◄ رکوردشکنی و مسابقه بهره‌ وری لکوموتیوهای بخش خصوصی

• رکوردشکنی و مسابقه شرکت ها در آماده به کاری لوکوموتیو که پیش از این مورد بحث قرار گرفت (تین 266436) را می توان به یک رویکرد موثر و بسیار کم هزینه در شناسایی و رفع گلوگاه های راه آهن به ویژه نیروی کشش تبدیل نمود، بعلاوه با گسترش این رویکرد به دیگر شاخص های کلیدی RAMS می توان به نتایج بیشتری دست یافت. یکی از این شاخص ها، تن کیلومتر جابجایی بار هر لوکوموتیو است که برای لوکوموتیو GT26 سالانه 101 میلیون تن کیلومتر محاسبه شده است (شورای رقابت، تین 266507).
• (هر دستگاه لوکوموتیو با مصرف 941 هزار لیتر سوخت و 11 هزار لیتر روغن، روزانه 277 هزار تن کیلومتر بار جابجا می کند)
• طبق مصوبه 5 مرداد 1399، لوکوموتیوهای عملیاتی بخش خصوصی پنج نوع GT26، Map24، DF8، AD43 و CDN10، جمعا 138 دستگاه و متعلق به هشت شرکت بوده است (البته اکنون تعداد لوکوموتیو و شرکت های مالک افزایش یافته)، بر اساس این مصوبه، تعرفه مبتنی بر دستور العمل شورای رقابت (920514)  600 ریال برای هر تن کیلومتر منظور شد (1170 در 1401).
• با وجود گمان و انتظار اولیه که تن کیلومتر را بیشتر متاثر از کشش لوکوموتیو می یابد، متوسط جابجایی بار این لوکوموتیوها آشکار کننده نکات پنهانی است که باید مورد بررسی دقیق تر و موشکافی قرار گیرد. ابتدا به ضریب کشش معادل لوکوموتیوها می پردازیم که در فرم 101 چنین است: لوکوموتیوهای GT26 و Map24 1.36 و لوکوموتیوهای DF8 و CDN10 1.9 و لوکوموتیو آلستوم 2.
• انتظار می رود تن کیلومتر روزانه لوکوموتیوهای GT26 و Map24 مساوی باشند که در عمل 267 و 257 هزار (با اختلاف 4 درصد) همین گونه است و انتظار می رود تن کیلومتر روزانه لوکوموتیوهای DF8 و CDN10 که کشش مساوی دارند نیز این تشابه را داشته باشند که به ترتیب 451 و 219 هزار بوده و به بیان دیگر تن کیلومتر لوکوموتیو CDN10 51% کمتر از تن کیلومتر DF8 است. متوسط تن کیلومتر لوکوموتیو AD43 292 هزار و متوسط راه آهن 218 و کل لوکوموتیوها 262 هزار تن کیلومتر بر لوکوموتیو است.      

با مقایسه این لوکوموتیوها به ویژه دو نوع چینی که کشش هر دو مساوی اعلام شده به نظر می رسد، لوکوموتیو 5000 اسب که 38 درصد توان مفید بیشتری نسبت به نوع 4000 اسب دارد (در واقع حدود 50 درصد توان بیشتر) در عمل کارایی بسیار بالاتری نسبت به آن داشته و به دلیل قابلیت اعتماد و آماده به کاری بالاتر، توانسته 106 درصد تن کیلومتر بیشتر نسبت به نوع 4000 اسب جابجا نماید، اگر این نسبت را برای لوکوموتیو 5000 اسب به لوکوموتیو GT26 که مبنای تکلیفی تعرفه شورای رقابت است محاسبه کنیم به برتری 69 درصد می رسیم و اگر این نسبت برای لوکوموتیو 4000 اسب به لوکوموتیو GT26 محاسبه شود به کسری 21 درصد می رسیم.

مفهوم کسری 21 درصد نسبت به لوکوموتیو GT26 بسیار قدیمی در کنار قیمت بالاتر و حداقل دوبرابری و نگهداری گرانتر آن، این است که، زیان ناشی از این انتخاب باید با روش های غیر متعارف و درخواست حمایت از مسئولان اجرایی و سیاسی جبران گردد.

• یادآوری می شود بهره وری لوکوموتیو در راه آهن ایران طبق آمار UIC 2020 با حدود 48 میلیارد واحدحمل (تن کیلومتر به اضافه نفر کیلومتر) و 968 دستگاه لوکوموتیو به حدود 51 میلیون واحد حمل بر دستگاه لوکوموتیو رسیده است (تین 247242).
• در همین ایام قزاقستان با 239 میلیارد واحد حمل و 1755 لوکوموتیو به بهره وری لوکوموتیو 136 میلیون دست یافته، روسیه با 2735 میلیارد واحد حمل و 12581 لوکوموتیو به 217 میلیون واحد بر لوکوموتیو و چین با 2959 میلیارد واحد حمل و 20348 لوکوموتیو به شاخص 145 میلیون واحد حمل بر لوکوموتیو در سال رسیده اند (واحد حمل بر تعداد کل لوکوموتیو).
• آماده به کاری پایین مبین ظرفیت و عملکرد پایین کمی و کیفی تعمیرگاه های نیروی کشش ...، مدیریت ضعیف تامین و تعمیر قطعات، پایش ناکارآمد لوکوموتیو، آموزش ضعیف، مستندات ناکافی، ریشه یابی سطحی خرابی ها و ... است (تین 266436).
• واحد حمل بر لوکوموتیو در سال (به اضافه ضریب خود کشش) به عنوان شاخص بهره وری لوکوموتیو در نشریه ITF شماره 177 معرفی شده ولی برای لوکوموتیوهای باری می توان از شاخص ساده تر تن کیلومتر بر لوکوموتیو باری کل استفاده کرد که برترین ها در این زمینه در نمودار یادداشت 237558 در مقایسه چند راه آهن پیشرو معرفی شده اند که عبارتند از برزیل با شاخص 757 و استرالیا (BHP) با شاخص 573 و ... که به ترتیب حدود 15 و 11 برابر بهره وری لوکوموتیو ما و آموختنی های آن فراوان است. 

* کارشناس ریلی