تغییر نقشه قفقاز جنوبی با کریدور ترامپ/ کاهش‌ نفوذ روسیه و ایران در منطقه

تین نیوز |

محمد طبیبیان:  این روز ها خبری مطرح شد پیرامون توافق صلح بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان به ابتکار ترامپ. برخی مقامات جمهوری اسلامی نیز مطالبی در مخالفت و تهدید مطرح کرده اند. در اینگونه موارد اطلاعات جامعی هم به مردم داده نمی شود که اصولاً موضوع چیست.

این موضوع را از هوش مصنوعی پرس وجو کردم. جواب در پایین آمده. الزاماً با تمام نکات موافق نیستم اما برای معرفی ظرفیت های هوش مصنوعی مفید است:

درباره «بزرگراه ترامپ» بین ارمنستان و آذربایجان:

 پیامدهای بین المللی

• تغییر ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی:

ایالات متحده با کاهش نفوذ روسیه در منطقه، خود را به عنوان میانجی اصلی صلح (بین آذربایجان و ارمنستان) معرفی کرده است.

مسیر ترامپ بدون دخالت روسیه طراحی شده و دیپلماسی منطقه ای را به سمت واشنگتن سوق می دهد.

• دیپلماسی نمادین:

رهبران ارمنستان و آذربایجان از نقش ترامپ تمجید کرده و او را شایسته دریافت جایزه نوبل صلح دانسته اند.

این مسیر نماد همکاری و صلح پس از ۳۵ سال درگیری بین دو کشور است.

 پیامدهای اقتصادی

• اتصال منطقه ای:

این مسیر، آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به منطقه نخجوان متصل می کند و جریان تجارت و انرژی را تسهیل می نماید.

همچنین، آذربایجان را به ترکیه و اروپا متصل کرده و نقش آن را به عنوان گذرگاه انرژی تقویت می کند.

• سرمایه گذاری زیرساختی:

مسیر تحت قوانین ارمنستان اداره خواهد شد، اما به کنسرسیومی تحت رهبری آمریکا برای توسعه و مدیریت واگذار می شود.

این فرصت را برای شرکت های آمریکایی فراهم می کند تا در حوزه های حمل و نقل ، لجستیک و انرژی سرمایه گذاری کنند.

 پیامدهای سیاسی

• دستاورد داخلی برای ترامپ:

این توافق یک پیروزی دیپلماتیک برای دوره دوم ریاست جمهوری ترامپ محسوب می شود و تصویر او را به عنوان میانجی جهانی تقویت می کند.

همچنین ممکن است جایگاه او را در میان رأی دهندگانی که به سیاست خارجی اهمیت می دهند، ارتقا دهد.

• روابط ارمنستان و آذربایجان:

این توافق نشانه ای از گرم شدن روابط دو کشور است و تعهد آن ها به همکاری بلندمدت را نشان می دهد.

همچنین الگویی برای حل اختلافات سرزمینی از طریق دیپلماسی آمریکایی ارائه می دهد.

جمع بندی راهبردی

«بزرگراه ترامپ» فقط یک مسیر نیست؛ بلکه یک کریدور راهبردی است که:

• نقشه ژئوپلیتیکی قفقاز جنوبی را بازنویسی می کند

• نفوذ آمریکا را در منطقه ای پرتنش افزایش می دهد

• فرصت های اقتصادی جدیدی برای ارمنستان و آذربایجان فراهم می سازد

تأثیر بر تجارت انرژی و موقعیت روسیه

 کاهش نفوذ روسیه در قفقاز جنوبی

• پروژه «Trump Route» که آذربایجان را از طریق خاک ارمنستان به نخجوان متصل می کند، نفوذ سنتی روسیه در منطقه را تضعیف می کند.

• این مسیر بدون دخالت روسیه و با میانجی گری مستقیم آمریکا طراحی شده است، که نقشه ژئوپلیتیکی منطقه را بازنویسی می کند.

 تأثیر بر صادرات انرژی روسیه

• با اعمال تعرفه های ثانویه توسط ترامپ بر کشورهای خریدار انرژی روسیه (مثل هند، چین و ترکیه)، هزینه خرید نفت و گاز روسیه دو برابر شده و تقاضا کاهش یافته است .

• این سیاست باعث شده بازارهای جهانی انرژی دچار نوسان شدید شوند و قیمت نفت به بالای ۱۲۰ دلار در هر بشکه برسد.

