◄ شاخص های ارزیابی مستمر عملکرد بهره برداری در راه آهن CSX آمریکا

یکی از مهمترین زیرمجموعه های راه آهن بخش بهره برداری است که تمامی منابع فراهم شده اعم از زیرساخت، ناوگان، نیروی انسانی و ... را با فرآیندهای مربوطه متبلور نتیجه نهایی را کسب می نماید، در واقع با وجود فراهم نمودن بهترین امکانات و فناوری ها چنانچه به گونه شایسته به کارگیری نشوند نتیجه می تواند نامطلوب و بازگشت سرمایه و رغبت سرمایه گذاری کاهش یابد.

با شروع واگذاری های واگن باری از سال 1384 و ناوگان مسافری پس از آن (هرچند برخی شرکت ها از اواسط دهه هفتاد به خرید واگن مسافری اقدام نمودند) و لکوموتیو که هنوز واگذار نشده (ولی با ورود لکوموتیوهای خصوصی)، اکنون سال هاست که بحث واگذاری بهره برداری هم مطرح است در حالی که اهمیت این بخش بسیار بالاست و باید با حساسیت زیادی به آن پرداخت.

با وجود ممنوعیت واگذاری زیرساخت به بخش خصوصی یکی از الگوهای مناسب که قانون نیز آن را مجاز برشمرده فعالیت های تکمیل ظرفیت خطوط با دوخطه، برقی یا علائمی کردن خطوط به صورت BOT (ساخت، بهره برداری و انتقال) است.

از همین نویسنده:

• پندهایی در تجربه راه آهن سریع السیر پاریس- لیون و دستاوردهای چین

• چالش مدیریتی راه آهن سریع السیر/ احداث خطوط جدید به صلاح نیست

• تحلیل قانون مدیریت سوخت و توصیه راهبردی

از گذشته دور جلسات گراف بر اساس گراف کاغذی و سپس گراف وارد شده در کامپیوتر مستمرا تشکیل می گردید و میزان تحقق روزانه و هفتگی اهداف و برنامه سالانه به ویژه به کارگیری بهینه ظرفیت گلوگاه ها مانند شبکه، ایستگاه ها و لکوموتیو، سوانح و اختلالات سیر و حرکت، خرابی های لکوموتیو، واگن خط، علائم و ... با حضور مدیران و مسئولان مورد ارزیابی قرار می گرفت.

پس از خصوصی سازی ناوگان، شاخص های بهره برداری و سیر روزانه واگن، سیر و تن کیلومتر روزانه لکوموتیو و ... برای شرکت های مالک ناوگان نیز اهمیت یافت (به ویژه با کاهش شدید سیر روزانه واگن نسبت به تعهد 300 کیلومتر قرارداد اولیه).

با افزایش طول شبکه، تعداد ایستگاه ها، تعداد واگن و لکوموتیو و تشدید مشکلات گلوگاه ها و از سوی دیگر انتظارات بخش خصوصی و به ویژه شدت رقابت در ترانزیت، باید از رویکردهای تجربه شده جهانی برای ثبت و اطلاع رسانی آمارها بیشتر بهره برد. 

یکی از راهکارهای دستیابی به بهره وری بالا در بخش ناوگان باری استفاده از شاخص های مورد استفاده در راه آهن های خصوصی آمریکاست که نمونه آن با عنوان Performance Measures یا Key Performance Metrics و ... قابل دستیابی است.

شرکت CSX (در سال 2007 رتبه سوم تن- مایل پس از BNSF و UP) یکی از شرکت های بزرگ راه آهن آمریکا است که بیش از 32000 کیلومتر شبکه ریلی در 23 ایالت آمریکا و کانادا (بیشتر در مناطق شرقی) و به 70 بندر اقیانوسی، دریایی یا داخلی دسترسی دارد و بنا به ادعای شرکت حدودا دو سوم جمعیت آمریکا در محدوده شبکه ریلی شرکت ساکن هستند.

این شرکت سه شاخص اصلی خود را در اختیار همگان قرار داده که آمار هفته نهم 2022 (19 تا 25 فوریه) به این شرح است:

سرعت متوسط قطارها حدود 25 کبس، توقف در ایستگاه ها کمتر از 12 ساعت و واگن در حال سیر حدود 141 هزار دستگاه سرعت متوسط بر اساس زمان سیر قطار با شماره ثابت تقسیم بر زمان (با احتساب زمان توقف در ایستگاه ها) محاسبه می گردد.

سرعت مذکور در انواع قطارها متفاوت است (بر حسب کیلومتر بر ساعت، کبس): زغال سنگ 25، نفت خام 42، اتانول 28، غلات 23، کانتینر و تریلی 40، تجاری 20 (و متوسط حدود 25 کیلومتر بر ساعت که در سال 2022 به 28 هم رسید).

توقف در ایستگاه ها نیز شاخص دیگری است که در این گزارش مورد توجه است و همانگونه که در خلاصه آمار ذکر گردید متوسط آن کمتر از 12 ساعت بوده و برای 10 ایستگاه به این ترتیب بوده است: بالتیمور 9، شیکاگو 8، سینسیناتی 22، ایندیاناپولیس 26، جکسون ویل 16، لوئیس ویل 21، نشویل 20، سلکرک 19، تولدو 20، ویکراس 27 ساعت.

تعداد حدودی انواع واگن در حال حرکت شرکت CSX نیز به ترتیب عبارت بودند از: واگن مسقف 17، فله بر 36، لبه بلند 10، کانتینربر 8، خودروبر 10، لبه بلند با دریچه زیر 22، سایر 8 و مخزن 30 و همگی به هزار دستگاه.

کلیه آمارها (سرعت متوسط، توقف ایستگاه و تعداد واگن) از سال 2016 به صورت هفتگی در سایت شرکت در دسترس است.

چنانچه آمارهای مذکور به صورت هفتگی در در دسترس قرار گیرد نه فقط مدیران ارشد راه آهن بلکه بخش خصوصی نیز از آن بهره مند خواهد شد (با اطلاع از روند، بیشترین ها و کمترین ها و همبستگی ها زمینه افزایش بهره وری بیشتر فراهم خواهد شد).  

* کارشناس حمل و نقل