◄ شباهت های سوانح دوبله لکوموتیو آلستوم و هفتخوان/ ضرورت تحول سیستم ایمنی

همزمان با وقوع یک حادثه ریلی در ایستگاه زرین یزد، تین نیوز نوشت: پیگری ها نشان می دهد روز سوم فروردین در ساعت 4:30 صبح (ظاهرا ساعات اولیه 2 فروردین)، دوبله لکوموتیو آلستوم به شماره 250 و 280 در ایستگاه زرین ناحیه یزد از خط خارج شد. براساس شنیده ها به همراه دوبله دیزل؛ ۶ واگن نیز از خط خارج شدند که به سه واگن خسارت خیلی سنگین و به سه واگن خسارت جزئی وارد شد. گفته شده است خسارت مالی واقعه خروج از خط دو لکوموتیو و ۶ واگن در ایستگاه زرین حدود  یک و نیم میلیون دلار تخمین زده می شود.

• رهبر معظم انقلاب در اول سال 1402 پس از هدفگذاری «مهار تورم و رشد تولید» چنین فرمودند: آنچه بنده از کلمه تحوّل به عنوان تحول اراده می کنم، عبارت است از تغییر بخش ها و نقاط معیوب؛ چه در نظام اسلامی، چه در جامعه ایرانی. ما نقاط معیوب داریم، بخش های ضعیف داریم، ضعف هایی داریم؛ این ضعف ها را باید شناسایی کنیم ... و در بخش دیگری فرمودند: بعضی هستند دلسوز نظام، علاقه مند به نظام اسلامی و به انقلاب اما گاهی غفلت می کنند، برای اینکه یک حرکت خوب را، حرکت اصلاحی را انجام بدهند، بی دقتی می کنند و به نقاط قوت ضربه وارد می کنند. باید ملاحظه کرد که به نقاط قوت ضربه وارد نشود. ... برای اینکه خواسته ها و مطالبات بزرگ تحقّق پیدا بکند، باید با مردم، با صاحبان فکر، با افکار عمومی مردم مطرح بشود.

• سال ها است یکی از انتظارات و مطالبات رهبر معظم انقلاب اولویت قرارگرفتن حمل و نقل ریلی است که اکنون بیش از دو دهه از این تاکیدات می گذرد ولی رشد این بخش با وجود آثار و نتایج بسیار ارزنده برای اقتصاد، صنعت و ... و تاثیر مستقیم آن بر بهبود زندگی مردم بسیار ناچیز بوده و تحقق قانون مدیریت سوخت (مصوب سال 86) با پایان چند برنامه پنج ساله به تاخیر می افتد.
• یکی از دلایل این عقب افتادگی کمبود لکوموتیو است که نوع دیزلی آن به شدت وابستگی به خارج از کشور دارد و بعلاوه سالها است که کیفیت نگهداری سبب افزایش هزینه، کاهش قابلیت اعتماد و کاهش مستمر تعداد لکوموتیو در سرویس (آماده به کاری) می گردد که به عنوان نمونه می توان به کاهش حدود صد لکوموتیو معادل باری بین اسفند دو سال 1399 تا 1401 اشاره نمود.
• علاوه بر کیفیت نگهداری عامل دیگر کاهش تعداد لکوموتیو، سوانح ریلی است درحالی که سیستم های ایمنی گران قیمتی برای محافظت از قطارها نصب شده که وظیفه آنها کاهش احتمال سوانح با ریشه خطای انسانی لکوموتیوران، کنترلر و ... می باشد.
• با نگاه اولیه به سانحه اخیر دوبله لکوموتیو آلستوم به نظر می رسد شباهت هایی با سانحه برخورد قطارهای مسافری هفتخوان در آذر 95 وجود دارد که اگر با توصیه رهبر معظم انقلاب با رویکرد تحولی به ابعاد مختلف آن پرداخته شود، آشکار خواهد شد.
• در سانحه هفتخوان (تین نیوز / کد خبر 222855) با یخ زدن سیستم ترمز قطار تبریز مشهد و توقف در بلاک، سیستم ATC لکوموتیو تهران مشهد سبب توقف قطار می گردد ولی به دلیل سابقه پرتکرار خرابی های ATC، کنترلر با احساس خرابی مجدد سیستم به لکوموتیوران اجازه قطع سیستم را می دهد که منتج به فاجعه هفتخوان و جانباختن تعداد زیادی از مسافران و زوار عزیز می گردد.  

• سانحه اخیر نیز ظاهرا لکوموتیوها در فراز مسیر توانایی کشیدن بار را نداشتند و لکوموتیوران باید برای حرکت مجدد قطار را کمی به عقب بازمی گرداند که این کار با ATC فعال ممکن نبود و به همین دلیل ATC با هماهنگی کنترلر خاموش ولی روشن کردن مجدد آن فراموش گردید و ... که با نگاه تحولی برای دستیابی به ایمنی بالاتر می توان به سه گام برای بهبود رسید.

1- گام نخست تغییر طراحی سیستم ATC از دوگزینه ای خاموش- روشن به حالت سه گزینه ای خاموش- آماده- روشن می باشد به این معنی که در حالت آماده فقط بخش ارتباط با سیستم ترمز و امکان فعال نمودن آن از ATC قطع می گردد و بخش هشدار خیر.

• مشابه این رویکرد حدود پنجاه سال پیش در سیستم کنترل و حفاظت موتور لکوموتیوها و ... به کار گرفته شد و سبب افزایش قابلیت اعتماد لکوموتیو و کاهش هزینه نگهداری گردید و ایمنی بیشتر را نیز به ویژه برای قطارهای تک لکوموتیو درپی داشت.
• منظور از سه گزینه ای: خاموش- آماده خدمت (Standby، سیستم هشدار روشن و ترمزگیری خاموش)- روشن است.

2- گام دوم به کارگیری موقعیت یاب (GPS) موجود یا انواع مسیریاب داخلی برای هشدار به عنوان پشتیبان است (مانند PATC).

گام سوم تغییر طراحی سیستم ATC و ارسال پیام هشدار مستمر از لکوموتیو برای مرکز در حالت خاموش یا آماده می باشد.