حکمرانی کریدورها

ترکیه حکمرانی کریدورها را در اولویت قرار داده است. عراق کنفرانس کریدور مسیر توسعه را با شرکت نمایندگان ۱۰ کشور منطقه برگزار و عملیات اجرایی اتصال این کشور با محوریت ریل و جاده به اروپا از طریق ترکیه را آغاز کرد. کریدوری به ظاهر برای اتصال شبکه ریلی و آزادراهی ترکیه به عراق و خلیج فارس، اما با هدف اتصال اروپا و ترکیه به عربستان و شبکه اتحاد ریل کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج فارس.  همچنین این کشور در مرزهای شمالی ایران، به زنگزو چشم دارد و ترنس خزر مابین آذربایجان و ترکمنستان و قزاقستان. بر اساس برآوردها ۸۰ درصد تجارت دریایی خزر شرقی و غربی است . تعداد ناوگان کشتیرانی ایران در خزر حدود ۵۰ فروند است و ناوگان آذربایجان حدود ۲۵۰ فروند . این یعنی ۳ برابر ناوگان ایرانی در دریای مازندران. بی شک در افزایش ناوگان دریایی آذربایجان، ترکیه نقش مستقیمی دارد.

علاوه بر این ترکیه می تواند از طریق کریدور مسیر توسعه، عراق را شریک زمینی و دریایی چین کند، مسیری تازه از چین، آسیای میانه، دریای مازندران، آذربایجان، ترکیه، عراق، دیواری به درازای دیوار چین دور ایران و دور کردن ایران از مسیر تجاری راه و ابریشم نوین چین . عراق با اتصال ریلی ترکیه به خلیج فارس و شبکه اتحاد ریل عربی موافق است اما با اتصال ایران به سوریه و سواحل مدیترانه از طریق شلمچه مخالف.   جنبش به اصطلاح اصیل منطقه که با حمایت قطر و پاکستان سربرآورد و با پشتیبانی لجستیک ماشین جنگی بازمانده امریکا برای ناامنی مرزهای شرقی خیز برداشته است.

به نظر جنگ آب است اما شاید اتصال آسیای میانه به پاکستان از طریق افغانستان هدف باشد. بعید است پشتیبانان جنبش به اصطلاح اصیل منطقه اجازه اتصال ریلی ایران به مزارشریف و تاجیکستان را بدهند، آنها چشم به بازار آسیای میانه از طریق پاکستان را دارند.این هر سه یعنی دور شدن ایران از نقش آفرینی در کریدورهای منطقه ای شرق. خبر خوب اینکه وزیر راه ایران در کنفرانس اتحاد ریل امارات از توانمندی های مهندسی ایران و فرصت های ایران برای سرمایه گذاری سرمایه گذاران گفت اما آنچه کمتر بر آن تاکید کرد ضرورت حضور و مشارکت ایران و اتصال ریلی کشور به اتحاد ریل کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بود.  عراق با اتصال ریلی ترکیه به خلیج فارس و شبکه اتحاد ریل عربی موافق است اما با اتصال ایران به سوریه و سواحل مدیترانه از طریق شلمچه مخالف. 

بیش از ۴ دهه است بر اتصال ریلی شلمچه به بصره برنامه داریم اما به نظر می رسد تاکید بر کرمانشاه بغداد از طریق خسروی خانقین یا اتصال ریلی سنندج به سلیمانیه از مرز باشماق و از آن طریق سوریه و دریای مدیترانه مفیدتر باشد . در نگاه خوش بینانه شاید دلیل مخالفت عراق با خط آهن شلمچه بصره، کاستن از   اهمیت بندر فاو باشد بندری که عراق سرمایه گذاری ۱۷ میلیارد دلاری خود را برای توسعه آن به کار گرفته است که در این صورت می توان اهمیت بصره در اتصال ریلی و زمینی ایران به اتحاد ریل کشورهای عربی و آفریقا را برای مسوولان عراقی تبیین کرد.

بصره پلی باشد برای اتصال ریلی شرق و غرب آسیا. افزون بر این قلمرو ایران فرهنگی به خصوص شمال افغانستان، آسیای میانه و میان رودان و اقلیم کردستان می تواند بستر مناسبی برای بازبینی و بازتعریف کریدورها باشد که در یادداشتی دیگر مفصل تر به آن می پردازم. افزون بر این اتصال ریلی جاده ای تنگه هرمز به اتحاد ریل به جای طرح های بلند پروازانه تونل زیردریایی ۲۰۰ کیلومتری بوشهر به قطر نیز می تواند در باز آفرینی نقش ایران در کریدورها تاثیرگذار باشد.

آنچه ضروری و مهم است باور به حکمرانی کریدورها برای توسعه ایران و بازبینی سیاست های توسعه مسیر های کریدوری ایران است.