«ایران» نقطه کلیدی برای کریدور خلیج‌ فارس- دریای سیاه

به گزارش تین نیوز به نقل از مهر،  ایران، هند و ارمنستان ابتکار منطقه ای کریدور چندوجهی خلیج فارس-دریای سیاه را در سال ۲۰۱۶ مطرح کردند که خلیج فارس و جنوب ایران را به آذربایجان، ارمنستان، سپس بنادر پوتی و باتومی گرجستان را به دریای سیاه متصل می کند. پس از حمل، محموله ها با استفاده از کشتی به بنادر بلغارستان و در نهایت به اتحادیه اروپا منتقل می شود. این ابتکار، علاوه بر سه کشور ایران، هند و ارمنستان منافع کشورهای جمهوری آذربایجان، گرجستان، بلغارستان و یونان را نیز دربرمی گیرد. همچنین در خرداد ماه امسال خبر نهایی شدن سند موافقت نامه کریدور بین المللی خلیج فارس-دریای سیاه، پس از دیدار وزیر امور خارجه ایران و دبیرکل سازمان همکاری اقتصادی دریای سیاه اعلام شد.

اهمیت کریدور خلیج فارس-دریای سیاه برای اتصال هند به اروپا از طریق ایران

هند به عنوان یکی از کشورهای در حال رشد اقتصاد جهانی که به تازگی انگلیس را پشت سر گذاشته و به پنجمین اقتصاد بزرگ جهان تبدیل شده است، کریدور خلیج فارس-دریای سیاه را جایگزین مناسبی برای کانال سوئز و اتصال به اروپا به خصوص بعد از افزایش تقاضای کانال سوئز در سال ۲۰۲۱ و مسدود شدن آن، در نظر گرفته است. بعد از وقوع جنگ روسیه و اوکراین و محدود شدن مقصد انتهایی کریدور شمال-جنوب به روسیه برای هندی ها، آن ها تمایل خود را به استفاده از کریدور خلیج فارس-دریای سیاه و اتصال به اروپا از طریق ایران و ارمنستان نشان دادند که نشست های سه جانبه ایران، هند و ارمنستان حاکی از همین مسئله است. از طرفی، رویکرد جدیدی در شراکت راهبردی پاکستان، آذربایجان و ترکیه رقم خورده است که دهلی نو را به سمت درک اهمیت و فعال سازی این کریدور سوق داده است.

اخیراً اتحادیه اروپا تعامل خود با ارمنستان را افزایش داده و حمایت های توسعه ای و اقتصادی خود را از آن ها اعلام کرده است. این حمایت ها که در ژوئیه ۲۰۲۱ ابلاغ شد، شامل پنج طرح اقتصادی است که بر زیرساخت های حمل و نقلی در منطقه سیونیک ارمنستان تمرکز دارد و ساخت بزرگراه جدید ارمنستان-ایران را نیز در برمی گیرد.

ارمنستان و ایران درصدد بهره مندی از منافع کریدور خلیج فارس-دریای سیاه هستند

ارمنستان یکی از ذی نفعان اصلی این کریدور به شمار می رود، به منافع اقتصادی، سیاسی و مهم تر از آن، قدرت نمایی در برابر اتحادیه آذربایجان و ترکیه چشم دوخته است. ارمنستان برای تحقق اهداف خود با این چالش روبه رو است که امکانات و زیرساخت های مناسبی برای ترانزیت بار از سرزمین خود را ندارد و برنامه ی احداث بزرگراه جدید، زمان بر است. لازم به ذکر است که شرکت های ایرانی تمایل خود برای مشارکت در احداث زیرساخت های مناسب در خاک ارمنستان ابراز کرده اند.

کریدور خلیج فارس - دریای سیاه نیز به چند دلیل برای ایران اهمیت دارد نخست آنکه ایران به عنوان نقطه کانونی اتصال چهار حوضه دریایی کلیدی شامل خلیج فارس و دریای عمان، دریای خزر، دریای سیاه و دریای مدیترانه مطرح می شود که می تواند منافع اقتصادی و سیاسی خود را با ذی نفعان این چهار حوضه دریایی گره بزند. دوم آنکه همکاری ایران با اتحادیه اوراسیا (EEU) ذیل دو کریدور خلیج فارس-دریای سیاه و کریدور شمال-جنوب (INSTC)، تقویت می شود.

لازم به ذکر است که در ۲۷ اکتبر ۲۰۱۹ توافق نامه تجارت ترجیحی اتحادیه اوراسیا و ایران (PTA) اجرا شد و در ۲۷ اکتبر ۲۰۲۲ به توافق نامه تجارت آزاد کامل ارتقا یافت. سوم آنکه تنش های سیاسی در منطقه قفقاز جنوبی و رقابت ترانزیتی آذربایجان و ترکیه با ایران، مسئولان را به سمت کاهش وابستگی به این کشورها و افزایش گزینه های کشور برای اتصال به اروپا کشانده است. مورد آخر آن است که پس از اعلام دریای سیاه به عنوان منطقه خطر جنگی توسط اوکراین و وجود تهدیدهای احتمالی، ایران می تواند مقدمات جذب مسیر ترانزیت محصولات راهبردی از جمله غلات را از خاک خود فراهم سازد.

برگزاری نشست های چندجانبه مستمر

ایران برای بهره برداری از موقعیت جغرافیایی خاص خود و تحقق منافع اقتصادی آن، باید کریدورهای شمال-جنوب و کریدور خلیج فارس-دریای سیاه را هر چه سریع تر فعال کند. به این منظور، ایران می تواند از ظرفیت های منطقه ای و جهانی همچون اتحادیه اقتصادی اوراسیا و سازمان همکاری های شانگهای بهره گیرد تا بتواند توافق نامه های مشترکی در خصوص ترانزیت، گمرک، بیمه، بانکی میان کشورها برقرار کند و همچنین به تکمیل یا تقویت حلقه های ارتباطی این کریدورها بپردازد. این اقدامات، ابتکار عمل را به دست ایران خواهد داد تا بتواند جایگاه ترانزیتی و اقتصادی-سیاسی خود را در منطقه تثبیت کرده و گزینه های متعددی پیش رو داشته باشد.