ایران از رقابت های منطقه ای برای توسعه بازمانده است؟

این روزها ویدئوی کوتاهی از مصاحبه یک مقام دولتی مورد توجه جامعه قرار گرفته است. این مدیر دولتی گفته: «مردم نگران اند که ایران به زودی تبدیل به عمله و مستعمره کشورهای همسایه شود. چون این نگرانی وجود دارد که کشورهای منطقه به دلیل این که درآمدهای سرشار دارند، حقوق های بالایی می دهند و رفاه زیادی ایجاد کرده اند، به تدریج ایران را از نیروی انسانی و فرصت ها خالی کنند.»

این اظهارات را مهدی غضنفری - رئیس هیئت عامل صندوق توسعه ملی- مطرح کرده که یکی از مدیران قابل احترام دو دهه گذشته است.

آقای غضنفری گفته: «ممکن است در آینده به کشوری تبدیل شویم که گاز را از ترکمنستان و گندم را از عربستان وارد کنیم، کارهای پزشکی ما را عمان و قطر انجام دهد و لجستیک هوایی و دریایی ما در اختیار امارات باشد».

وی همچنین گفته: «کشورهای همسایه، همه به سرعت در حال سرمایه گذاری در میادین مشترک و غیرمشترک نفت و گاز هستند و اگر رشد اقتصادی آن ها دو رقمی شود و ایران توسعه نیابد، ممکن است نوعی استثمار ایجاد شود.»

به نوبه خود از آقای غضنفری به خاطر صراحت در طرح مسائلی که به توسعه ایران مربوط است تشکر می کنم. برخی مدیران به خاطر حفظ موقعیت خود ترجیح می دهند درباره چالش های نظام حکمرانی صحبت نکنند؛ اما آقای غضنفری صادقانه مسائلی را مطرح کرده که یکی از نگرانی های اصلی مردم است. البته این اظهارات بدون هزینه نبود و چند روز بعد رسانه های اصولگرا به ایشان تاختند که چرا چنین نظراتی را مطرح کرده و خواستار اصلاح آن شدند. اما واقعیت این است که این واکنش ها چیزی را عوض نمی کند و مردم عمیقاً از اینکه نظام حکمرانی به توسعه کشور بی توجه است، ابراز نگرانی می کنند.

واضح است که این روزها مردم زیاد سفر می روند و دسترسی آسان تری به اطلاعات دارند و در نتیجه بهتر از قبل می توانند وضعیت کشور خود را با دیگر کشورها مقایسه کنند. این مقایسه نشان می دهد ما در زمینه زیرساخت ها مثل فرودگاه ها، بنادر، ورزشگاه ها، جاده ها و مراکز تفریحی و درمانی به شدت از کشورهای همسایه خود عقب افتاده ایم. مظاهر دنیای هوشمند در کشورهای اطراف ما به وضوح قابل مشاهده است؛ ترکمنستان که کشوری با زیرساخت های ضعیف است از فرصت هوش مصنوعی بهره برده و شهری کاملاً هوشمند طراحی کرده که فقط به خودروهای برقی اجازه تردد می دهد.

عربستان بیشترین سرمایه گذاری را در هوش مصنوعی دارد. ترکیه در حال ساخت خط آهنی است که این کشور را از طریق بندر فاو در عراق به خلیج فارس متصل می کند. امارات متحده عربی وزیر هوش مصنوعی دارد. عراق روزهای سخت جنگ و اختلافات داخلی را فراموش می کند و قصد دارد وارد دوره جدید سازندگی و توسعه شود. قطر جام جهانی برگزار می کند و بهترین و مجهزترین ورزشگاه های جهان را به نمایش می گذارد. همه این کشورها ثبات و آرامش را در دستور کار قرار داده اند و در زمینه زیرساخت ها، اینترنت، خط آهن، راه و بندر و ... به سختی کار می کنند تا فضای مساعدی برای کسب وکار و جذب سرمایه ایجاد کنند. این وضعیت درباره همه کشورهای همسایه ایران صادق است و تنها کشوری که در این فهرست جایی ندارد، افغانستان است که تحت کنترل طالبان قرار دارد. واضح است که چنین تصویری از همسایگان و مقایسه وضعیت ایران با این کشورها آدم را ناراحت می کند. آقای غضنفری هم همین نگرانی ها را مطرح کرده و خواستار توجه بیشتر نظام حکمرانی به توسعه شده است.

آقای غضنفری اعتقاد دارد در زمینه توسعه در کشور ما غفلت صورت گرفته است و این قابل کتمان نیست، نشان به این نشان که در سال ۱۳۸۲ در کشور ما «سند چشم انداز ۱۴۰۴ ایران» با کمک صدها متخصص و استراتژیست نوشته شد و بر مبنای آن قرار بود ایران کشوری پیشرفته با رشد بالا در عرصه اقتصاد باشد. این سند در بالاترین سطح مدیریت کشور تایید و تصویب شد و همه نیروهای متخصص و سیاسی کشور برای تدوین آن کوشش کردند و هزاران ساعت وقت گذاشتند پس چرا یکباره به فراموشی سپرده شد؟ مطابق اهدافی که در این سند پیش بینی کردند، قرار بود اقتصاد ما هشت درصد رشد کند، بیکاری کاهش پیدا کند و درآمد سرانه افزایش یابد. این در حالی است که سال ۱۴۰۴ سال پایان این برنامه است اما در حال حاضر رتبه ایران در اغلب شاخص های رفاهی و درآمدی به پایین ترین حد رسیده و همه دولت ها در رساندن ایران به جایگاه مورد نظر ناکام بوده اند.

اینکه چرا نظام حکمرانی ما به اهدافی که خود ترسیم کرده، بی توجه است و اینکه چرا نسبت به توسعه کشور غفلت شده را نمی دانم اما این یک واقعیت است که ایران از رقابت های منطقه ای برای توسعه بازمانده و در حال تبدیل شدن به یک کشور پیر و فرسوده است. پس حرف مهدی غضنفری را بپذیریم و درباره او بی انصافی نکنیم.