◄ خلاصه بخش ریلی گزارش حمل‌ و نقل اتحادیه اروپا (EU Transport) در 2024

عباس قربانعلی بیگ:  کتابچه آماری حمل و نقل اتحادیه اروپا (EU Transport 2024) در 2024 در 164 صفحه به آمار و ارقام این بخش پرداخته است: بررسی روند تغییر سهم حمل و نقل ریلی اروپا و کشورهای عضو اتحادیه اروپا در سال های گذشته، بر اساس داده های ارائه شده، نشان دهنده تحولات مهمی در سیستم حمل و نقل این منطقه است (کتابچه از سوی جناب آقای دکتر عبدالرحیمی ارسال شد). 

1) روند کلی در اتحادیه اروپا (EU-27):

الف) حمل و نقل بار: سهم ریلی از کل حمل و نقل بار (بر حسب تن-کیلومتر) در EU-27 روندی نزولی و سپس نسبتاً پایدار داشته است (ص 36). این سهم از ۱۵.6 درصد در ۱۹۹۵ به ۱۱.9 درصد در ۲۰۲۲ کاهش یافته است. اگرچه حجم مطلق حمل بار توسط قطار (بر حسب میلیارد تن کیلومتر) در برخی سال ها نوسان داشته، اما نرخ رشد آن بسیار کم و در حد ۰.4 درصد بین سال های ۱۹۹۵ تا ۲۰۲۲ بوده است، در حالی که رشد سالانه حمل و نقل جاده ای (با رشد سهم 47 به 53.8 درصد ) در همین دوره ۱.9 درصد بوده که نشان می دهد که سهم ریل نتوانسته همگام با رشد سایر روش ها، به ویژه جاده، توسعه یابد.

ب) حمل و نقل مسافر: سهم ریل از کل سفرها (برحسب مسافر کیلومتر) در EU-27 وضعیت بهتری داشته (ص 48) و حتی روندی افزایشی را تجربه کرده است. سهم ریل از ۷ درصد در ۱۹۹۵ به ۷.2 درصد در ۲۰۲۲ رسیده است. به ویژه پس از همه گیری کووید-۱۹، ریل با رشد قابل توجه ۵۱.2 درصد بین سال های ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۲، نقش حیاتی خود را در بازیابی حمل و نقل، نشان داد. این رشد، قوی ترین رشد در بین تمامی روش ها در آن سال بود و نشان دهنده اعتماد مجدد مسافران به ریل است. سهم سواری که از 73 در سال 1995 به 80 درصد در سال 2020 رسیده بود مجددا در 2022 به 73 درصد کاهش یافت (اتوبوس از 10.4 به 7.2 درصد رسید). در این مدت سهم موتورسیکلت از 2.4 به 2 درصد و سهم هوایی از 5.3 به 9.1 درصد ، مترو از 1.4 به 1.2 درصد و سهم دریایی از 0.5 به 0.3 درصد رسید.

2) روند در سطح کشورهای عضو:

الف) حمل و نقل بار: تجزیه و تحلیل سهم ریل در حمل بار در بین کشورهای عضو در سال ۲۰۲۲، تنوع بسیار گسترده ای را نشان می دهد: کشورهای با سهم بسیار بالای ریلی (بیش از ۲5 درصد ) این کشورها معمولاً دارای شبکه های ریلی تاریخی قوی یا سیاست های فعال در این حوزه هستند. لتونی (۵۲.8 درصد )، لیتوانی (۴۶.1 درصد )، سوئد (۲۸.7 درصد )، اتریش (۲۷.6 درصد )، اسلواکی (۲۵.9 درصد )، مجارستان (۲۵.2 درصد ) و در این دسته قرار می گیرند. کشورهای با سهم متوسط (بین ۱0 درصد تا 25 درصد ): رومانی (۲۴.9 درصد )، بلغارستان (۲۲.1 درصد )، لهستان (۲۱.6 درصد )، آلمان (۱۹.3 درصد ) و فرانسه (۱۰.3 درصد ) نمونه هایی از این دسته هستند.

کشورهای با سهم بسیار پایین (کمتر از 5 درصد): این کشورها عمدتاً به حمل و نقل جاده ای متکی هستند یا جغرافیای آن ها برای توسعه ریل نامناسب است. اسپانیا (۴.3 درصد )، یونان (۲.3 درصد ) و ایرلند (۰.7 درصد ) در این گروه جای می گیرند. نکته جالب توجه نقش راه های آبی داخلی است که در کشورهایی مانند هلند (۳۸.9 درصد ) و بلژیک (۱۰.6 درصد ) سهم مهمی از حمل بار را در دست دارند. 

ب) حمل و نقل مسافر: کشورهای پیشرو در استفاده از ریل برای سفر (سهم بیش از ۱0 درصد ): سوئیس (۱۷.1 درصد ، با وجودی که عضو EU نیست)، اتریش (۱۳.3 درصد )، فرانسه (۱۱.1 درصد )، هلند (۱۱.6 درصد ) و سوئد (۱۰.8 درصد ) دارای قوی ترین سهم ریل در حمل و نقل زمینی هستند. این کشورها سرمایه گذاری مستمر و کیفیت بالایی در شبکه ریلی خود ارائه داده اند. کشورهای با وابستگی بسیار کم به ریل (کمتر از 3 درصد ): ایرلند (۲.5 درصد )، لتونی (۲.3 درصد )، استونی (۲.3 درصد )، یونان (۰.9 درصد ) و لیتوانی (۱.1 درصد ) کم ترین سهم را دارند.

شکاف بزرگ و اختلاف فاحش بین کشورهای عضو نشان دهنده تفاوت در سیاست های ملی، سرمایه گذاری در زیرساخت ها، جغرافیا و فرهنگ حمل و نقل است. کشورهای مرکزی و شمالی اروپا عموماً موفق تر از کشورهای جنوبی و حاشیه ای بوده اند.

جمع بندی: اگرچه ریل در اروپا به عنوان ستون اصلی حمل و نقل پایدار شناخته می شود، اما روند کلی حاکی از آن است که برای افزایش سهم آن، به ویژه در حمل بار، نیاز به تلاش و سرمایه گذاری هماهنگ تر و هدفمندتری در سطح اتحادیه وجود دارد.

موفقیت کشورهایی مانند سوئد، اتریش و سوئیس می تواند به عنوان الگویی برای دیگر کشورها باشد. آسیب شناسی و چاره جویی برای حل مشکلات بخش حمل و نقل اعم از درون شهری و برون شهری با توجه به اهمیت ثبت آمار مستمر و دقیق ممکن خواهد شد و برای ثبات و پیوستگی این آمارها، استفاده از الگوی آمارهای جهانی مانند اتحادیه اروپا ... مفید خواهد بود (تین 294948).