چین میزبان ترسیم آینده ترانزیت ریلی جهان

پکن، پایتخت چین این روزها میزبان جلسات مختلفی است که خروجی آن ها، ترسیم چشم انداز آینده حمل ونقل ریلی جهان خواهد بود.

به گزارش تین نیوز به نقل از اقتصاد سرآمد، از یک سو، یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین المللی راه آهن ها در این شهر برگزار شده و از طرف دیگر، این شهر میزبان برگزاری دوازدهمین اجلاس جهانی راه آهن سریع السیر اتحادیه بین المللی راه آهن ها بوده است.

طی روزهای گذشته همچنین برخی گزارش ها، حاکی از آن بود که نقشه راه توسعه ریلی جهان در اجلاس هیات اجرایی اتحادیه بین المللی راه آهن ها مورد بررسی قرار گرفته و به تصویب رسیده است.

حمل ونقل ریلی به عنوان یکی از مهم ترین بخش های زیرساخت حمل ونقل در هر کشوری، نقش حیاتی در توسعه اقتصادی و اجتماعی ایفا می کند. بااین حال، این بخش در ایران با چالش های جدی روبه روست که بر عملکرد و کارایی آن تأثیرگذار بوده است.

داده های بانک جهانی در خصوص مقایسه طول شبکه ریلی به ازای مساحت هر کشور نشان می دهد ایران در بین ۹۰کشور در جایگاه ۶۴دنیا قرار دارد و فاصله حمل ونقل ریلی ایران با کشورهای توسعه یافته زیاد است.

این در حالی است که براساس برنامه ششم توسعه در ردیف های ۲۴، ۲۵ و ۲۶ به طور مشخص به اولویت حوزه حمل ونقل ریلی اشاره شده و تاکید شده بود که مزیت رقابتی برای این نوع از حمل ونقل ایجاد شود. براساس این برنامه تاکید شده بود که در طول اجرای قانون برنامه، سهم حمل ونقل ریلی بار حداقل به ۳۰درصد و سهم حمل ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسد، اما با این حال به نظر می رسد فاصله اهداف برنامه ها با واقعیت های میدانی بسیار زیاد شده است.

کارشناسان این حوزه معتقدند، قیمت گذاری دستوری پایین، سرمایه گذاری کم خارجی و ارزان بودن انرژی برای حمل ونقل جاده ای از دلایل رشد ناکافی ریل و راه آهن در ایران است.

فرسودگی ناوگان، کمبود سرمایه گذاری، عدم یکپارچگی شبکه، کمبود نیروی متخصص و تاخیر در اجرای پروژه ها عمده ترین چالش های این روزهای حمل ونقل ریلی محسوب می شوند. کارشناسان تاکید کرده اند با توجه به اهمیت حمل ونقل ریلی در توسعه اقتصادی و اجتماعی کشور، سرمایه گذاری در این بخش می تواند منجربه کاهش هزینه های حمل ونقل، کاهش آلودگی محیط زیست، افزایش ایمنی و بهبود دسترسی به مناطق مختلف کشور شود.

برخی کارشناسان همچنین معتقدند؛ علاوه بر مدیریت فعلی این حوزه، نداشتن نقشه راه برای توسعه سیستم ریلی و تلنبارشدن هزینه های نگهداشت از سال های قبل، عامل ایجاد مشکلات فعلی است. نگاهی به لایحه برنامه هفتم توسعه نیز نشان می دهد دولت قصد دارد شرکت راه آهن را از بنگاه داری و تصدی گری، به سمت تنظیم گری و مدیریت این حوزه ببرد؛ موضوعی که به اعتقاد کارشناسان، اگر با دقت انجام شود، یک تغییر ریل مثبت می تواند رخ دهد.

ترسیم چشم انداز آینده حمل ونقل ریلی جهان

چند روز پیش یکصدوششمین مجمع عمومی اتحادیه بین المللی راه آهن ها با حضور جبارعلی ذاکری، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران در شهر پکن چین برگزار شد؛ گزارش جامع مدیرکل UIC از اقدامات نیمه نخست سال جاری میلادی ارائه شد و برنامه های آتی اتحادیه برای سال۲۰۲۶ مورد بررسی و تصویب قرار گرفت.

مدیرعامل راه آهن جمهوری اسلامی ایران نیز در سخنرانی خود در مجمع عمومی، دستاورد های راه آهن ایران در زمینه توسعه زیرساخت ها، نوسازی ناوگان و افزایش ظرفیت ترانزیت را تشریح کرد. براساس گزارش ها، مجمع عمومی UIC مهم ترین نشست دوسالانه این اتحادیه است که با حضور اکثریت اعضای آن برگزار می شود.

این اجلاس فرصتی برای تبادل نظر و هماهنگی بین راه آهن های جهان در زمینه های مختلف از جمله استانداردسازی، ایمنی و توسعه پایدار حمل ونقل ریلی است. برگزاری این اجلاس در چین، به عنوان یکی از کشور های پیشرو در حوزه راه آهن، نشان دهنده اهمیت روزافزون حمل ونقل ریلی در سطح جهانی است.

