دستاوردهای فعال سازی همزمان دو کریدور شمال جنوب و خلیج فارس دریای سیاه
فعال سازی همزمان دو کریدور شمال جنوب و خلیج فارس دریای سیاه می تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی ترانزیت جهانی بدل کند.
عباس حاج ابراهیمی: ایران و ارمنستان در تازه ترین نشست مشترک خود بر راه اندازی خط آهن جلفا-دریای سیاه تأکید کردند؛ طرحی که نه تنها معادلات ژئوپلیتیکی منطقه را تغییر می دهد، بلکه ایران را به دروازه اصلی اتصال خلیج فارس به اروپا تبدیل خواهد کرد.
ایران در تلاش است با استفاده از موقعیت استراتژیک خود و همکاری با ارمنستان، کریدور چندوجهی خلیج فارس-دریای سیاه را فعال کند؛ مسیری که می تواند معادلات ترانزیتی منطقه را دگرگون کرده و هزینه و زمان تجارت با اروپا را کاهش دهد.
فعالسازی این کریدور زمانی دوباره بر سر زبان ها افتاد که آمریکا واسطه توافق دو کشور ارمنستان و باکو برای راه اندازی کریدور زنگرور به منظور اتصال آذربایجان به نخجوان از خاک ارمنستان شد که مرزهای شمالی ایران را با تهدید حضور آمریکا و اسراییل مواجه می کند.
این کریدور علاوه بر گره زدن دو حوضه دریایی خلیج فارس و دریای سیاه در اطراف ایران به یکدیگر، مزیت اتصال سیاسی ایران به کشورهای اروپایی بالکان که سیاست های ملایم تری نسبت به کشورهای غربی دارند، را به همراه دارند.
کارشناسان معتقدند این پروژه برای ایران چند دستاورد مهم خواهد داشت: نخست، ایران به نقطه اتصال چهار حوضه دریایی مهم ـ خلیج فارس، دریای عمان، دریای خزر و دریای سیاه ـ تبدیل می شود و می تواند منافع اقتصادی خود را با کشورهای این مناطق پیوند دهد.
دوم، این مسیر وابستگی ایران به ترکیه به عنوان گذرگاه اصلی به اروپا را کاهش داده و گزینه ای امن تر و کم هزینه تر در اختیار قرار می دهد.
سوم، این کریدور جایگاه ایران در همکاری های منطقه ای با اتحادیه اقتصادی اوراسیا، سازمان همکاری شانگهای و بریکس را تقویت خواهد کرد.
مزیت اقتصادی این مسیر نیز قابل توجه است. بررسی های بین المللی نشان می دهد که ابتکارات مشابه مانند کریدور شمال ـ جنوب (INSTC) تا ۳۰ درصد صرفه جویی در هزینه ها و تا ۴۰ درصد کاهش زمان ترانزیت را به همراه داشته اند. بنابراین انتظار می رود کریدور خلیج فارس-دریای سیاه نیز اثر مشابهی داشته باشد.
تحولات ژئوپلیتیکی جهان نیز انگیزه کشورها برای استفاده از این مسیر را تقویت کرده است. بحران های اخیر در کانال سوئز، جنگ اوکراین، ناامنی در دریای سرخ، جنگ تعرفه ای ترامپ و حضور آمریکا در قفقاز و همسایگی ایران و روسیه، ضرورت یافتن مسیرهای جایگزین برای تجارت بین المللی را افزایش داده است. در همین راستا، هند به عنوان چهارمین اقتصاد بزرگ جهان، علاقه مند است از این مسیر برای دسترسی سریع تر و ارزان تر به اروپا بهره ببرد.
ارمنستان به عنوان شریک کلیدی این پروژه نیز از منافع اقتصادی و سیاسی آن آگاه است. این کشور ضمن تلاش برای کاهش وابستگی صرف به ترکیه و باکو، با کمک ایران و حمایت های اتحادیه اروپا، در حال توسعه زیرساخت های حمل ونقل خود به ویژه در استان سیونیک است. ایران نیز با حضور شرکت های پیمانکاری خود در پروژه های جاده ای و ریلی ارمنستان مشارکت دارد.
کارشناسان ترانزیت بر این باورند که فعال سازی همزمان دو کریدور شمال-جنوب و خلیج فارس-دریای سیاه می تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی ترانزیت جهانی بدل کند. چنین جایگاهی علاوه بر درآمدهای اقتصادی، قدرت چانه زنی سیاسی ایران در معادلات منطقه ای و جهانی را افزایش خواهد داد.
