◄ چه تعداد واگن مسافری و از چه انواعی نیاز داریم

عباس قربانعلی بیک: به گزارش تین نیوز (تین 308453 مورخ 14040814)،  میرحسن موسوی، قائم مقام  مدیرعامل راه آهن، با اشاره به اقدامات اخیر در بخش مسافری گفت: با اجرای مصوبات هیئت دولت و سیاست های حمایتی، مسیر افزایش ظرفیت ناوگان مسافری به سمت نیاز ۵ هزار واگنه ادامه دارد و با امضای دو تفاهم نامه مهم، تولید ناوگان داخلی ۵ ستاره آغاز شده و به تدریج قطارهای باکیفیت وارد شبکه ریلی می شوند.

وی تصریح کرد: قیمت هر واگن مسافری با ظرفیت ۴۰ نفر حدود ۶۰ میلیارد تومان است و یک قطار کامل ۱۰ واگنه با لکوموتیو حدود هزار میلیارد تومان سرمایه می طلبد. وی در پایان اشاره کرد که استفاده از واگن های ۶ تخته همچنان ادامه دارد، اما برنامه های توسعه ای بر قطارهای مدرن و باکیفیت تمرکزدارد تا سطح خدمات مسافری ارتقا یابد.

چندنکته: 

1) شرکت اجیس در مطالعات طرح جامع حمل و نقل (CTSI)، بخش مسافری ریلی چنین آورده: خدمات ناکافی (تین 295412) پاسخگویی به تقاضای فعلی، نیاز به خدمات بیشتر برای مسافت های کوتاه تر در طول روز برای سفرهای کاری، نیاز به نوسازی ناوگان برای کاربران پرتعداد، نیاز به توسعه قطارهای حومه، تعرفه‎ های اقتصادی برای سنجش سطح واقعی تقاضا (تین 295233).

2) در اوایل دهه هشتاد دو عامل اصلی سبب رویکرد افراطی خرید واگن های 40 نفره شد که حدود نیمی از آنها در مسیر تهران مشهد تردد می کنند، عامل اول قیمت گذاری غیراقتصادی (منظور اجیس) و عامل دوم سرعت پایین قطارها بود (منظور رولندبرگر).

عامل اول: سال 1379 در هنگام ورود به شرکت رجا با تقاضای بسیاربالای بلیط واگن های 4 تخته مواجه بودیم که با بررسی بیشتر مشخص شد، درآمد یک واگن چهارتخته 32 نفره که به طور منطقی باید برابر درآمد یک واگن 60 نفره باشد و بلکه بیشتر (یارانه لوکوموتیو و خط)، این گونه نبود و با پیشنهادی به هیئت مدیره رویکرد را تغییر و در نتیجه تقاضا کاملا تغییرکرد و اول بلیط واگن های 6 تخته نایاب می شد در صورتی که قبلا برعکس بود. با برقی سازی علاوه بر افزایش بهره وری چندبرابری لوکوموتیو، یک واگن 40 نفره خواب با یک واگن 80 نفره جایگزین و سیر روزانه نیز دوبرابر خواهد شد، اقتصاد شرکت های مالک واگن بهبود و رونق یافته و رضایت و تعداد مسافر افزایش می یابد (تین 235396)، (اکنون سرعت متوسط قطارهای مسافری 65 کیلومتربرساعت است).

3) در گزارش ارائه شده "اثر برقی سازی بر بهره وری راه آهن" در چهاردهمین کنگره بین المللی مهندسی عمران در روزهای 29 و 30 مهر 1404 در دانشکده عمران دانشگاه صنعتی شریف (تین 307728) ، تعداد واگن در سرویس مورد نیاز برای جابجایی 13 میلیون مسافر در حالت دیزلی بر اساس پیشنهاد نیمه اول دهه هشتاد شرکت رجا با فرض ظرفیت متوسط 55 نفر، 726 دستگاه و در حالت برقی 363 دستگاه اعلام شده که با افزایش واگن های 40 نفره در شرایط موجود، تعداد واگن مورد نیاز در حالت دیزلی به حدود 1000 دستگاه بالغ خواهد شد و در حالت برقی 500 که با واگن های 80 نفره تعداد به 250 دستگاه کاهش خواهد یافت.

4) در گزارش ارائه شده در سازمان ملی بهره وری در 1402 با عنوان بهره وری ناوگان و شبکه ریلی (تین 267810)، بهره وری 2013 واگن مسافری (بر اساس گزارش ITF-OECD) در هند بیش از 223 هزار نفر کیلومتر بر واگن بوده که با صرف نظر از آن به دلیل روش غیر متداول بهره برداری، شاخص چین، سوئیس، ژاپن و سوئد 60، 47، 45 و 35 و برای ایران کمتر از 5 بوده است. 

5) در سند راهبردی سازمان گسترش برای صنایع ریلی در 1404 (تین 304973)، واگن مورد نیاز برای تحقق قانون مدیریت سوخت در سال 1394 با احتساب افزایش بهره وری3500 دستگاه اعلام شده که نسبت به تعداد واگن سال 1386 فقط 170% افزایش دارد ولی سهم مسافر از 4% به 18% و تعداد مسافر به 7 برابر رسیده که در بند 3 (بالا) برقی سازی به عنوان عامل افزایش بهره وری تبیین شده و علاوه بر آن قطارهای سریع السیر و قطارهای حومه در افزایش تعداد مسافر نقش مهمی ایفاء خواهند نمود.

6) مشخصات تدوین شده سال 1385 واگن های مسافری برای بهره برداری در شبکه ریلی باید مورد بازنگری و اصلاحات قرار گیرد.

برای افزایش کمیت و کیفیت خدمات و افزایش سهم مسافر ریلی به 18%، نیاز به خرید واگن  های جدید داریم اما چه نوعی (کوپه ای، اتوبوسی، دوطبقه، عریض، خودکشش ...)، برای چه قطارهایی (دیزلی، برقی یا سریع السیر) و با چه مشخصات فنی (آسیب شناسی ناوگان فعلی) که متضمن کیفیت و امنیت بالاتر خدمات و در عین حال رقابتی، اقتصادی و قابل پذیرش برای تمامی اقشار باشد.