◄ مالیات و عوارض همراه با صدور بلیت هواپیما چگونه تعیین و دریافت می شود؟

سعید نصیری: در هنگام صدور بلیت هواپیما مبالغی  به عنوان مالیات و عوارضی همراه با صدور بلیت دریافت می شود. این عوارض چگونه وضع و دریافت می شود؟ 

1- چگونگی وضع و تعریف عوارض و مالیات:

عوارض و مالیات های مورد بحث ما Taxes, Fees and Charges  و اختصارا با کد TFC در متون مختلف درج می گردد، تعریف و دریافت TFC صرفا از طریق قانون و مصوبات دولتی قابل اجرا می باشد، به عبارت دیگر هرگونه اقدام در این مورد مستلزم Government Order  است.

نتیجه مهم: هرگز شرکت های هواپیمایی خود رأسا مجاز به اتخاذ تصمیم برای تعریف، اصلاح شرایط و ارقام، تعین کد و دریافت مالیات و عوارض نیستند. 

به طور نمونه: هیچ شرکت هواپیمایی مجاز به افزایش و یا تعدیل مبلغ 350000 ریال یا تغییر کد عوارض فرودگاهی پروازهای بین المللی از ایران (IR) و همچنین عوارض فرودگاهی پروازهای داخلی به مبلغ 70000 ریال با کد LP نیست، بلکه هر گونه اقدام مستلزم تصمیم مراجع قانونی مربوطه و رعایت دستورالعمل یاتا در قطعنامه 728(Resolution 728 ) است که در ذیل تشریح می شود.

2-چگونگی تعین کد برای مالیات و عوارض جدید 

هنگام وضع یک مالیات و یا عوارض جدید و یا هر گونه اصلاح شرایط و یا مبالغ مالیات و عوارض (TFC) ابتدا باید یکی از شرکت های هواپیمایی عضو یاتا (ترجیحا شرکت هواپیمایی حامل پرچم کشور مربوطه) وفق قطعنامه 728  یاتا (Resolution 728) و با تکمیل فرم مربوطه و پیوست دستور دولتی (Government Order) نسبت به درخواست کد و صدور بخشنامه توسط یاتا اقدام نماید. در فرم مزبور موارد مربوط به تاریخ اجرا، استثناها، اینترلاین و یا غیر اینترلاین بودن (Iinterlineable/Notinterlineable) مالیات و عوارض جدید اعلام می گردد. یاتا پس از بررسی تمام جوانب کد مخصوص را تعین و مراتب را به اطلاع کلیه شرکت های هواپیمایی عضو و سیستم های جهانی رزرواسیون و مکانیزه نرخ اعلام می دارد. 

شایان ذکر است تعین کدهای دو حرفی عوارض و مالیات های ایران مانند IR/LP از همین طریق توسط یاتا تعریف شده است.

نکته بسیار مهم: در این جا لازم است تاکید گردد که سیستم های استاندارد و جهانی مکانیزه نرخ (Air Fare System) مانند Amadeus, Saber, Travelport, Worldspan  و... تنها زمانی اقدام به لحاظ مالیات و عوارض جدید و یا اصلاح  ارقام و شرایط مالیات و عوارض قبلی در محاسبات نرخ مسیر و بلیت می نمایند که یا از یاتا بخشنامه مستقیم دریافت نموده و یا اطلاعات در سیستم مربوط به مالیات و عوارض (TFC) یاتا یعنی TTBS اصلاح شده باشد.

ضمنا عوارض و مالیات باید در راستای خدمات هوایی باشد در غیر این صورت یاتا حتی با وجود دستور دولتی از معرفی مالیات و عوارض خودداری خواهد نمود.

به طور نمونه: با وجود مصوبه قانونی، تاکنون عوارض هلال احمر در پروازهای داخلی ایران توسط یاتا شناسایی نگردیده و کد دو حرفی برای این عوارض تعین نشده است. از توضیح بیشتر در این مورد اجتناب می گردد.

