◄ تفاوت قابل ملاحظه قیمت سوخت در آن سوی مرزهای ایران

در سیاست تنظیم قیمت ها به - ویژه کالاهای مشمول یارانه - موضوع « قیمت گذاری مرزی » یا :  Boarder Pricing اهمیت پیدا می کند.

در کشورهای پیرامونی ما بهای سوخت ( گازوییل، بنزین و ..) با کشورهای همسایه تفاوت فاحش یا معنی داری دارد. البته بیشتر آنها وارد کننده سوخت هستند‌، اما قیمت های آنها - بسته به میزان مالیاتی که بر سوخت وارداتی اعمال می کنند - متفاوت است.  اگر اشتباه نکنم بیشترین مالیات را ترکیه اعمال می کند.

قیمت بنزین در ایران و کشورهای‌ همسایه با فرض دلار50,000 تومان:

- تنها کشور دو نرخی ایران، هرلیتر1500 و 3,000 تومان

- ترکمنستان  21,500 تومان

- افغانستان  50,400 تومان

- پاکستان  50,000 تومان

- عمان   31,000 تومان

- امارات  40,300 تومان‌

- عربستان   31,000 تومان

- کویت  17,000 تومان

- عراق. 28,500 تومان

- ترکیه  60500 تومان

- ارمنستان 38,500 تومان

- آذربایجان  29,500 تومان

- - - - - - - - - -

با ماخذ قرار دادن بنزین هرلیتر 3,000 تومان در ایران.

بهای بنزین در کشورهای همسایه ایران:

کمترین 5.66 برابر ( کویت)، در مرز زمینی و همجوار 7.17 برابر ( ترکمنستان) و بیشترین مربوط به ترکیه بیش از 20 برابر و بعد از آنها افغانستان 16.8 و پاکستان 16.66 برابر ایران است.

- - - - - - - - - - -

بدین ترتیب اگر کسی در ایران 100 لیتر بنزین را که بانرخ آزاد یعنی لیتری سه هزار تومان با 300,000 تومان خریده در لب مرز به همسایه ترکیه ای خود بدهد بیش از 6,000,000 تومان می تواند دریافت کند که بیش از 20 برابر بهای خرید است و همین حدود اختلاف قیمت در مرزهای افغانستان و پاکستان وجود دارد و البته این داد و ستد سودآور در همه مرزها با نسبت کمتر اما باز هم قابل توجه وجود دارد.

چنین تجارتی در دنیا کم سابقه است در تصویر بالا (ماخذ: انرژی پرس در ۲۱ آبان سال ۱۴۰۲) قیمت بنزین در کشورهای همسایه نشان داده شده است.

نگارنده قبلا و در گزارشی گفته ام که اگرچه بهای بنزین در کشور ما نزدیک به رایگان است، اما از یکسو دولت تلافی یارانه اعطایی سوخت به دارندگان اتومبیل در دوران عمر مفید یک ماشین را قبلا از طریق افزایش دور از انتظار بهای خودرو دریافت نموده و از سوی دیگر سطح دستمزدها آن قدر ناچیز است که در شرایط کنونی مردم حذف یک باره یارانه سوخت شامل بنزین و گازوییل را برنمی تابند و به همه اینها بیافزاییم که زندگی توده عظیم مسافرکش شخصی کشور در زیر چتر نا ایمن همین بنزین ارزان و یارانه ای می گذرد.

با همه این احوالات برای بهای بنزین در استان های مرزی باید تدبیری اندیشید. در مرزهای ترکیه‌، پاکستان و افغانستان جریان سوخت اعم از گازوییل و بنزین به مثابه لوله کشی عمل می کند. یعنی یک لوله سوخت رایگان از کشور ما به کشورهای همسایه متصل شده است. گزارش ها حاکی از آنست که روزانه 12 میلیون لیتر سوخت ( شامل 7 میلیون لیتر گازوییل+ 5 میلیون لیتر بنزین)  از کشور به صورت قاچاق خارج می شود و خسارت سالانه آن را 3,2  میلیارد دلار در سال برآورد کرده اند.( ماخذ: تابناک ۲۴ بهمن۱۴۰۲ )

روزانه 5 میلیون لیتر سوخت از ایران به پاکستان قاچاق می شود و وزارت انرژی پاکستان می گوید 35 درصد کل گازوییل مصرفی پاکستان از ایران قاچاق می شود ( ماخذ: همان). 

 و مهمتر از همه آنها صادرات کلیه مواد و تولیدات انرژی بر شامل:

- برق

- فولاد

- سیمان

- فرآورده های سیمانی

- بسیاری فراورده های پتروشیمی

- بعضی محصولات کشاورزی

و….مشمول قاچاق سوخت از کشور هستند.

