لزوم تحول و کارآمدسازی نظام اجرایی شهرداری تهران

شهر تهران به عنوان یک کلان شهر با جمعیتی حدود 9 میلیون نفر ساکن و به عنوان مرکز استانی با 18 میلیون نفر جمعیت ساکن و مرکزیت سیاسی کشور، از پیچیدگی و حساسیت خاصی برخوردار بوده که می بایست مورد توجه ویژه قرار گرفته و با علمی ترین روش ها مدیریت شود.

تهران به عنوان پایتخت مورد توجه جهانی است. آلودگی شدید هوا، ترافیک اعصاب خردکن، نحوه جمع آوری زباله، بافت فرسوده، ساختمان های بد قواره و غیر شکیل، در کل سیمای مطلوبی از این شهر ایجاد نکرده است.

ولی عوامل متعددی موجب گردیده، نه تنها تحول بلکه حتی عملکرد شهرداری کلان شهر تهران علیرغم گستردگی فعالیت و گردش بسیار بالای مالی، به میزان لازم تحت نظارت و کنترل نباشد. خصوصا بعد از انتصاب دکتر زاکانی به عنوان شهردار تهران در 11 شهریور ۱۴۰۰، شهرداری تهران دوره متفاوتی را شروع کرده و نظارت شورای شهر تهران بر این نهاد عمومی به هر دلیلی بنظر کمرنگ تر می رسد.. در گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی در مورد بودجه سال 1402 شهرداری تهران، نکات بسیار حائز اهمیتی مطرح گردیده که به برخی از موارد آن اشاره می گردد.

۱. بودجه

 بودجه عمومی شهرداری تهران در سال 97 بالغ بر 17 هزار میلیارد تومان و در سال 98 بالغ بر، 19 هزار میلیارد تومان و در سال 1399، کمتر از 31 هزار میلیارد تومان بوده ولی در سال 1402 با جهشی ۵۱ درصدی نسبت به سال قبل بودجه آن به 76 هزار میلیارد تومان رسیده است .  جهش چشمگیر و بیش از دو و نیم برابر شدن بودجه شهرداری از 31 هزار میلیارد توان در سال 1399، به 76 هزار میلیارد تومان در سال 1402 جالب توجه است مضافا اینکه تحول محسوسی در خدمات شهری و امور زیربنایی تهران طی دو سال اخیر مشاهده نمی گردد.

۲. درآمد 

 60 درصد از درآمد شهرداری تهران، مربوط به  «درآمدهای ناشی از توسعه شهر» شامل درآمدهای مرتبط با پروانه های ساختمانی، تراکم، عوارض ارزش افزوده ناشی از اجرای طرح های عمران و توسعه شهری بوده که حدوداً 40 درصد از درآمدهای ذیل این سرفصل از محل فروش تراکم (مازاد بر تراکم پایه) و حدود 45 درصد از محل عوارض ارزش افزوده ناشی از اجرا، تعیین یا تغییر کاربری عرصه در طرح های عمران و توسعه شهری است. درآمد حاصل از «فروش تراکم» رقم بالایی را تشکیل می دهد که اساس این کار غلط بوده و بر خلاف عنوان انتخابی، «ضد توسعه شهری» است.

۳. مخارج هوشمندسازی 

ولی آثار محسوسی از «خدمات مدیریت و هوشمندسازی شهری» با 15 درصد از مخارج شهرداری که رقم قابل توجهی است، مشاهده نمی گردد.

۴. بودجه سازمان ها شرکت های تابعه 

برای سال ۱۴۰۲، مجموع منابع و مصارف سازمان ها و شرکت های تابعه در حدود 63 هزار میلیارد تومان برآورد شده که بودجه مجموعه سازمان ها و شرکت های تابعه بیش از 70 درصد به منابع دریافتی از بودجه عمومی شهرداری است.

بودجه خالص منابع و مصارف سازمان ها و شرکتها در حدود 18 هزار میلیارد تومان (20 درصد از کل بودجه شهرداری) برآورد شده است. هزینه های سنگینی برای شهر است.

۵. حقوق و دستمزد 

در شهرداری تهران بالغ بر 18 هزار نفر در مناطق 22 گانه و بیش از 5 هزار نفر در واحدهای ستادی اشتغال دارند.

 بابت حقوق و مزایای کارکنان شهرداری 20 هزار میلیارد تومان در سال پرداخت صورت می گیرد.

حدود 10 هزار میلیارد تومان به سازمان ها و شرکت های تابعه و 10 هزار میلیارد تومان باقیمانده به کارکنان شهرداری تهران (مناطق و واحدهای ستادی) تعلق می گیرد.

متوسط حقوق و مزایای مستمر و غیرمستمر هریک از کارکنان خود در حدود 37 میلیون تومان است که از متوسط شرکتهای دولتی نیز بیشتر است.

بخش زیادی از خدمات شهرداری تهران، در قالب قراردادهای برون سپاری توسط شرکت های پیمانکاری صورت می گیرد و این بودجه زیاد بابت حقوق و دستمزد کارکنان شهرداری منطقی نیست. 

۶. سازمان ها و شرکت های وابسته 

با توجه به حجم بالای قراردادهای برون سپاری خدمات در شهرداری، این تعداد شرکت و سازمان خیلی زیاد بوده و میزان کارآیی آنها مشخص نیست . 

می توان با ادغام تعدادی از این شرکت ها و سازمان ها با کاهش هزینه های جاری آنها، به سمت کوچک سازی و چابک سازی مدیریت شهری حرکت کرد.

شهریور ماه دومین سال فعالیت دکتر زاکانی به عنوان شهردار تهران بوده که انتظار می رود شورای شهر تهران، ارزیابی خود از عملکرد ایشان را به 9 میلیون نفر مردم تهران گزارش دهد.

به لحاظ تبعات اقتصادی و اجتماعی بسیار زیاد عملکرد شهرداری تهران حتی در سطح ملی، با توجه به ملاحظات نظارتی شورای شهر تهران، لازم به نظر می رسد، نهادهای نظارتی کشور مستقلا این نهاد عمومی مهم را ارزیابی کرده و اطلاع رسانی عمومی کنند.