◄ تأثیر یادگیری زبان دوم بر هوش و عملکرد شناختی

عباس قربانعلی بیک: تحصیل پروفسور حسابی در بیروت و یادگیری زبان های عربی، فرانسوی و انگلیسی ... سبب آشنایی او با فرهنگ های مختلف شد (تین 295114)، در کشورهای اروپای غربی بیش از 70 درصد مردم زبان دوم را فراگرفته اند (به جز کشورهای فرانسه و آلمان با حدود 40 درصد ). 

یادگیری زبان دوم امروزه به عنوان یک ابزار شناختی قدرتمند شناخته می شود. تحقیقات علمی نشان می دهد این فرآیند نه تنها یک مهارت ارتباطی، بلکه یک تمرین ذهنی است که ساختار و عملکرد مغز را متحول می کند. این یادداشت برگرفته از نوشته 1403 یکی از دوستان با بیش از سه دهه تجربه مدیریت موسسات آموزش زبان و دکترای مدیریت آموزشی است که به بررسی یافته های محققان درباره تأثیرات شناختی دوزبانگی می پردازد و و به دلیل اهمیت فراگیری زبان دوم برای کارشناسان سازمان های تخصصی به ویژه راه آهن برای آشنایی بهتر و عمیق تر با تجربیات جهانی به ویژه استانداردها و ... به آن می پردازیم (تین 293100).

1) تقویت عملکردهای اجرایی: مطالعات الن بیالیستوک در دانشگاه یورک نشان می دهد مغز دوزبانه ها در موارد زیر برتر عمل می کند: تمرکز انتخابی: توانایی فیلتر کردن اطلاعات نامرتبط 30 تا 40 درصد بهتر از تک زبانه ها. چندوظیفه گی: سرعت جابجایی بین کارها تا 20 درصد سریع تر. حل مسئله: ارائه راه حل های خلاقانه تر به دلیل انعطاف ذهنی بالاتر.

2) تأخیر در زوال عقل: تحقیقات انجمن نورولوژی آمریکا (۲۰۲۰) نشان داد: دو زبانه ها به طور متوسط تا 5 سال دیرتر به آلزایمر مبتلا می شوند، این اثر حتی با یادگیری زبان دوم در ۵۰-۶۰ سالگی هم مشاهده شده است، مکانیسم: ذخیره شناختی (Cognitive Reserve) ناشی از فعالیت دائمی مغز.

3) تغییرات ساختاری مغز: اسکن های MRI در دانشگاه کالج لندن ثبت کرده اند: افزایش 15 تا 20 درصد حجم ماده خاکستری در قشر پیش پیشانی، تقویت ارتباطات عصبی در بخش پینه ای مغز، این تغییرات پس از ۶ ماه آموزش فشرده زبان قابل مشاهده است.

4) نظریه های کلیدی: نظریه آستانه کامینز (۱۹۷۹): مزایای شناختی تنها با تسلط واقعی در هر دو زبان ظاهر می شود. فرضیه پنجره بحرانی (لنینبرگ): یادگیری قبل از ۱۲ سالگی مناطق زبانی اصلی مغز را فعال می کند. تئوری انعطاف پذیری شناختی (دیاموند): دوزبانگی باعث شکل پذیری بیشتر مدارهای عصبی می شود.

5) بهبود عملکردهای خاص: حافظه کاری: افزایش 25 درصد ظرفیت حفظ اطلاعات (مطالعه دانشگاه Pompeu Fabra). هوش هیجانی: درک بهتر نشانه های غیرکلامی (تحقیقات دانشگاه شیکاگو). عملکرد تحصیلی: نمرات 15 درصد بالاتر در ریاضیات پیچیده (مطالعه کانادایی ۷ ساله).

6) عوامل مؤثر در نتایج: سن شروع: یادگیری قبل از ۷ سالگی بیشترین تأثیر را دارد. سطح تسلط: تسلط نسبی (B2) حداقل سطح برای اثرات شناختی است. روش آموزش: روش های ارتباطی (مکالمه محور) مؤثرتر از روش های دستورمحور.

7) کاربردهای عملی: ادغام زبان دوم با دروس دیگر (CLIL) تأثیر دوچندان دارد، در سالمندی: به عنوان یک تمرین ضدآلزایمر توصیه می شود. در محیط کار: افزایش 30 درصد توانایی حل تعارضات پیچیده.

8) ملاحظات و محدودیت ها: امکان تأخیر کلامی موقت در کودکان زیر ۴. بارشناختی: در سطوح ابتدایی یادگیری ممکن است خستگی ذهنی ایجاد کند. تفاوت های فردی: اثرات در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. 

نتیجه گیری: یافته های علمی به وضوح نشان می دهند یادگیری زبان دوم یک «ورزش کامل مغزی» است که: الف) ساختار فیزیکی مغز را تغییر می دهد. ب) عملکردهای شناختی را ارتقا می بخشد. ج) اثرات محافظتی در برابر زوال عقل دارد. د) مهارت های اجتماعی و هیجانی را بهبود می بخشد. این نتایج بر اهمیت بازنگری در سیاست های آموزش زبان دوم و شروع زودهنگام (پیش از دبستان)، روش های آموزش طبیعی تر و ادغام با زندگی روزمره تأکید دارد (بویژه مباحث کاری برای متخصصین و کارشناسان).

به نظر می رسد در عصر جهانی سازی، دو زبانگی نه یک انتخاب که یک ضرورت شناختی برای جوامع در حال توسعه است و سرمایه گذاری در این حوزه می تواند به عنوان یک استراتژی و راهبرد کلان برای ارتقاء سرمایه انسانی در نظر گرفته شود.

صنعت ریلی با تجربه 200 ساله و نقش روزافزون در زندگی روزمره درحال تحولات سریعی است و برای استفاده از تجربیات گذشته و حال کشورهای پیشرو در این صنعت نیاز به فراگیری زبان دوم به مراتب بیش از گذشته است و ضرورت دارد راه آهن برای ارتقای سطح مهارت همکاران در این زمینه راهبرد و برنامه عملیاتی مناسبی تهیه و این ویژگی را در انتصابات مورد توجه قرار دهد.