◄ هزینه کمرشکن اجاره و نگهداری لوکوموتیو برای راه‌ آهن

 عباس قربانعلی بیک: 

1) هزینه نگهداری لوکوموتیوهای زیمنس طی 30 سال، سه میلیون و هشتصد هزاریورو شامل دو میلیون و هفتصد هزار یور و نگهداری پیشگیرانه و یک میلیون و صد هزار‌ یورو رفع خرابی ویژه با فرض سیر سالانه 250 هزار کیلومتر برای هر لوکوموتیو منظور شده است. سهم قطعات 99 درصد و سهم نیروی انسانی یک درصد محاسبه شده، لذا متوسط هزینه نگهداری 30 ساله لوکوموتیو زیمنس، 128 هزار یورو با بیش از 7 میلیون کیلومتر سیر و متوسط 10 ساله 79 و متوسط سال اول 31 هزار یورو به دست آمده شده است (تین 243740).

2) براساس مقایسه ABB بین لوکوموتیو و خود کشش، هزینه پرسنل و قطعات تعمیرات لوکوموتیو مسافری و سوخت برابر است با 930، 725 و 840 دلار بر هزار کیلومتر با فرض سیر سالانه 250 هزار کیلومتر و قیمت سوخت 23 سنت بر لیتر که سالانه 232، 181 و 210 هزاردلار و با سیر سالانه 150 هزار کیلومتر برای لوکوموتیوهای باری به 139 هزار دلار در سال می گردد (تین 238319).

3) با فرض سیر 11 هزار کیلومتر در ماه، هزینه تعمیرات 80 دستگاه لوکوموتیو حدود 80 سنت بر لوکوموتیو کیلومتر می شود که برای سیر 21 هزار کیلومتر در ماه به 50 سنت کاهش می یابد. در صورت کاهش تعداد ناوگان به 40 دستگاه هزینه مذکور با افزایش حدود 20 درصد به 95 سنت بر لوکوموتیو کیلومتر با سیر 11 افزایش می یابد (با افزایش سیر به 21 هزار کیلومتر 60 سنت)، با شناخت این رفتار می توان هزینه نگهداری چند لوکوموتیو ... را هم برآورد کرد. هزینه نگهداری لوکوموتیو بر پایه تعداد و سیر (تین 239003).

4) شرکت رولندبرگر در گزارش سپتامبر 2018 (19 شهریور 1397) با عنوان راهبرد و ساختار جدید توسعه راه آهن ایران به بخش لوکوموتیو اشاره و هزینه نگهداری متوسط سالانه در هر دو نوع باری و مسافری را بسیار بالاتر از کشورهای مورد مقایسه اعلام می نماید، در صفحه 196، هزینه نگهداری متوسط چند کشور 122 هزار دلار بر لوکوموتیو باری و در ایران 619 هزاردلار (این ویژگی به عمر بالای لوکوموتیوها منسوب شده)، در همین صفحه به خارج از سرویس بودن 38 درصد از لوکوموتیوهای باری اشاره شده که در اروپا 14 درصد بوده و در ص 197 به بهره وری بالای لوکوموتیو اشاره دارد که اشتباه بوده و کمتر از 10 درصد بهترین های باری جهان است.

5) بر اساس گزارش وزارت انرژی آمریکا با عنوان زیر، در طول عمر 30 ساله لوکوموتیوهای باری با سیر سالانه 192 هزار کیلومتر، توان موتور 4400 اسب بخار، قیمت 2 و نیم میلیون دلار و هزینه نگهداری 125 هزاردلار بر سال اعلام شده است (ص 2).

Total Cost of Ownership for Line Haul, Yard Switchers and Regional Passenger Locomotives 

6) در کتاب (ترجمه شده) قیمت ها و هزینه ها در صنعت ریلی (پروفسور باوم گارتنر پلی تکنیک لوزان سوئیس) میانگین بلندمدت هزینه نگهداری لوکوموتیو دیزلی در آمریکا 60 سنت برکیلومتر محاسبه شده است (با بارمحوری و کشش بالاتر و بار سنگین تر). 

7) بر اساس گزارهنمای راه آهن با موضوع توسعه حمل و نقل ریلی 1400، سهم لوکوموتیو از 23 درصد در سال 92 با 87 درصد رشد ظرف 3 سال به 43 درصد در سال 95 افزایش یافته و سهم راه آهن (تعرفه بهره برداری از شبکه ریلی) از 57 درصد به 20 درصد کاهش یافته است.

8) سازمان جهانی هواپیمایی تجاری، ایکائو (ICAO) هزینه صندلی- ساعت خطوط هوایی آمریکا بین 11 تا 17 دلار متغییر بوده و متوسط آن اندکی بیش از 13 دلار و متوسط ساعات پرواز روزانه هواپیماها 11 ساعت و 2003 کیلومتر است (تین 265836).

9) فرمول نامه 920514 شورای رقابت "دستورالعمل تعیین نرخ خدمات لوکوموتیوهای بخش خصوصی" هزینه نگهداری لوکوموتیو را بسیار مبهم و غیر محسوس اعلام نموده در حالی که اساسا روش فرمولی منطقی به نظر نمی رسد و می تواند زیان یکی از دو طرف (بخش خصوصی یا راه آهن) و بلکه به دلیل تعامل طولانی آنها، هردو را درپی داشته باشد (رفتار هزینه لوکوموتیو، تین 239003).    

با بررسی فرمول شورای رقابت، سهم اجزاء اصلی نرخ خدمات لوکوموتیو بدون احتساب مالیات، بیمه و ... برای پرسنل، سوخت، قطعات یدکی و مالکیت برابر است با 1، 13، 50 و 36 درصد و با احتساب مالیات 4 درصد و بیمه 7 درصد برابر خواهد بود با 1، 12، 44 و 32 درصد .

با افزایش سهم لوکوموتیو از تعرفه به ظاهر سود مالکان لوکوموتیو چند برابر می شود (داشتن چند دستگاه هم مقرون به صرفه) ولی با کاهش درآمد راه آهن، تکالیف نگهداری و تعمیرات شبکه با تاخیر مواجه شده که تاثیر آن در افزایش زمان سیر و سوانح متجلی شده و از سوی دیگر پرداخت به کارکنان و انگیزه ایشان هم کاهش خواهد یافت که کاهش بیشتر بهره وری ریلی را سبب می گردد.