دوازدهمین اجلاس جهانی راه آهن سریع السیر اتحادیه بین المللی راه آهن ها نیز با حضور بیش از ۲هزار متخصص، مدیران عامل راه آهن های عضو اتحادیه بین المللی راه آهن ها، مدیران، کارشناسان و شرکت های فعال در حوزه راه آهن از سراسر جهان برگزار شد تا شرکت کنندگان در این اجلاس دانش و تجربیات خود را به اشتراک بگذارند و آینده حمل ونقل ریلی را شکل دهند. این اجلاس به عنوان محفلی برای ایجاد همکاری های جدید، تبادل دیدگاه ها و مقابله با چالش های پیش روی صنعت ریلی جهانی عمل می کند.

در این اجلاس بین المللی، آلن برود، رئیس UIC، در افتتاحیه این اجلاس بر نقش حیاتی راه آهن در پیشبرد فناوری و بهبود کیفیت زندگی و ایمنی و سازگاری با محیط زیست این شیوه حمل ونقل تأکید کرد. وی گفت: هم اکنون بیش از ۶۵هزار کیلومتر خطوط راه آهن سریع السیر در جهان فعال است که سالانه به بیش از سه میلیارد مسافر خدمات می دهد.

فرانسوا داون، مدیرکل اجرایی UIC نیز راه آهن سریع السیر را فراتر از یک وسیله حمل ونقل، بلکه یک زیرساخت عمومی حیاتی دانست که باید اهداف گسترده تری از جامعه را پوشش دهد. وی بر اهمیت یکپارچگی، پایداری و هم افزایی راه آهن سریع السیر با سایر شبکه های حمل ونقل، از جمله فرودگاه ها و سیستم های شهری با بهره گیری از زیرساخت های دیجیتال تأکید کرد.

مسیر آینده صنعت ریلی در جهان

اواسط سال گذشته و در گزارش بانک جهانی، تصویری از شبکه ریلی دنیا منتشر شد که نشان می دهد برخی کشورها تا چه حدی روی این مهم سرمایه گذاری کرده و برخی دیگر چقدر از این زیرساخت اقتصادی فاصله داشته اند.

بیش از ۱۰۰سال از قدمت صنعت ریلی کشور می گذرد. در حال حاضر راه آهن سراسری کشور ایران بیشتر از ۱۳هزار کیلومتر خطوط ریلی دارد که اگر بخواهیم آن را دسته بندی کنیم بیشتر از ۱۰هزار کیلومتر خطوط و مسیر اصلی بوده و ۱۴۸کیلومتر خطوط برقی، ۳۰۰۰کیلومتر خطوط تجاری صنعتی و ۲۰۰۰کیلومتر مسیر دوخطه است.

براساس رده بندی بانک جهانی، جمهوری چک با ۱۲۲متر راه آهن به ازای هر کیلومترمربع از مساحت کشورش در رتبه نخست و ونزوئلا با ۰.۳۸متر در رتبه آخر قرار دارد. در این میان آلمان در رتبه ۴، انگلستان ۱۰، کره جنوبی ۲۱، هند ۳۷، آمریکا ۴۷، چین ۶۱، عراق ۶۵، کانادا ۶۶، روسیه ۶۷ و استرالیا در رتبه ۹۲ هستند. ضمن اینکه توضیح داده شده دلیل رتبه پایین کانادا، چین، روسیه و استرالیا محاسبه براساس مساحت زیاد آن هاست.یکی از شاخص های سنجش میزان توسعه یافتگی و صنعتی سازی هر کشور میزان برخورداری از صنعت حمل ونقل ریلی است.

در سال های اخیر، بسیاری از کشورهای جهان از قاره آسیا گرفته تا آمریکا، حرکتی گسترده به سمت مدرن سازی شبکه ریلی و توسعه خطوط پر سرعت آغاز کرده اند. به عنوان نمونه اتحادیه اروپا برای رساندن سهم حمل بار ریلی از ۱۸درصد در سال۲۰۲۰ میلادی به ۳۰درصد در سال۲۰۳۰ میلادی، برنامه ریزی کرده است. پیش بینی می شود این توسعه به کمک سرمایه گذاری های غیردولتی و ایجاد یکپارچگی در شبکه ریلی اروپا محقق شود. سرمایه ‎گذاری های غیردولتی می توانند نقش بسزایی در توسعه و نوسازی ناوگان ریلی داشته باشند.

وضعیت ایران چگونه است؟

در ایران شرکت راه آهن متصدی خطوط ریلی و مالک ۹۰درصد لکوموتیوهای موجود در کشور است. شرکت راه آهن به سبب بدنه سنگین نیروی انسانی و انجام فعالیت های تصدی گری هزینه نسبتا بالایی دارد و این هزینه را با فشار سنگین به شرکت های حمل ونقل ریلی تامین می کند. به همین خاطر حمل ونقل ریلی برای صاحبان کالا در بسیاری از مسیرها مقرون به صرفه نیست.

توسعه حمل ونقل ریلی در ایران نیازمند یک برنامه جامع و بلندمدت است که با مشارکت همه دستگاه های اجرایی و بخش خصوصی به اجرا گذاشته شود و اگر شرکت راه آهن جمهوری اسلامی از بنگاه داری و تصدی گری، به سمت تنظیم گری و مدیریت این حوزه حرکت کند و از توان بخش خصوصی بیشتر بهره بگیرد، می توان امیدوار بود که در برنامه هفتم توسعه به آن اهداف مورد نظر که همانا سهم حمل ونقل ریلی بار به بیش از ۳۰درصد و سهم حمل ونقل ریلی مسافر حداقل به ۲۰درصد برسیم.