن بیشتر شهرهای ساحلی و حتی قسمت بزرگی از شهر رشت

 در یک جمله: نابودی کامل دواستان گیلان  و مازندران.

 مسلما تمام بنادر و شهرهای ساحلی دیگر کشورهای ساحل خزر نیز از این تغییر سطح آب صدمه خواهند دید و بیشتر امکانات زیر بنایی پیرامون دریای خزر نابود می شود.

اگر بخواهیم این خبر را به نحو مناسب تعدیل کنیم گزینه های زیر قابل تامل است:

۱ - تعریف مسیری یا کانالی برای انتقال آب به مقدار لازم و قابل کنترل از دریای سیاه به بحر خزر برای:

 الف: تثبیت سطح آن در تراز بالنسبه ثابت ( مثلا26 - متر از سطح دریاهای آزاد)  

ب: استفاده منظم و کنترل شده از آب مازاد برای سایر مصارف در ایران و شاید دیگر کشورهای حاشیه دریای خزر

تذکر: این راه آب در قلمروی کشورهای دیگر قرار می گیرد و در شرایط بروز بحران های منطقه ای و بین المللی می تواند مشکل آفرین باشد

۲ - مقایسه گزینه خزر یا خلیج فارس در مورد تامین کمبود آب بیشتر نواحی جنوبی و مرکزی