◄ پندی از قراردادهای HOA صنعت نفت برای تسریع در سرمایه‌ گذاری در زیرساخت

عباس قربانعلی بیک: تجربه احداث 9 ساله مسیر 30 کیلومتری سالار شادمهر و تجربه احداث سایر خطوط ریلی که غالبا با تاخیر زیاد تمام شده و هزینه را هم بسیار فراتر از بودجه افزایش داده است، نگرانی تکرار تجربیات برای این مسیر را تشدید می نماید. (متوسط تاخیر 14 پروژه احداث راه آهن تا 1402 بیش از 10 سال بوده که تجربه مسیر گلوگاهی سالار شادمهر آن را تایید می نماید (تین 268145، حدادی).

هیئت وزیران در 26 اسفند ۱۳۹۴ براساس پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی (941219) و با استناد به قانون احداث پروژه های عمرانی از طریق مشارکت بانک ها ... (سال 1366) اجرای مشارکتی پروژه راه آهن یک خطه کرمان سیرجان به طول ۲۰۰ کیلومتر شامل طراحی، احداث، نگهداری و بهره برداری را تصویب نمود و پس از 9 سال (تین 283077): معاون فنی و زیربنایی راه آهن با بیان اینکه ارزش قرارداد مسیر یک خطه حدود 8 همت (133 میلیون دلار) است، اظهارکرد: پیشرفت پروژه 169 کیلومتری 42 درصد است.

به گزارش تین نیوز (104590 مورخ 14 مهر 1395): وزیر نفت فرآیند طولانی مصوبه قراردادهای نفتی را دلیل امضای HOA (مبانی اصلی قرارداد، Heads of Agreament) اعلام می کند و می گوید: «متن قراردادها هنوز آماده نیست و به این نتیجه رسیدیم که برای تسریع کار و صرفه جویی در وقت از روش امضای HOA استفاده کنیم. HOA شامل طرح کلی توسعه میدان، برآورد مبلغ کلی، سود پیمانکار، دستمزد و زمان است و سپس روی جزئیات قرارداد کار خواهیم کرد که احتمالا چندماهی به درازا بکشد.»

به گزارش میز نفت، در 13 دی 1395: اگر طرفین خواهان این امر باشند که خلاصه ای از موادی که خواهان درج آن در قرارداد نهایی هستند را ذکر کرده و تمایل نهایی خود مربوط به انعقاد قراداد را بیان دارند به انعقاد HoA روی می آورند. همچنین گاهی HoA  ابزاری است تا سرمایه گذار بتواند قبل از انعقاد قرارداد تامین مالی لازم را از طریق انعقاد قرارداد با موسسات مالی و اعتباری به دست آورد و در همین زمان به مذاکرات مربوط به انعقاد قرارداد نهایی ادامه دهد.

از طرفی اساساً با انعقاد HoA موضوعات اصلی توافق فی مابین نهایی شده و از منظر حقوقی هم برای طرفین آن الزام آور است و طرفین در ادامه آن خواهان تکمیل فرآیند قرارداد هستند. در نهایت باید بیان داشت که اصولا در صورت انعقاد آن بین وزارت نفت ... با شرکت های نفتی بین المللی، امکان واگذاری میدان به شرکت دیگر اصولا منتفی است (به بیان بهتر HoA ایجاد نوعی انحصار برای شرکت نفتی بین المللی است). بنابراین درصورت انعقاد HoA با یک شرکت نفتی، امکان انجام مناقصه نسبت به میدان مشارالیه، منتفی است.

• بررسی تجربیات فرانسه، کره جنوبی، چین ... مبین ضرورت برقی سازی خطوط معمولی و افزایش سرعت آنها قبل از احداث خطوط راه آهن سریع السیر است (تین 298094) چراکه با این اقدام، احداث و بهره برداری تدریجی مانند مسیر پاریس لیون فراهم می گردد.
• با وجود امکان استفاده از قطارهای دیزلی با سرعت 160 و خودکشش 200 در مسیر تهران اصفهان سریع السیر، یکی از اقدامات ضروری برای تسریع در تکمیل و بهره برداری این راه آهن با ناوگان سریع، برقی کردن مسیر دوخطه تهران قم است (تین 298094).
• برای جلوگیری از تکرار تجربه طولانی شدن سرمایه گذاری کرمان سیرجان ... به عنوان اولین قرارداد سرمایه گذاری بخش خصوصی در زیرساخت، می توان از الگوی مجرب وزارت نفت (مبانی اصلی قرارداد، HoA) برای تسریع در آغاز قراردادهای نفتی استفاده نمود.
• این الگو در سال 1391 برای تسریع در قرارداد کنسرسیوم دوخطه و برقی کردن تهران تبریز (فاز یک تهران-زنجان) مورد توجه بود و می توانست سبب تحقق سریع یکی از بهترین فرصت های سرمایه گذاری خصوصی در زیرساخت ریلی (BOT) بر اساس ماده 164 قانون برنامه پنجم گردد (تین 273258). براساس قرارداد نفتی 3 صفحه ای که برای یکی از اعضای کنسرسیوم ارسال شد، امکان سرمایه گذاری تا 15 میلیون دلار جهت کارهای مقدماتی مهندسی و اکتشاف در پروژه های نفتی برای پیمانکار فراهم می گردید.
• با بررسی تجربیات جهانی در جلب سرمایه گذار در زیرساخت حمل و نقل ریلی مانند راه آهن سریع السیر تایوان، راه آهن شرقی غربی آمریکا و نیز تجربیات بخش جاده ای وزارت راه و شهرسازی و وزارت نیرو، وزارت نفت ... دستیابی به الگوی مناسب برای آغاز سریع پروژه های BOT به صورت HoA تسریع می گردد، فرصت دیگر در چنین پروژه هایی، امکان استفاده از زمین های اطراف ایستگاه برای احداث واحدهای تجاری، اداری و مسکونی است که سبب ترغیب سرمایه گذاران برای ورود به عرصه زیرساخت ریلی خواهد شد.