 انزوای اقتصادی روسیه

• کشورهای خریدار انرژی روسیه اکنون باید بین دسترسی به بازار آمریکا و ادامه خرید از روسیه یکی را انتخاب کنند، که ممکن است به جنگ های تجاری جدید منجر شود.

• این فشارها می تواند اقتصاد روسیه را در آستانه فروپاشی قرار دهد، به ویژه اگر صادرات انرژی اش به شدت کاهش یابد.

 تأثیر بر ایران و واکنش های داخلی

واکنش خشمگینانه مقامات ایرانی

• برخی مسئولین ایرانی این پروژه را تهدیدی برای نفوذ منطقه ای ایران دانسته اند، زیرا مسیر جدید، نقش ایران به عنوان گذرگاه ترانزیتی را کاهش می دهد.

• ایران نگران است که تجارت منطقه ای از مسیرهای جایگزین عبور کند و نقش استراتژیک آن در قفقاز و آسیای مرکزی تضعیف شود.

 مسیرهای جایگزین برای ایران

1. بندر چابهار

• بندر چابهار همچنان یکی از مهم ترین گزینه های ایران برای اتصال به هند، افغانستان و آسیای مرکزی است.

• اما کمپین «فشار حداکثری» ترامپ ممکن است تحریم های جدیدی بر چابهار اعمال کند و سرمایه گذاری هند را تهدید کند.

2. مسیرهای دریایی از طریق عمان و امارات

• در صورت بسته شدن تنگه هرمز، ایران می تواند از بندر فجیره در امارات یا بندر صلاله در عمان برای صادرات استفاده کند.

• البته ظرفیت این بنادر محدود است و ممکن است نتوانند حجم بالای تجارت را مدیریت کنند.

ح3. راه آهن خواف هرات و مسیرهای زمینی به افغانستان

• ایران در حال تکمیل راه آهن خواف–هرات است که می تواند دسترسی افغانستان به دریای عمان را تسهیل کند و جایگزینی برای مسیرهای پاکستانی باشد.

 جمع بندی راهبردی

پروژه «Trump Route» نه تنها یک مسیر حمل و نقل است، بلکه یک ابزار ژئوپلیتیکی قدرتمند است که:

• نفوذ روسیه و ایران را در منطقه کاهش می دهد

• تجارت انرژی جهانی را دچار تحول می کند

• کشورهای منطقه را مجبور به بازنگری در سیاست های ترانزیتی و اقتصادی شان می کند

راهبردهای دیپلماسی اقتصادی ایران

 تمرکز بر چندجانبه گرایی

• ایران در سال های اخیر با عضویت در سازمان همکاری شانگهای (SCO) و گروه BRICS، رویکردی چندجانبه در سیاست خارجی اتخاذ کرده است.

• توافق با عربستان سعودی با میانجی گری چین نیز نشان دهنده تمایل ایران به کاهش تنش های منطقه ای و افزایش همکاری های اقتصادی است.

 توسعه بندر چابهار و کریدور شمال جنوب

• بندر چابهار با سرمایه گذاری هند در حال تبدیل شدن به دروازه ای راهبردی برای اتصال ایران به آسیای مرکزی، هند و روسیه است.

• کریدور بین المللی شمال–جنوب (INSTC) که از هند تا روسیه از طریق ایران امتداد دارد، می تواند جایگزینی برای مسیرهای تحت کنترل آمریکا و آذربایجان باشد.

 سرمایه گذاری در زیرساخت های کلیدی

 شبکه حمل و نقل پیشرفته

• ایران دارای شبکه حمل و نقل گسترده ای شامل راه آهن، بزرگراه ها، فرودگاه ها و بنادر است که در حال توسعه و نوسازی هستند.

• این زیرساخت ها به کاهش هزینه های تجارت و افزایش سرعت ترانزیت کالا کمک می کنند.

 مراکز لجستیکی و انبارداری مدرن

• ایران دارای مراکز لجستیکی مدرن و انبارهای پیشرفته است که به مدیریت زنجیره تأمین و کاهش هزینه ها کمک می کنند.

• این مراکز می توانند نقش مهمی در توسعه صادرات غیرنفتی ایفا کنند ...

