ماجرای اعتصاب کنترلرهای ترافیک هوایی مقابل دولت ریگان چه بود؟

اولین مقررات صنعت هوانوردی در سال 1926 ذیل قانون تجارت هوایی در وزارت بازرگانی ایالات متحده(DOC) تدوین و تصویب شد که نشان می دهد از نظر تاریخی، این قدرت تجارت ، کسب و کار و اقتصاد است که نیاز به ایمنی را ایجاد می کند.

متعاقب آن در سال 1929حرفه ای با نام کنترل کننده ترافیک هوایی پدیدار شد و اولین فردی که برای انجام این کار استخدام شد Archie League بود که از پرچم های سبز و قرمز استفاده می کرد تا به هواپیماها بگوید چه زمانی می توانند یا نمی توانند در فرودگاه سنت لوئیس در میسوری فرود بیایند. در همین سال یک شرکت تعاونی به نام ARINC با مشارکت شرکت های هواپیمایی برای تجمیع و ساماندهی ارتباطات رادیویی هوایی زمینی تاسیس شد. ARINC به عنوان اولین ANSP جهان نقش مدیریت ارائه خدمات ناوبری هوایی با مفاهیمی که ما امروز می شناسیم را در فرودگاه ها و مسیرهای هوایی تا سال 1939 برعهده داشت.

در واقع از نظر تاریخی، شکل گیری ANSP برآمده از خواست و مشارکت شرکت هواپیمایی است، الگویی که 67 سال بعد الهام بخش تاسیس موفق یک شرکت تعاونی غیرانتفاعی کاربرمحور با نام NAV CANADA در سال 1996 شد و البته SITA نیز با همین ساختار حاکمیتی مشارکتی بین شرکت های هواپیمایی از سال 1949 توسعه یافته است.(اهمیت تاسیس شرکت های تعاونی مشارکتی بین شرکت های هواپیمایی ایران و ادغام زنجیره های عملیاتی موازی در یکدیگر و درک و توسعه نمونه های موفق انجام شده مثل سامان در کشور و اصلاح ساختار آن جهت پیشگیری از انحصار و رقابت مضره)

از سال 1936 متعاقب تاسیس دفتر تجارت هوایی BAC توسط کنگره در سال 1934 به دلیل نگرانی های ایمنی و لابی ارتش ( اهمیت نقش و قدرت ارتش در استاندارد سازی فعالیت های هوانوردی)، مدیریت کنترل ترافیک هوایی تحت اداره مستقیم دولت فدرال در BAC ذیل وزارت بازرگانی ایالات متحده DOC قرار گرفت.

به دنبال بروز سوانح مکرر ناشی از تضاد منافع در BAC، که همزمان دو نقش تصدی گری و نظارت را باهم ایفاء می نمود، کنگره در سال 1938 قانون هوانوردی غیرنظامی را تصویب و سازمان هوانوردی غیرنظامی را ایجادکرد، سازمانی که امروز ما آن را با نام سازمان هواپیمایی کشوری در کشور می فهمیم. در سال 1940 این سازمان هوانوردی یا همان سازمان هواپیمایی کشوری CAO به CAA ذیل همان وزارت بازرگانی ایالات متحده DOC تغییر نام داد که مسئول کنترل ترافیک هوایی و مدیریت مسیرهای هوایی شد و هیئت جدید ایجاد شده هوانوردی غیرنظامی CAB نقش تنظیم کننده و ناظر قوانین و مقررات ایمنی و اقتصادی و همچینین بررسی سوانح هوایی را برعهده گرفت.(چیزی شبیه شورای عالی هواپیمایی ما) این روند تاریخی نشان می دهد ریشه مفهوم CAA از کارکرد وظایف ANSP به وجود آمده است.

در سال 1958 با تلاش دولت آیزنهاور یک آژانس هوانوردی فدرال ایجاد شد تا هوانوردی را از حیطه اختیارات وزارت بازرگانی ایالات متحده DOC خارج نموده و مستقیم تحت کنترل کنگره و رئیس جمهور قرار دهد. متعاقب آن CAA با وظایف کنترل ترافیک هوایی در فرودگاه ها و مسیرهای هوایی یا همان ANSP به همراه وظایف تنظیم گری و نظارتی قوانین و مقررات ایمنی از شورای هوانوردی غیرنظامی CAB منتزع و به آژانس هوانوردی فدرال منتقل شد.

