نجات آسمان ایران/ شرکت هواپیمایی آسمان چگونه صنعت هوایی ایران را از انحصار خارج کرد؟

ساریا حقیقی:   در خبرها آمده بود که هواپیمای فوکر 100 شرکت خدمات هوایی ایران (آسمان) پس از دو بار نقص فنی متعدد، زمین گیر شد و مسافرانش سرگردان شدند. با این زمین گیری، شرکت آسمان که روزی با 40 فروند هواپیما به عنوان دومین ایرلاین ایرانی فعالیت می کرد، تنها با یک فروند فوکر 100 به فعالیت که نه بلکه به احتضار خود ادامه می دهد!  

شرکت هواپیمایی آسمان را باید فرزند انقلاب اسلامی دانست؛ شرکتی که با آرمان‌های بلند شکل گرفت و روزگاری طلایه‌دار گشودن آسمان‌های ایران به روی مردم شد.

شرکتی که در سال ۱۳۵۹ از ادغام چهار شرکت هوایی پارس ایر، ایر تاکسی، ایر سرویس و هور آسمان تاسیس شد. این شرکت در سال های ابتدایی تمام تلاش خود را صرف این کرد که صنعت هوایی ایران را از انحصارات شرکت هواپیمایی ملی ایران (هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران) خارج کند. تلاشی موثر و مفید که منجر به رشد شرکت آسمان و البته ورود شرکت های خصوصی در همه ابعاد، به بازار حمل و نقل ایران شد. شعاری که بر سر درِ دفتر مدیرعامل توانمند این شرکت نقش بسته بود را فعالان صنعت هوایی به خاطر دارند: "ما دومی هستیم، می خواهیم اولین شویم". برای این هدف، آسمان علاوه بر تجهیز ناوگان مسافری، تنها ناوگان هواپیمایی اورژانس ایران را راه اندازی کرد و سرمایه‌گذاری بزرگی بر توسعه تعمیر و نگهداری هواپیما و آموزش نیروی انسانی انجام داد؛ اقدامی که شاید به دلیل هزینه بالای آن، مورد انتقاد بسیاری از فعالان و تحلیل گران صنعت هوایی قرار گرفت. ولی مدیرعامل آن شرکت با صبر و حوصله بسیار و با استفاده از روش های گوناگون از جمله اعطای بورسیه تحصیلی به ورودی های کنکور سراسری، نه تنها نسبت به رفع نیازهای شرکت آسمان، بلکه نسبت به توانمند سازی پرسنل صنعت هوایی ایران اهتمام ورزید. نتیجه این فعالیت ها، در حوزه خلبانی و تعمیر و نگهداری زبانزد دوست و دشمن است. این شرکت در دهه 80 شمسی، با وارد کردن بزرگترین ناوگان فوکر 100 به کشور نه تنها نیاز پروازهای داخلی و ارتباطات بین شهری کشور را تامین کرد، بلکه با جذب یکی از بهترین استاد خلبان های فوکر 100 دنیا ( کاپتان وندرکرافت) فرهنگ پرواز و ایمنی را در کشور ارتقا داد. فرهنگی که هنوز آموزه هایش در بین خلبان های ایرانی جاری است. علاوه بر این، شرکت آسمان توانست با آموزش پرسنل تعمیر و نگهداری خود و تطبیق با مقررات هوانوردی اتحادیه اروپا، تاییدیه های آژانس هوانوردی اتحادیه اروپا جهت تعمیر و نگهداری هواپیماها را بگیرد و سنگ بنایی برای ارتقای صنعت تعمیر و نگهداری ایران فراهم نماید. این فقط گوشه ای از توانمندی های سال های نه چندان دور شرکت هواپیمایی آسمان بود.  

تغییرات عمده مدیریتی شرکت آسمان که بسیار شبیه تغییرات کلان مدیریتی کشور است، به طور مستقیم بر فعالیت این شرکت تاثیر گذار بوده و هست. برخوردهایی که با نیروها و مدیران توانمند این شرکت شد، بسیار به برخوردهای سیاسی با نیروهای دلسوز و توانمند اوایل انقلاب شبیه است. هرگاه کشور رنگ شور و نشاط و امید گرفت، آسمان هم بال گشود و اوج گرفت؛ و هرگاه یأس و بی‌اعتمادی سایه افکند، آسمان هم به زمین نزدیک شد. خصوصی سازی یا بهتر بگوییم خصولتی سازی هم که زمانی برای آسمان رحمت بود، تبدیل به بلای جانش شد.  

در هر صورت، شرکت هواپیمایی  آسمان که عمرش با عمر انقلاب اسلامی برابری می کند و نیروی انسانی اش قرابت نزدیکی با فرهنگ انقلابی دارد و در محاوره متخصصین صنعت هوایی ایران به "حاجی ایرلاین" مشهور است، به وضعی افتاده که تنها با یک فروند هواپیما ادامه فعالیت می دهد. نیروی های توانمند آسمان اعم از خلبان و فنی و سایر بخش ها، از آسمان رفته اند یا بهتر بگوئیم فرار کرده اند، همان حکایتی که بارها درباره نخبگان کشور شنیده‌ایم. 

از آسمان چیزی نمانده، اگر کسی دل در گرو این شرکت انقلابی دارد، باید پیش از آنکه آخرین شعله اش خاموش شود، دست به کار شد. هنوز هم می توان به کمک همان نیروهای انقلابی دلسوز که روزگاری آسمان را ساختند، دوباره آن را احیا کرد.