◄ سیگنال کاهش مصرف بنزین

این مقایسه‌ای از نرخ بنزین بین 61 کشور جهان در سپتامبر 2014 و سپتامبر 2019 است که اطلاعات خام آن در سایت بلومبرگ منتشر شده است. افزایش اخیر قیمت بنزین در ایران منظور نشده است. در این گزارش سه شاخص زیر ملاک عمل بوده است:

- Gasoline_price ($US)

- Affordability (% of 1Liter/daily wage)

- Income-Spent (% of annual income spent on gasoline)

 نرخ هر لیتر بنزین در ایران از 0.45 دلار در سپتامبر 2014 به 0.11 دلار در سپتامیر 2019 کاهش یافته (تقریبا به یک چهارم کاهش یافته که دلیل عمده آن هم افزایش نرخ ارز در ایران بوده است).

بیشتر بخوانید:

• بحث و نظر کارشناسان درباره شوک سوم به قیمت بنزین
• انگیزه افزایش قیمت بنزین چیست؟
• یادداشت محمدطبیبیان پیرامون افزایش قیمت بنزین
• چرا از افزایش قیمت بنزین ناراحتیم؟

 از نظر توان خرید بنزین (Affordability), به معنی اینکه با چند درصد حقوق روزانه می‌توان یک لیتر بنزین خرید: در این شاخص ایران از 3.12 درصد در سال 2014 به 1.5درصد در سال 2019 رسیده است. این یعنی در سال 2019 تقریبا توان خرید یک لیتر بنزین به دو برابر سال 2014 افزایش یافته است.

از نظر تخصیص درآمد سالانه به خرید بنزین (Income Spent)، به معنی این‌که به‌طور متوسط چند درصد از درآمد سالانه ایرانی‌ها صرف خرید بنزین می‌شود. این شاخص در سال 2014 معادل 2.75 درصد و در سال 2019 معادل 1.27 درصد بوده است که نشان از کاهش 54 درصدی دارد. این کاهش به دلیل ثابت ماندن نرخ بنزین و افزایش قدرت خرید رخ داده است و به معنی کاهش مصرف نیست.

متوسط مصرف سالانه بنزین هر راننده ایرانی در سال 2014 معادل 323 لیتر و در سال 2019 بالغ بر 310 لیتر بوده است که نشان از کاهش 4 درصدی است. این بدان معنی است که علی‌رغم افزایش تقریباً دو برابری قدرت خرید بنزین، اما سرانه مصرف بنزین در این 2 دوره تقریباً ثابت مانده است. این موضوع فرضیه کم کشش بودن نرخ بنزین را حداقل در این سطح از نرخ بنزین تایید می‌کند. در نظر داشته باشیم که هر چند در سال 94 نرخ بنزین از 700 به 1000 تومان افزایش داشت اما چون در این سطح نرخ همچنان کم کشش بوده و از طرفی جایگزین مناسبی برای خودرو وجود نداشته لذا کاهش جدی مصرف را به همراه نداشته است.

در ترکیه هر لیتر بنزین در سال 2019 معادل 5.4 درصد از متوسط دستمزد روزانه بوده است (ایران - 1.5%). اما ترکیه ای ها بطور متوسط فقط 0.56 درصد از درآمد سالانه‌شان را برای خرید بنزین می‌گذارند. (ایرانی‌ها 1.27 درصد از درآمد سالانه را برای خرید بنزین اختصاص می‌دهند). اما نکته مهم در مصرف سرانه بنزین است. هر ترکیه‌ای سالانه 38 لیتر بنزین مصرف می‌کند در حالی‌که هر ایرانی 310 لیتر بنزین در سال مصرف دارد. میل به سمت حمل و نقل عمومی در ترکیه بسیار بیشتر است که البته نرخ بالای بنزین (1.25 دلار هر لیتر) که تقریباً 11 برابر ایران است عامل مهمی در کاهش مصرف بنزین بوده است.

تغییرات اخیر نرخ بنزین در ایران تا حدودی این روابط را تعدیل خواهد کرد اما همچنان ترکیب نرخ 1500 تومان و 3000 تومان نمی‌تواند کاملاً کشش‌پذیر باشد و در نتیجه چون همزمان توسعه مهمی در بخش حمل و نقل عمومی رخ نداده شخصاً انتظار کاهش مصرف بنزین را ندارم. پیشنهاد اکید اختصاص بخش مهمی از منابع حاصله به توسعه حمل و نقل عمومی در کلان شهرهاست.