تأثیر افزایش قیمت بنزین بر ثبات اقتصاد کلان کشور و معیشت مردم

سید موسی میرنژادتولون: افزایش  قیمت بنزین در شرایطی اعلام شده است که اقتصاد ایران با مجموعه ای از ناترازی های ساختاری در حوزه انرژی، ضعف حکمرانی اقتصادی و کاهش مداوم قدرت خرید خانوار مواجه است. این تصمیم، با توجه به زمان اجرای آن، ساختار اقتصاد کلان  کشور را در معرض یک شوک قیمتی گسترده قرار می دهد و می تواند پیامدهای بلندمدت و غیرقابل بازگشتی برای معیشت مردم و ثبات اقتصادی کشور به همراه داشته باشد.

۱- پارادوکس منابع عظیم و مدیریت ناکارآمد اقتصادی؛

ایران، سومین کشور دارنده ذخایر نفتی و دومین دارنده منابع گاز طبیعی جهان، با دارا بودن نه درصد منابع خدادادی جهان و تنها یک درصد جمعیت آن، از منظر ظرفیت های اقتصادی در موقعیتی بی همتا قرار دارد.

با وجود این مزیت ها، بحران های امروز اقتصاد ایران محصول کمبود منابع نیست، بلکه نتیجه ضعف سیاست گذاری، تعدد مراکز تصمیم سازی و تصمیم گیری، نبود راهبرد یکپارچه انرژی و استمرار مدیریت ناکارآمد در بخش های کلیدی اقتصاد است.

تحریم ها ظالمانه دشمنان مؤثر بوده اند، اما نقش سیاست گذاری داخلی در تضعیف توان اقتصاد ملی بسیار جدی تر است.

۲-خطر ورود اقتصاد ایران به منطقه تورمی؛

بر اساس داده های بین المللی، شاخص تورم تجمعی ایران از ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ حدود ۷۱۳ واحد بوده و کشور را در رتبه دوم تورم جهانی پس از آرژانتین قرار داده است.

تداوم سیاست های ناگهانی، مانند افزایش قیمت بنزین، می تواند زمینه ساز قرار گرفتن ایران در رتبه نخست تورم جهانی شود؛ رخدادی که اقتصاد را وارد چرخه ای بسیار پرریسک و دشوار برای مهار خواهد کرد.

۳-محدودیت های ساختاری در قیمت گذاری سوخت؛

قیمت گذاری واقعی سوخت در ایران با موانع زیر مواجه است:

• مصرف بسیار بالای سوخت به دلیل کیفیت پایین خودروهای داخلی و فرسودگی ناوگان حمل ونقل؛

• نبود سرمایه گذاری کافی در صنایع نفت، پالایش و خودروسازی؛

• ناترازی ساختاری ناشی از مدیریت غیرکارآمد و طولانی مدت در صنعت نفت و پالایش؛(عامل مهم ناترازی انرژی کشور)

• توان بسیار پایین خانوارها در مقایسه با قیمت های جهانی انرژی؛

• نبود امکان واردات گسترده سوخت به دلیل محدودیت های مالی و اقتصادی.

در چنین شرایطی، حرکت به سمت قیمت های منطقه ای یا جهانی برای سوخت عملاً غیرواقع بینانه و فاقد امکان اجرایی است.

۴-اثرات مستقیم بر نرخ ارز و معیشت خانوار؛

افزایش قیمت بنزین در ایران صرفاً یک تصمیم قیمتی نیست؛

بلکه محرکی برای آغاز یک موج جدید تورم ساختاری است:

• رشد هزینه حمل ونقل و تولید

• افزایش قیمت کالاهای اساسی

• تشدید انتظارات تورمی

• ایجاد فشار بر بازار ارز

• جهش نرخ دلار

با توجه به شرایط شکننده کنونی، خطر رسیدن نرخ ارز به سطوح بی سابقه وجود دارد و بازگرداندن آن بسیار دشوار خواهد بود.

۵-پیامدهای اجتماعی و امنیت اقتصادی

اقتصاد خانوار به حدی از فشار رسیده که توان جذب یک شوک قیمتی دیگر را ندارد.

در کنار این وضعیت، جریان های معاند از هر تصمیم اقتصادی نادرست برای ایجاد بی ثباتی اجتماعی استفاده می کنند؛ بنابراین واکنش جامعه نسبت به افزایش قیمت بنزین قابل پیش بینی نیست و ممکن است فراتر از برآوردهای رایج باشد.

جناب آقای رئیس جمهور محترم

مسئله امروز کشور تنها افزایش قیمت بنزین نیست؛ مسئله اصلی، اثرات زنجیره ای این تصمیم بر قیمت کالاها، خدمات، نرخ ارز و ساختار معیشت ۸۵ میلیون ایرانی است.

در این میان، نکته ای بسیار مهم وجود دارد:

گرچه قیمت بنزین نسبت به دلاری که تیم اقتصادی گذشته و حال نتوانسته اند کنترل کنند پایین به نظر می رسد، اما اگر سیاست تقویت پول ملی و تثبیت نرخ ارز در اولویت قرار می گرفت، اصولاً نیازی به افزایش قیمت بنزین یا دیگر حامل های انرژی وجود نداشت.

ریشه اصلی ناترازی ها، ضعف در سیاست پولی و ارزی است، نه قیمت پایین بنزین.

از این رو ضروری است:

1. بازنگری فوری در تصمیم افزایش قیمت بنزین انجام شود؛

2. اصلاحات تدریجی، کارشناسی شده و معطوف به معیشت مردم اجرا گردد؛

3. تغییرات اساسی، مؤثر و گسترده در مدیران و وزرای حوزه اقتصاد و انرژی اعمال شود.

با اصلاح و ترمیم تیم اقتصادی، امکان ایجاد ثبات نسبی، مهار تورم و بازگرداندن اعتماد عمومی به سیاست های دولت فراهم خواهد شد.

ایران کشوری با منابع عظیم و ظرفیت های بی نظیر اقتصادی است؛ اما سال هاست تحت تأثیر ضعف مدیریت اقتصادی و تأخیر در اصلاحات ساختاری قرار دارد.

روزنامه نگار و دبیر شورای مرکزی حزب تدبیر و توسعه ایران