3- نحوه تسویه حساب مالیات و عوارض

پرداخت و تسویه مالیات و عوارض در دو حالت مشروح زیر و حسب تفکیک بین شرکت هواپیمایی  صادرکننده بلیت (Ticketing Airlines/Selling Airlines) با شرکت هواپیمایی مجری پرواز/حمل کننده مسافر (Operating Airline) و همچنین اینتر لاین بودن (Interlineable) و یا غیر اینترلاین بودن (Not Interlineable) مالیات و عوارض مربوطه مشخص می گردد:

حالت اول- اگر یک شرکت هواپیمایی بلیت را به صورت کامل روی شبکه پروازی خود صادر نماید و در واقع Ticketing Airlines  همزمانOperating Airlines  نیز باشد، بالتبع و بدون تردید صادرکننده بلیت در تمام شرایط، مسئول تسویه با نهاد/سازمان دولتی منتفع از دریافت مالیات و عوارض خواهد بود:

مثال یک:  مسیر MHD W5 THR W5 BKK

صادرکننده بلیت: ماهان/ مسیر: مشهد-تهران-بانکوک/ شرکت حمل کننده: ماهان

در این حالت مسئولیت تسویه کلیه مالیات و عوارض ایران (اعم از مسیر داخلی و بین المللی) و همچنین مالیات و عوارض تایلند به عهده شرکت هواپیمایی ماهان است چرا که شرکت ماهان هم صادرکننده بلیت و هم حمل کننده مسافر در کلیه مسیر های بلیت است. 

مثال دو: THR QR DOH QR LON

شرکت صادرکننده بلیت: شرکت هواپیمایی قطر/ مسیر: تهران-دوحه-لندن/ شرکت حمل کننده هر دو مسیر: شرکت هواپیمایی قطر

شرکت قطری مسئولیت پرداخت و تسویه کل مالیات عوارض ایران، قطر و انگلستان را دارد؛ چون شرکت قطری هم صادرکننده بلیت (Ticketing Airlines) و هم حمل کننده مسافر (Operating Airlines) در هر دو مسیر است. 

حالت دوم- اگر بلیت صادر شده توسط یک شرکت هواپیمایی (Ticketing Carrier) به صورت اینترلاین باشد (یعنی بلیت صادره شامل مسیر و یا مسیرهایی باشد که توسط شرکت هواپیمایی دیگری انجام گردد)، آنگاه مسئولیت پرداخت و تسویه حساب بر حسب  Interlineable و یا NotInterlineable بودن مالیات و عوارض طبق دو سناریو زیر تعیین می گردد: 

حالت دوم-الف: در صورتی که مالیات و عوارض به صورت Interlineable باشد آنگاه مسئولیت تسویه نهایی با شرکت هواپیمایی حمل کننده مسافر (Operating Carrier) است؛ بدین ترتیب که هنگام تسویه نرخ بین دو شرکت هواپیمایی صادرکننده بلیت و حمل کننده مسافر، مبالغ مالیات و عوارض به همراه نرخ توافق شده توسط شرکت صادرکننده بلیت به شرکت حمل کننده، پرداخت و شرکت حمل کننده مالیات و عوارض را با نهاد/سازمان دولتی در کشور مربوطه تسویه خواهد نمود.

مثال 1: FRA LH THR IR DXB

صادرکننده بلیت: لوفت هانزا/ مسیر: فرانکفورت - تهران با لوفت هانزا و تهران- دبی با هما  

نظر به این که کلیه مالیات و عوارض ایران و امارات متحده عربی به صورت  Interlineable است لذا "هما" مبالغ مالیات و عوارض ایران و امارات متحده عربی را از لوفت هانزا دریافت و به نهاد/سازمانهای مربوطه در ایران و امارات پرداخت می نماید. 

بدیهی است مسئولیت تسویه مالیات و عوارض آلمان به عهده لوفت هانزا است زیرا همانطور که در "حالت اول"  توضیح داده شد،  لوفت هانزا در مسیر فرانکفورت-تهران هم صادرکننده و هم حمل کننده مسافر است.

مثال 2: THR W5 IST TK VIE 

صادرکننده بلیت: ماهان/ مسیر: تهران - استانبول با ماهان و استانبول - وین با ترکیش

در این مثال نیز چون کلیه مالیات و عوارض ایران و ترکیه و اتریش به صورت Interlineable است، شرکت ترکیش باید مبالغ مالیات و عوارض ترکیه و اتریش را از ماهان دریافت و با نهاد/سازمان های مربوطه در ترکیه و اتریش تسویه نماید.

بدیهی است مسئولیت تسویه مالیات و عوارض ایران به عهده شرکت ماهان است زیر همانطور که در "حالت اول"  توضیح داده شد شرکت ماهان  در مسیر تهران-استانبول هم صادرکننده و هم حمل کننده مسافر است.

