◄ خلاصه گزارش عوامل کلیدی هزینه در مدیریت دارایی ریلی، UIC

عباس قربانعلی بیک: گزارش «عوامل کلیدی هزینه در مدیریت دارایی ریلی» (UIC /Key cost drivers in Railway Asset Management) توسط گروه کاری مدیریت دارایی اتحادیه بین المللی راه آهن ها (AMWG) در ژوئیه ۲۰۱۵ منتشر شد (در 32 صفحه).

هدف این پروژه، شناسایی عوامل مؤثر بر هزینه های نگهداری و نوسازی (نت) شبکه های ریلی و ارائه فهرستی کوتاه از مهمترین این عوامل برای کمک به مدیران زیرساخت در کنترل هزینه ها است.

روش شناسی: این پژوهش با استفاده از نظر خبرگان و داده های واقعی اعضا انجام شده است. ابتدا فهرست بلندی از عوامل هزینه شناسایی و سپس با رتبه بندی و اجماع اعضا، فهرست کوتاهی از مهمترین عوامل تهیه شد. عوامل به دو دسته ورودی (عوامل قابل کنترل توسط مدیر) و خروجی (شاخصهای عملکردی) تقسیم شدند. 

فهرست کوتاه عوامل کلیدی هزینه:

الف- عوامل ورودی:

1) تراکم دارایی: تراکم سوزن: نشان دهنده پیچیدگی شبکه و هزینه بالای نگهداری سوزن ها است.

تراکم سایر دارایی ها: شامل تراکم تونل، پل و گذرگاه های همسطح که هرکدام نگهداری تخصصی و پرهزینه ای نیاز دارند.

2) تعداد خط در هر مسیر: شبکه هایی دارای مسیرهای دوخطه یا بیشتر، امکان نگهداری کارآمدتر و کم هزینه تر را فراهم می آورند.

3) برقی بودن شبکه: خطوط برقی هزینه های نگهداری و نوسازی بالاتری دارند و معمولاً نشان دهنده استفاده زیاد از خط هستند.

4) تناژ ناخالص: نشان دهنده بار وارده بر ریل است، افزایش تناژ، منجر به فرسایش بیشتر و هزینه های تعمیر بالاتر میشود.

5) سرعت: سرعت بالای قطارها و همچنین حرکت با سرعت بالاتر از حد طراحی خط، باعث افزایش استهلاک و هزینه های نگهداری می شود.

6) استراتژی فرصت تعمیرات خط: این عامل به عنوان مهمترین عامل هزینه شناخته شد و شامل این موارد است: (تمهیدات ایمنی: زمان صرف شده برای پروتکل های ایمنی، زمان مفید کار را کاهش می دهد. میانگین زمان فرصت تعمیرات: زمان های فرصت طولانی تر، مثلاً ۴۸ ساعت، کارایی را چندبرابر کرده و هزینه ها را تا 25 درصد  کاهش می دهد.

کار در شب و آخر هفته: این کارها با وجود کاهش مزاحمت برای مسافران، به دلیل نیروی کار گرانتر، هزینه بر هستند.

تناوب قطارها: تناوب بالا، زمان در دسترس برای نگهداری را کاهش داده و هزینه را افزایش می دهد).

7) سن خط: شبکه های مسن تر، هزینه های نگهداری و نوسازی بالاتری دارند، سن تراورس به عنوان شاخص اصلی در نظر گرفته شد.

ب- عوامل خروجی:

1) کیفیت خدمات: زمان بندی، دستیابی به دقت زمانی بالا نیازمند هزینه های نگهداری بیشتر است.

2) ایمنی: استانداردهای ایمنی بالاتر، مستلزم سرمایه گذاری بیشتر در نگهداری و نوسازی است.

ماتریس تأثیر: یک ماتریس تأثیر ترسیم شد که ارتباط هر عامل هزینه را با اقلام مختلف زیرساخت (مانند خط، پل، علائم و ...) نشان می دهد.

«استراتژی فرصت تعمیرات» بیشترین تأثیر را بر اکثر اقلام زیرساخت داشت.

گام بعدی: جمع آوری داده ها. برای تحلیل دقیق تر، جمع آوری داده ها برای عوامل فهرست شده در اولویت قرار گرفت.

تقسیم بندی عوامل:

داده های با قابلیت جمع آوری بالا: مانند زمان فرصت تعمیرات، کار شبانه، تناوب، زمانبندی و ایمنی.

داده های با قابلیت جمع آوری متوسط: مانند تعداد خط در مسیر، تراکم دارایی ها، سن خط و سرعت متوسط.

داده های با قابلیت جمع آوری پایین: مانند تمهیدات ایمنی و نسبت سرعت واقعی به طراحی، تراکم سوزن، تناژ ناخالص و برقی بودن، (Lasting Infrastructure Cost Benchmarking) LICB. 

این گزارش در کنار استانداردهایی مانند 714 UIC (تین 268281)، مبین تلاش مستمر اعضای اتحادیه بین المللی راه آهن ها برای مدیریت و کاهش هزینه نت زیرساخت با حفظ کیفیت و سطح خدمات شبکه است به ویژه اینکه هزینه نگهداری خطوط در اروپا چندین برابر هزینه خطوط راه آهن آمریکا است (تین 282499).

باوجود اینکه رولندبرگر هزینه بالای نت خطوط راه آهن ایران را ناشی از عدم رقابت اعلام نموده (تین 247837) ولی عدم طبقه بندی خطوط (تین 291318)، نگاه جزیره ای و مفروضات غلط (تین 306483) و الگوی غلط حقوق (تین 143769) هم بر بالا بودن هزینه نت خطوط موثر است (البته نباید از اثر طراحی اولیه خطوط در شرکت ساخت غفلت نمود، تین 257653) و نه تنها بارمالی راه آهن را افزایش می دهد (تین 282874)، بلکه سبب کاهش کیفیت نگهداری و ایمنی راه آهن شده و با تاثیر شدید بر سطح خدمات به ویژه سرعت قطارهای مسافری (تین 279741) و بارمحوری و بارطولی قطارهای باری (تین 102713) سبب کاهش بهره وری و از دست دادن سهم بار و مسافر ریلی می گردد (تین 274595).