◄ وضعیت حمل و نقل، از بیماری های صنعت هوانوردی تا مثنوی هفتاد من حمل و نقل جاده ای

نمود عینی ناخوشی حمل و نقل را می توان در فرسودگی و ناکافی بودن ناوگان باری و مسافری دید.

جمبوجت های کهنسال و بیماری های صنعت هوانوردی

 براساس آمارهای منتشر شده اعزام و پذیرش مسافر در پروازهای داخلی در سال 1402 نسبت به 1401 کاهش 2 درصدی و افزایش 14 درصدی در پروازهای بین المللی را نشان می دهد. این در حالی است که همین آمار در روند 10 ساله به خصوص طی سال های 1393 و 1396 کاهش 34 و 37 درصدی را نشان می دهد. همچنین تعداد نشست و برخاست پروازهای داخلی در سال 1402 نسبت به سال 1401 حدود 2 درصد کاهش و در پروازهای بین المللی 19 درصد افزایش را نشان می دهد و روند 10 ساله نیز کاهشی است بطوریکه در سال های 1396و 1393 به ترتیب 35 و 14 درصد کاهش را نشان می دهد. 

این در حالی است که 90 درصد پروازها تنها در 12 فرودگاه کشور انجام می شود .در مورد سن ناوگان نیز عمده سن ناوگان هوایی بالای 25سال است. براساس آمار، کشور در شرایط فعلی به حدود 550 فروند هواپیمای فعال نیاز دارد و درحالی که ناوگان فعال مطابق آمار غیر رسمی کمتر از 130 فروند است. همه این آمار نشان می دهد که حال و روز هوانوردی ایران مناسب نیست و می بایست فکری اساسی کرد. نکته مهم در صنعت هوانوردی کشور رشد قارچ گونه شرکت های هواپیمایی بدون کفایت سرمایه و ناوگان مناسب است. نکته دیگردر بخش هوانوردی موضوع نرخ بلیط پرواز ها است.

بر اساس بند (ب) ماده ۱۶۱ قانون برنامه پنجم توسعه، تا پایان سال اول برنامه فوق نسبت به متنوع سازی نرخ خدمات حمل و نقل هوایی بار و مسافر اقدام کند و از ابتدای سال سوم برنامه ضمن آزادسازی کامل نرخ حمل و نقل هوایی، خدمات فرودگاهی و شبکه پروازی، لغو تخفیفات تکلیفی و هرگونه معافیت در زمینه بهره برداری از خدمات ناوبری هوایی، فرودگاهی، نشست و برخاست، خدمات پروازی، واگذاری اماکن و سایر موارد مرتبط نسبت به واقعی کردن نرخ آن ها اقدام کند.

شرکت های هواپیمایی بر اساس این قانون خواستار آزاد سازی نرخ ها و همچنین قیمت جهانی بلیط هواپیما استناد می کنند. به عنوان مثال در کشور همسایه ترکیه قیمت یکساعت پرواز در مسیرهای داخلی این کشور چیزی در حدود 30 تا 40 دلار است اما با نرخ یک دلاری بنزین . اما مدیران شرکت های هواپیمایی به قیمت ارزان بنزین در ایران اشاره نمی کنند. در حال حاضر قیمت سوخت هوایی عرضه شده به تمامی پروازهای شرکت های داخلی برابر با 600 تومان به ازای هر لیتر است اما طبق صورت مالی شرکت های پالایشی این سوخت با قیمت 22 هزار تومان بر لیتر فروخته می شود. به بیان دیگر یارانه اعطایی به ازای هر لیتر 21 هزارو 400 تومان است. طبق آمارنامه مصرف فرآوره های نفتی انرژی زا، به طور میانگین روزانه حدود 4 الی 4.5 میلیون لیتر سوخت جت در هواپیماهای مسافری مصرف می شود که معادل سالانه رقم 1.65 میلیارد لیتر است. در نتیجه با یک حساب سرانگشتی، دولت سالانه حدود 30 هزار میلیارد تومان، هزینه یارانه سوخت هواپیما می شود.

