◄ مخاصمه ای در ترازوی حقوق بین الملل: نگاهی به جنگ اخیر ایران و رژیم اشغالگر قدس
جنگ اخیر، علاوه بر بعد نظامی، یک میدان حقوقی تمام عیار بود؛ جایی که ایران با استفاده از ظرفیت های حقوقی داخلی، پایبندی به اصول بین الملل و پرهیز از ماجراجویی، تصویری متفاوت از خود ارائه داد. در مقابل، رژیمی که سال ها از حمایت بی قید و شرط قدرت های جهانی بهره برده، اکنون بیش از پیش در انزوای حقوقی و سیاسی فرو رفته است.
محمد مهدی فقیه عبدالهی: درگیری نظامی اخیر میان ایران و رژیم اسرائیل که نهایتا با آتش بس دیروز به پایان رسید، یک نقطه عطف در تاریخ تنش های منطقه ای و به ویژه در ادبیات حقوق بین الملل محسوب می شود.
برخلاف فضای تبلیغاتی رسانه های غربی که تلاش دارند ایران را آغازگر یا تشدید کننده بحران معرفی کنند، مستندات متعدد حقوقی و میدانی به وضوح نشان می دهند که ایران در این مخاصمه، در جایگاه دفاع مشروع بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد قرار داشت. اقدامات مکرر اسرائیل طی سال های اخیر، از جمله ترور دانشمندان ایرانی، حملات سایبری، خرابکاری در تأسیسات هسته ای، تحریک گروه های نیابتی و همچنین تهدید آشکار به حمله نظامی، مصادیقی روشن از تجاوز و نقض سیستماتیک حاکمیت ایران بود.
بر اساس اصول حقوق بین الملل عرفی و اسناد الزام آور، هرگونه پاسخ ایران به این اقدامات، در صورتی که متناسب، محدود و هدفمند باشد، مشروع تلقی می شود. حملات اخیر ایران دقیقاً در همین چارچوب قابل تحلیل اند: پاسخ به تهدیدهای مستمر امنیت ملی، بدون نقض حقوق بشردوستانه و با اجتناب از حمله به مناطق مسکونی یا زیرساخت های غیرنظامی.
در مقابل، رژیم اسرائیل با سابقه ای طولانی در نقض حقوق بشر، استفاده از تسلیحات ممنوعه و حملات بی محابا به مناطق پرجمعیت، بار دیگر نشان داد که نه به اصول بنیادین حقوق جنگ پایبند است و نه به مشروعیت قواعد بین الملل احترام می گذارد.
در حوزه حقوق خصوصی نیز، این مخاصمه بار دیگر نقش ساختار حقوقی مستحکم را در حفظ تعهدات داخلی و بین المللی یک کشور نشان داد. ایران، حتی در میانه بحران نظامی، نظام بانکی، سیستم تجاری، حمل و نقل و دادگاه هایش را فعال و پاسخگو نگه داشت و بدین ترتیب، جایگاه خود را به عنوان کشوری قابل اتکا برای شرکای خارجی حفظ کرد. اصل فورس ماژور در قراردادها، امکان تعلیق یا فسخ برخی روابط تجاری را فراهم می آورد، اما ایران در این زمینه هم تلاش کرد از ابزار حقوقی برای مدیریت بحران استفاده کند نه از آشوب یا بی ثباتی.
جنگ اخیر، علاوه بر بعد نظامی، یک میدان حقوقی تمام عیار بود؛ جایی که ایران با استفاده از ظرفیت های حقوقی داخلی، پایبندی به اصول بین الملل و پرهیز از ماجراجویی، تصویری متفاوت از خود ارائه داد. در مقابل، رژیمی که سال ها از حمایت بی قید و شرط قدرت های جهانی بهره برده، اکنون بیش از پیش در انزوای حقوقی و سیاسی فرو رفته است.
آتش بس فعلی، گرچه ممکن است شکننده باشد، اما در چارچوب تحلیل حقوقی، یک پیروزی معنوی و عقلانی برای ایران محسوب می شود؛ زیرا حقوق بین الملل، نه با سلاح بلکه با مشروعیت زنده می ماند، و در این نبرد، مشروعیت با ایران بود.
* کارشناس حقوق و تحلیلگر مسائل سیاسی