در دهه 1960 مجموعه ای از تلاش های دولت جانسون که خواستار ورود جدی دولت به سیاست های حمل و نقل بود، منجر به تشکیل وزارت حمل و نقل ایالات متحده DOT شد. آژانس هوانوردی فدرال و شورای هوانوردی غیرنظامی CAB در سال 1967 در وزارت حمل و نقل DOT تازه ایجاد شده، ادغام شدند و آژانس هوانوردی فدرال به FAA تحت نظر DOT تبدیل شد که هنوز هم وجود دارد و وظایف باقیمانده تنظیم گری و نظارتی قوانین و مقررات اقتصادی حمل و نقل هوایی CAB به دفتر اقتصادی وزارت حمل و نقل ایالات متحده منتقل و تنظیم مقررات اقتصادی کلیه حالت های حمل و نقلی در DOT تجمیع شد. NTSB هم در همین زمان ایجاد شد که متولی مستقل بررسی کلیه حالت های حمل و نقلی ذیل دولت فدرال (نه کنگره) گردید. با انتقال کلیه وظایف CAB و خالی شدن از ماهیت و فلسفه وجودی آن، در نهایت CAB در سال 1984 منحل شد.

این تسلسل تاریخی نشان می دهد نهاد متصدی کنترل ترافیک هوایی با نهاد نظارتی FAA با تضاد منافع در هم ادغام شدند که اختیارات زیادی را بیش از ظرفیت نقش کنترل کنندگان ترافیک هوایی به آنان منتقل نمود. این موضوع منجر به توهم اقتدار از طرف اتحادیه صنفی متخصصان کنترل کنندگان ترافیک هوایی PATCO در ماجرای اعتصاب سال 1981 مقابل حاکمیت دولت ریگان شد که خواستار آن بودند کنترل کنندگان ترافیک هوایی مشمول قانون خاص جهت شرایط کاری و پرداختی بیش از قوانین عمومی کارمندان دولت فدرال به صورت فوق العاده گردند. بیش از 12000 کنترلر ترافیک هوایی در 3 اوت 1981 اعتصاب نموده و 35 درصد پروازهای روزانه را متوقف کردند.

کنگره، دادگاه و رئیس جمهور همگی اعتصاب را غیرقانونی دانسته و ریگان به کنترلرهای ترافیک هوایی اولتیماتوم داد تا به کارخود باز گردند. کمتر از 1000 نفر پیروی کردند و حدود 11400 نفر کنترلر ترافیک هوایی برای همیشه شغل خود را از دست دادند و 440 نفر از آنها در نهایت پس از درخواست تجدیدنظر توانستند به شغل خود بازگردند.

این واقعه نقطه عطفی در تنظیم قوانین کار دنیا محسوب می شود. این وضعیت بحرانی کمبود کنترلر ترافیک هوایی سبب خیری شد تا FAA را مجبور نماید با برنامه ریزی اضطراری و فشرده آن را مدیریت نماید که شامل محدود کردن ترافیک برای کاهش باری کنترلر، انتقال پرسنل نظارتی به بخش کنترل ترافیک هوایی، آموزش فشرده نیروهای جدید، کمک گرفتن از ارتش، اتوماسیون و اجرای تکنیک های کنترل جریان ترافیک هوایی و ... بودند. بیش از 10 سال طول کشید تا این وضعیت به حالت طبیعی برگردد.

استخدام بالای کنترلر ترافیک هوایی در آن دوره منجر به آن شد که در طی سال های بین 2006 تا 2016 تقریبا سه چهارم از کنترلرهای ترافیک هوایی FAA واجد شرایط بازنشستگی شوند. مجوز اتحادیه متخصصان کنترل کنندگان ترافیک هوایی ایالات متحده PATCO لغو شد و دیگر وجود نداشت تا سال 1987 که انجمن ملی کنترلرهای ترافیک هوایی NATCA جهت نمایندگی صنفی تاسیس شد.

* خلیل الله معمار زاده کارشناس هوانوردی