علاو بر این مدیران شرکت هوایی همواره خواستار استفاده از تسهیلات صندوق توسعه ملی برای خرید ناوگان هوایی هستند این در حالی است که مطابق قانون تسهیلات صندوق توسعه ملی بهتر است در بخش های زیرساختی هزینه شود و خرید هواپیمای دست دوم و یا حتی نو هیچوقت در زمره امور زیرساختی نیست. 

مثنوی  هفتاد من کاغذی حمل و نقل جاده ای:

رئیس سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای متوسط سن ناوگان حمل و نقل را ۲۵ سال می داند . بر اساس آمار های کمی حمل و نقل جاده ای افزایش مسافر جابجا شده در سال 1402 نسبت به سال 1401 17 درصد رشد را نشان می دهد این درحالی است که بررسی آمار ده ساله گذشته نشان می دهد تعداد مسافر جابجا شده از سوی ناوگان جاده ای در سال 1392 حدود 28 درصد رشد نسبت به 1402 دارد به عبارتی نسبت سال 1402 به سال 1392 کاهش 29 درصدی را نشان می دهد. به نظر می رسد چرایی این کاهش قابل بررسی است . همچنین جابجایی بار نیز در سال 1402 نسبت به سال ماقبل آن افزایش 13 درصدی را نشان می دهد.

هرچند ترانزیت بخش جاده ای در سال 1402 نسبت به سال 1401 حدود 54درصد رشد را نشان می دهد. این درحالی است که تا پیش از این بیشترین رشد ترانزیت جاده ای مربوط به سال 1393و به میزان 12.5میلیون تن بود. بررسی ها نشان می دهد که طی روند 10 ساله رشد ترانزیت ما تنها 16 درصد بوده است. به گفته کارشناسان، ایران با امکانات و زیرساخت های موجود توانایی بیش از 20 میلیون ترانزیت را دارد. بنابر این ضروری است با توجه به پیش بینی تشکیل شورای عالی ترانزیت در برنامه هفتم، معاونت حمل و نقل در راستای افزایش سهم ترانزیت اقدامات مناسبتری انجام دهد. علاوه بر این در بخش جاده ای چند سالی است که سن ناوگان باری و مسافری به نحو بی سابقه ای بالا رفته است که به نظر می رسد آمار بالا رفتن سن ناوگان آگاهانه اعلام نمی شود.

علاوه بر این آمارهای سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای نشان می دهد از سال ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۱ میانگین عمر سوارهای کرایه ای جاده ای  از ۸.۶ سال به ۱۲.۷ سال، متوسط عمر اتوبوس های جاده ای کشور از ۹.۴ سال به 14.5سال، میانگین سن مینی بوس های مسافربری از ۲۳.۵ سال به ۲۸ سال و برای کامیون ها نیز از ۱۶.۸ سال به ۱۹.۸ سال افزایش یافته است. مطابق این آمار 110 هزار دستگاه کامیون فرسوده و 200 هزار دستگاه نیز در سن مرز فرسودگی قرار دارند. در بخش مسافری 5500 اتوبوس، 21 هزار مینی بوس و 6800 دستگاه سواری کرایه فرسوده در ناوگان مسافری وجود دارد که به ترتیب 11 هزار دستگاه اتوبوس، 27 هزار مینی بوس و 21 هزار سواری کرایه بین شهری نیز در سن مرز فرسودگی هستند.

به این موارد کمبود شدید ناوگان اتوبوسی و هزینه بالای نگهداری از راه ها را نیز می بایست اضافه کرد. کمبود ناوگان اتوبوسی به حدی است که برای جابجایی زائران اربعین حسینی ناچار به اجاره اتوبوس از ترکیه شدیم.

ادامه دارد...

* کارشناس حمل و نقل