توقف طولانی در ایستگاه ریل شلمچه - بصره
پیشنهاد می شود ایجاد «منطقه ی آزاد تجاری مشترک در بنادر فاو، ام القصر، خرمشهر و امام خمینی» در دستور کار دیپلماسی دو کشور قرار گیرد.
راه آهن شلمچه - بصره ، با طول حدود ۳۵ کیلومتر، به عنوان مسیر ارتباط ریلی دو کشور ایران و عراق، یکی از پنجره های طلایی ارتباطات ژئواکونومیک دو کشور است. با گذشت بیش از ۲۰ سال از سقوط صدام و تشکیل حاکمیت مردمی عراق و با وجود همه شعارها و وعده ها، احداث خط ریلی مذکور، فقط به میزان حدود ۳۰۰ متر پیشرفت داشته و (بر اساس گزارش میدانی موثق بازدیدهای اخیر) در حال حاضر متوقف است! به راستی، گره کار ارتباط ریلی دو کشور همسایه چیست؟ راهکار چیست؟
۱- بی شک ارتقای ظرفیت های لجستیکی عراق هم چون شبکه ریلی داخلی این کشور و احداث هاب های لجستیکی و بارانداز های ترکیبی در بنادر فاو و ام القصر، در کنار توسعه لینک های ارتباطی با شبکه ریلی ایران و قطب های بندری به ویژه بنادر خرمشهر و امام خمینی، می تواند به هم افزایی قابل توجه ژئواستراتژیک بین دو کشور کمک کند و توسعه تجارت و تعاملات اقتصادی را منجر شود. با ایجاد هماهنگی و یکپارچگی این ظرفیت های حمل ونقل، می توان به شکل گیری یک قطب لجستیکی و تجاری بزرگ به عنوان پل ارتباطی شرق به غرب و دروازه اروپا و شمال آفریقا امیدوار بود.
۲- ایران در جهاد نظامی و شرایط سخت و دشوار مبارزه با داعش، در کنار ملت عراق، برادرانه ماند و نقش به سزایی ایفا کرد. در حال حاضر نیز، باید در جهاد اقتصادی و تأمین امنیت اقتصادی، در کنار همسایه خود بماند. تسریع در اجرای پروژه خط آهن شلمچه - بصره، مقدمه ای بر اتحاد راهبردی و تشکیل هاب لجستیک منطقه ای بین دو کشور ایران و عراق خواهد بود. اتصال این قطعه ی ریلی، علاوه بر منافع قابل توجه اقتصادی برای هر دو کشور همسایه، تسهیل سفرهای زیارتی، تفریحی و کاری دوجانبه را فراهم می آورد و از این رو مطالبه به حق قاطبه ی ملت های ایران و عراق نیز به حساب می آید.
۳- پیشنهاد می شود ایجاد «منطقه ی آزاد تجاری مشترک در بنادر فاو، ام القصر، خرمشهر و امام خمینی» در دستور کار دیپلماسی دو کشور قرار گیرد. مذاکرات طرفین برای شکل دهی سریع تر این منطقه آزاد تجاری مشترک، با توسعه همکاری لجستیکی، پیش نیازهای سخت افزاری و طراحی مشوق های مالیاتی و گمرکی به منظور جذب سرمایه گذاری آغاز شود. نخست وزیر فعلی عراق، استاندار سابق بصره بوده و همکاری نزدیکی با ایران داشته است. فرصت طلایی کنونی را باید جهت پیشبرد این ایده «برد-برد» غنیمت دانست.
۴- ایجاد منطقه آزاد تجاری مشترک، قطعا فراتر از توان دو دولت است و نیازمند حمایت از ورود بخش خصوصی است. دولت های ایران و عراق با بهره گیری از پتانسیل های ارزنده بخش خصوصی دو کشور، باید زمینه هم افزایی مطلوب بین حوزه های سرمایه گذاری زیرساخت، تولید، تجارت و حمل ونقل را ایجاد کند. دولت ایران باید تقویت دیپلماسی اقتصادی را مبتنی بر پارادایم «شبکه یکپارچه ی فرآوری و ترابری» (شیفت) و با رویکرد توسعه زنجیره های آزاد، پیگیری کند و طراحی سازوکارهای تشویقی جهت ورود بخش خصوصی آماده به حرکت، در حوزه سرمایه گذاری زیرساخت، تولید و فرآوری و تجارت را به صورت همزمان در دستور کار قرار دهد. بر این اساس، پیشنهاد می شود دولت ایران، فراهم آوری «بیمه صادرات» را مشابه با بیمه دولتی صادرات ترکیه به عراق و بیمه دولتی صادرات آلمان (موسوم به هرمس) جهت تشویق و تضمین امنیت صادراتی سرمایه گذاران در دستور کار جدی قرار دهد.
۵- طراحی بسته جذاب سرمایه گذاری BOT با مشارکت بخش خصوصی طرفین جهت ساخت خط ریلی شلمچه - بصره، واگذاری امتیاز بهره برداری از خط جدید ریلی و اعطای معافیت های مالیاتی و پوشش بیمه ای برای فعالیت های توسعه تولید، فرآوری و تجارت بین دو کشور در منطقه آزاد تجاری مشترک، راهکارهایی است که می توانند از بلااستفاده ماندن ظرفیت های دو کشور و عقب ماندن در بازی رقبای منطقه ای جلوگیری کند. این مهم باید هر چه سریعتر در دستور کار دولت های ایران و عراق قرار گیرد. بخش خصوصی دو طرف باید مطالبه گر این مهم باشند.
فرصت ها می گذرند همچون گذر ابر...
* دانشیار دانشکده مهندسی حمل و نقل دانشگاه صنعتی اصفهان
برای ساخت راه آهن شلمچه به بصره باید از بودجه نظامی استفاده کرد.چون این راه آهن محور مقاومت را تقویت می نماید و بودجه جنگی نیاز دارد.
فرصت دولت سيزدهم هم گذشت و اين طرح مهم هنوز تحركي پيدا نكرده است.