حالت دوم-ب: در صورتی که مالیات و عوارض به صورت  Notinterlineable باشد آنگاه مسئولیت برای تسویه در تمام حالات با شرکت هواپیمایی صادرکننده بلیت یا همان فروشنده بلیت ( Ticketing Carrier / Selling Airlines) خواهد بود.

شایان ذکر است قریب به اتفاق مالیات و عوارض در اقضی نقاط جهان به صورت Interlineable است و تنها تعداد معدودی از جمله برخی از مالیات و عوارض مربوط به ایالات متحده آمریکا بصورت  Notinterlineable است. چرایی این موضوع بستگی به عوامل مختلف اقتصادی و سیاست های مالیاتی آمریکا دارد. یکی از دلایل حمایت از شرکت هواپیمایی مجری پرواز (Operating Airlines) است تا در صورت اعلام ورشکستگی شرکت صادرکننده/ فروشنده بلیت (Selling/ticketing Airlines) پرداخت دیون مربوطه به شرکت مجری پرواز (Operating Airlines) تحمیل نگردد. گفتنی است باتوجه به شرایط نسبتاً متفاوت قوانین ورشکستگی در آمریکا (خصوصاً chapter 11) تاکنون شرکت های هولپیمایی متعددی در آمریکا اعلام ورشکستگی نموده اند.  

مثال: THR IR LON VS NYC VS LON IR THR

صادرکننده بلیت: هما/ مسیر تهران لندن با هما و لندن به نیویورک با  شرکت ویرجین و نیویورک به لندن با ویرجین و لندن به تهران با هما 

در این مثال با وجود این که شرکت ویرجین مسافر را از لندن به نیورک حمل نموده است اما "هما" به عنوان صادرکننده و فروشنده بلیت موظف به تسویه برخی از مالیات و عوارض NotInterlineable آمریکا می باشد. بنابراین هنگام تسویه بین هما و ویرجین مبالغ مالیات و عوارض آمریکا لحاظ نمی گردد و عین مبالغ مالیات و عوارض باید توسط هما به طور مستقیم به نهاد/سازمان های مربوطه در آمریکا پرداخت گردد.

بدیهی است به دلیل اینترلاین بودن مالیات و عوارض انگلستان مسئولیت تسویه آن با ویرجین می باشد. به ترتیبی که ویرجین مبالغ و عوارض انگلستان را هنگام تسویه حساب با هما دریافت و سپس به نهاد/سازمان مربوطه در انگستان پرداخت می نماید. 

سورچارج (Surcharge)

از فرصت استفاده و در مورد سورچارج هم توضیحاتی داده می شود.

بر خلاف وضع مالیات و عوارض (TFC) که تنها با صدور دستور دولتی امکان پذیر است، شرکت های هواپیمایی هنگام مواجهه با افزایش غیرقابل پیش بینی برخی از هزینه ها که لحاظ این افزایش از طریق افزایش نرخ پایه بلیت به صلاح و یا ممکن نباشد، اقدام به معرفی و دریافت مبالغی تحت عنوان Surcharge می نمایند.

مثال: سورچارج بیمه و یا سوخت (Fuel/insurance Surcharge)

همانطور که مطلعید، پس از افزایش بسیار قابل توجه هزینه سوخت هواپیما در ایران از آغاز امسال شرکت های هواپیمایی در ایران به ناچار اقدام به تعریف و دریافت سورچارج سوخت (Fuel Surcharge) در پروزاهای داخلی نموده اند. دریافت سورچارج بیمه (Insurance Surcharge) نیز پس از حادثه 11 سپتامیر و افزایش چشمگیر حق بیمه امور هوایی، معمول گردید.

یاتا قبلا دو کد YR  و  YQ را برای سورچارج ها تعریف نموده است. معمولا کمیسیون فروش آژانس به سورچارج ها تعلق نمی گیرد. ضمناً در بلیت های اینترلاین نیز تقسیم درآمدِ  حاصل از سورچارج (Proration) بستگی به نحوه نمایش آن در بلیت دارد.

در صورت نیاز در یاداشت جداگانه، سابقه و چرایی معرفی این دو کد و همچنین نحوه نمایش آن درFare Calculation  بلیت و سایر موارد تشریح خواهد شد.