در ادامه بحث با هوش مصنوعی پرسیدم که از آنجا که احتمال توفیق بزرگراه ترامپ بیش از ۴۰ در صد نیست چه راه دیگری قابل بررسی است؟ این هم جواب:

یادداشت سیاستی رسمی

همکاری راهبردی اتحادیه اروپا و چین برای توسعه مسیرهای پایدار در قفقاز جنوبی

تاریخ: اوت ۲۰۲۵

۱. چکیده اجرایی

در پی تردیدهای فزاینده نسبت به مسیر ترامپ در قفقاز جنوبی، این یادداشت سیاستی پیشنهاد می کند که اتحادیه اروپا و چین با بهره گیری از ظرفیت های زیرساختی، مالی و دیپلماتیک خود، مسیر جایگزینی را طراحی و اجرا کنند که مبتنی بر اصول چندجانبه گرایی، توسعه پایدار و مالکیت منطقه ای باشد. این همکاری می تواند به تقویت ثبات، رشد اقتصادی و کاهش تنش های ژئوپلیتیکی در منطقه منجر شود.

۲. زمینه و ضرورت

مسیر ترامپ که با حمایت ایالات متحده طراحی شده، با چالش هایی نظیر نبود اجماع منطقه ای، بی ثباتی سیاسی و فقدان شفافیت مواجه است. در مقابل، اتحادیه اروپا و چین هر دو دارای منافع بلندمدت در اتصال اوراسیا هستند و می توانند با هم افزایی ظرفیت های خود، مسیرهایی پایدارتر و فراگیرتر ایجاد کنند.

۳. اهداف راهبردی

• طراحی مسیرهای ترانزیتی امن، پایدار و فراگیر

• تقویت همکاری های اقتصادی و دیپلماتیک میان اروپا، آسیا و قفقاز

• کاهش وابستگی به مسیرهای تحت کنترل بازیگران غیرهمسو

• ارتقاء نقش کشورهای منطقه در حکمرانی زیرساختی

۴. توصیه های سیاستی

۴.۱ هم راستاسازی ابتکارات

• تشکیل کارگروه مشترک اتحادیه اروپا–چین برای هم راستاسازی «دروازه جهانی» و «کمربند و راه»

• تدوین نقشه راه مشترک برای توسعه زیرساخت های حمل و نقل ، انرژی و دیجیتال

۴.۲ رعایت استانداردهای توسعه پایدار

• الزام به ارزیابی های زیست محیطی، شفافیت مالی و رعایت حقوق بشر

• تدوین چارچوب نظارتی مشترک برای پایش پروژه ها

۴.۳ تقویت مالکیت منطقه ای

• مشارکت فعال ارمنستان، آذربایجان و گرجستان (و احیاناً ایران و ترکیه) در طراحی و اجرای پروژه ها

• ایجاد نهاد حکمرانی منطقه ای برای مدیریت مسیرها و حل اختلافات

۴.۴ حساسیت نسبت به منازعات

• اجتناب از مسیرهایی که موجب تشدید مناقشات ارضی شوند

• اولویت دادن به مناطق بی طرف و امن برای عبور ترانزیتی

۴.۵ گسترش حوزه همکاری

• توسعه شبکه های فیبر نوری و اینترنت منطقه ای

• اتصال به شبکه های برق اروپا و آسیا با تمرکز بر انرژی های تجدیدپذیر

• ایجاد مراکز لجستیک هوشمند و مدیریت داده های حمل و نقل .

۵. پیامدهای راهبرد

حوزه ژئوپلیتیک؛  کاهش تنش ها و وابستگی به مسیرهای تحت کنترل روسیه

حوزه اقتصادی؛ رشد تجارت، جذب سرمایه گذاری، ایجاد اشتغال

حوزه دیپلماتیک؛ تقویت همکاری چین–اتحادیه اروپا و ارتقاء نقش منطقه ای

حوزه زیست محیطی؛  کاهش ردپای کربن و توسعه زیرساخت های سبز

۶. نتیجه گیری

در شرایطی که مسیر ترامپ با چالش های جدی مواجه است، همکاری راهبردی میان اتحادیه اروپا و چین می تواند مسیرهایی پایدار، امن و فراگیر در قفقاز جنوبی ایجاد کند. این مسیرها نه تنها منافع اقتصادی و ژئوپلیتیکی بازیگران اصلی را تأمین می کنند، بلکه موجب تقویت ثبات و توسعه منطقه ای خواهند شد.