فاجعه بار ترین آنها سیمان است که علاوه بر قاچاق سوخت به خارج از کشور هوای اطراف خود را هم آلوده و سلامت کودکان و سالمندان را به مخاطره افکنده است و لب مرز به قیمتی کمتر از بهای واقعی انرژی مصرفی حراج می شود و البته مشکل کیفیت و… دارد. 

فولاد پس ازسیمان همین وضعیت رادارد، معادن سنگ آهن در شمال شرقی کشور، کارخانه در مرکز ( اصفهان غلط ترین جای ممکن ) و یا اهواز ( دورترین جای ممکن) ‌ برخوردار از حمل و نقل یارانه ای،  گاز و برق یارانه ای‌، سنگ آهن یارانه ای و تولید فولاد بدون فرآوری و صادر کردن آن زیر قیمت واقعی تمام شده وصد البته با کشورهای صنعتی ( که وارد کننده سوخت هستند) نمی تواند رقابت کند.

به طور کلی یارانه سوخت باعث توجیه بیشتر ناکارآمدی ها، سوء مدیریت ها، بهروری پایین و بسیاری کمبودهای دیگر شده است. اثر هزینه انرژی ارزان در بسیاری از خدمات و تولیدات بیش از 25 درصد است که باید نصیب مردم شود، اما یا موجب انباشت سرمایه نزد گروه  یا آدم های خاص شده  و یا بر اثر سوء مدیریت آتش گرفته، دود شده و به هوا رفته و مردم ریزه خوار این خوان یغما هستند.

با اجازه شما می خواهم از استاد سخن سعدی در داستان انوشیروان و خریدن نمک از دهی … وام بگیرم‌ و بگویم زیان یارانه اول که آمد اندک و اثر مثبت آن قابل توجه بود ( یارانه نان )، اما هرکه آمد به آن موردی افزود ( از جمله سوخت ) که همین دومی توموری شد که آرام آرام متاستاز یا فراگستری پیدا کرده و همه بدنه اقتصادی کشور را گرفت.

در غارت انرژی ایران صرفنظر از اثرات منفی تحریم ها که منافع آن نصیب کشورهای بزرگ مختلف می شود، در داخل کشور سهم نفت ارزان و یا رایگان برای افراد مختلف متفاوت است.

 - بعضی سهم نفت ندارند و در زباله ها دنبال سهم نفت شان می گردند ( اینها از معدود افرادی هستند که اسم با مسمایی دارند‌، کودکان کار و کسی برای تنبلی و  بیکارگی به آنها پولی نمی دهد‌، اینها سهم نفت ندارند) ‌

- کسانی که دو یا چهار چرخه ای دارند و کوپنی برای بنزین که سهم نفت شان حلب حلب یا اگر زن و مرد یا فرزندان هم چرخک یا چهار چرخه ای دارند کارشان به یک بشکه می رسد

- بازاری ها و کسانی که به قول علی حاتمی ( مادر) دستی در پوست و روده  و…. دارند تانکر 

- معدودی که تلاش فراوان کرده  یا ارث پدر ( یا زمین باز یا زمین خوار  بوده اند ) و یا دستی در دست ها و سری در سرها دارند، ( شناسنامه این گروه متلاطم است ) لوله کشی و کشتی و برو بیا، هشتاد درصد  سود سوخت رایگان نصیب اینها می شود.

اخیرا در خبرها خواندم در طول مسیر خط لوله سوخت کسانی لوله را سوراخ و از آن انشعاب اساسی گرفته اند. سارق هم که باشند این کار خیلی دل و جرات می خواهد.

تا اینجا در عالم واقع و غیر آن از هر دری سخنی گفته شد که حدود و وسعت مسئله را بشناسیم بدون شک حذف یارانه ها و یا تعدیل آن به نحو منطقی مهمترین مسئله فعلی کشور است.

شوربختانه در تداوم یک روند غلط طی سال ها زندگی اقشار آسیب پذیر ساکن در مناطق مرزی و به خصوص در سیستان و بلوچستان، ( کولبری وسایل خانگی و صدور انواع کالاهای یارانه ای ) در کردستان و...علاوه بر زیان های مالی صدمات قابل توجه جانی و شماتت های اجتماعی را به وجود آورده که تداوم آن وهن ملت ایران و توهین به انسانیت است، اما راه های برطرف کردن آن هم باید توام با کرامت انسانی و در نهایت ظرافت و دقت انجام شود.

به نظر می رسد ارائه راهکارهای پیشنهادی از یک سو حجم این مقاله را از حدود متعارف بیشتر می نماید و از سوی دیگر تنقیح وتدوین متن نهایی نیازمند زمان بیشتری است‌، ضمنا باید دید آیا کسی پیگیر حل این مشکلات هست؟