توسعه سواحل مکران و توصیه هایی به رئیس جمهور منتخب

با نهایی شدن ماراتن نابهنگام ۱۴۰۳ و گذر از دور تند تحولات ۲ ماه اخیر، شاید کمی راحت تر بتوان درباره توسعه سخن گفت. مکران، بلوچستان و جنوب شرق ایران در کنار مسئله پراهمیت دریا، هر چند که در بیان رئیس جمهور منتخب در تبلیغات انتخاباتی کمرنگ بود، اما می تواند یکی از نقاط مؤثر و پیشران های اساسی توسعه در دولت ایشان باشد.
به گزارش تین نیوز به نقل از گفتمان دریا، در یادداشت امیر امیری فر - کارشناس اقتصادی - خطاب به مسعود پزشکیان و به افرادی که می توانند در دولت ایشان مؤثر واقع شوند به چند نکته نه از حیث شناخت و بیان اهمیت منطقه مکران که از باب اقدامات فوری و حیاتی شخص رئیس جمهور جهت به حرکت درآمدن قطار توسعه در آن منطقه ذکر شده که در ادامه آمده است:

۱- به سرگردانی توسعه پایان دهید!

قریب به ۱۵ سال است که توسعه سواحل مکران در بیان مسئولان نظام، رسمیت یافته و وعده توسعه موکول به آینده می شود. دولت شما پنجمین دولتی است که مخاطب مستقیم و متولی توسعه مکران خواهد شد. عبرت آموزترین تجربه از چهار دولت گذشته و دولت های پیشین و اقدامات پیش از انقلاب برای توسعه مکران، «سرگردانی» جهت توسعه در جغرافیای جنوب شرقی ایران است.
به نظر می رسد مهم ترین تصمیم شما باید جاری ساختن اراده نفر اول اجرایی کشور برای رفع این سرگردانی باشد. این اراده را در سطح رئیس جمهور نگاه دارید و خودتان بالای سر کار بایستید!
واگذاری تصمیم گیری به غیر و کم توجهی به مدیریت و اداره توسعه در کارنامه اسلاف تان (آقایان احمدی نژاد، روحانی و شهید رئیسی) پیش روی شماست. برخلاف وعده های داده شده، هیچ یک از آن عزیزان کارنامه قابل قبولی در توجه متمرکز به توسعه جنوب شرق و ایجاد انتفاع و عایدی جدی برای ایران از آن سامان نداشته اند. شما این مسیر را عوض کنید.
همچنان آخرین پیشنهاد ارائه شده به شهید رئیسی که البته به صورت کامل جامه عمل نپوشید، می تواند راهگشای این مسیر باشد. در نظام اداره موجود در کشور تا پیش از تصویب سازمان توسعه مکران در مجلس و حتی پس از آن، از ظرفیت قانونی اصل ۱۲۷ قانون اساسی استفاده نمایید و نماینده ویژه ای در تراز معاون رئیس جمهور در بالاترین سطح هماهنگی با خودتان برای این کار منصوب کنید.

۲- تصمیم بگیرید!

جنوب شرق ایران بکرترین جغرافیای ایران، دورترین نقطه از تصمیمات حاکمیت و دولت و در عین حال محروم ترین نقطه از حیث زیرساخت های نرم و سخت توسعه در کشور است.
این ها اما همۀ ویژگی های این جغرافیا نیست. این نقطه تنها نقطه اتصال بی واسطه به آب های آزاد و ایجاد پارادایم جدید توسعه بر مبنای دریا است، با انباشتی از ظرفیت های بکر انسانی، جغرافیایی و طبیعی.
مهم ترین عامل بالفعل نشدن این ظرفیت ها و بزرگ شدن این مسئله ها، همان سردرگمی ذکر شده و علت العلل آن بی تصمیمی در ادوار مختلف بوده است.

شما اینگونه نباشید!

اکنون دو پیشنهاد بسیار خوب «سیاست های کلی توسعه دریامحور» و «قانون تشکیل سازمان توسعه سواحل مکران» روی میز شماست.
این دو پیشنهاد با وجود تناقض های ظاهری، در باطن برای شما فرصت های خوبی فراهم می آورد.
شما وعده رجوع به کارشناسان را داده اید. با کمک آن ها جایابی ایران در آینده متلاطم دنیا و نقش دارایی دریا و مکران و انتفاع از این دارایی را به درستی طراحی کنید.
موازی کاری نهادهای پایین دستی و بوروکرات های بخشی نگر، شما را ملول می سازد. تله ای که دولت شهید رئیسی در آن گرفتار شد. تصمیم بگیرید که خودتان متولی این موضوع هستید و با حفظ نگاه کلان از بالا به مسئله ایران، مانع از تکرار این موازی کاری ها شوید.

3- دولتمرد باشید!

در توضیح دو فرصت بالا دولتمردی شخص شما راهگشایی فراوان خواهد داشت.
هم اکنون دستگاه های متعدد زیرمجموعه شما در سرگردانی شدیدی برای تقسیم کار ملی مسئله دریا هستند. مصوبه دولت در امتداد ابلاغیه مقام معظم رهبری نتوانسته راه چاره ای برای تعارضات نهادی پیدا کند.
بوروکراسی پیچیده نهاد ریاست جمهوری، کمیسیون های تخصصی دولت، کارشناسان بخشی و بوروکرات های وزارت خانه ها و سازمان های منتفع و ذی نفع از ظرفیت دریا، هر یک گیسوان مسئله دریا را به سمتی می کشند. دولتمردی شخص شما می تواند این اهمیت راهبردی را از گزند زد و خوردهای نهادی حفظ کند. اجازه ندهید با غفلت، این فرصت تاریخی برای آینده ایران تبدیل به تهدید گردد. خودتان را متولی دریا بدانید و دستگاه ها را به تبعیت و تمکین از خود در راهبری مسئله وادار نمایید.
از سوی دیگر سال گذشته لایحه ای به سمت مجلس شورای اسلامی گسیل شده که در کلیات می خواهد وفق قانون به مسئله مکران قواره و سازمان دهد. احتمال قریب به یقین به دلیل سابقه نمایندگی تان در مجلس شورای اسلامی در جریان جزئیات اتفاقات ۷ سال اخیر هستید.

حتماً تصویب ماده ۶۸ احکام دائمی در مجلس دهم، تصویب یک فوریتی لایحه اساسنامه سازمان مکران در مجلس یازدهم پس از ۷ سال و درخواست استفاده از اصل ۸۵ برای این لایحه که در صف انتظار مجلس دوازدهم است را به خوبی در خاطر دارید.
دولتمردی شخص شما در تعامل با مجلس شورای اسلامی و رئیس آن و همچنین رئیس کمیسیون اقتصادی آن می تواند مانع ۲ خطر حول این اساسنامه گردد.
ابتدا از مین گذاری هایی که در ماده ۲۵ و ۲۶ آن اساسنامه منجر به تعارض های شدید نهادی و بین دستگاهی شده است، ممانعت به عمل آورید و در مقام بعدی به صراحت در برابر درخواست های درون دولت مبنی بر استرداد این لایحه بایستید.
مزیت دولت شهید رئیسی اهتمام به ارسال این لایحه پس از ۷ سال به صحن مجلس بود و عیب بزرگش نگارش ماده ۲۵ و ۲۶ آن اساسنامه در قفل کردن فعالیت دستگاه ها. با هنرمندی در مدیریت دولت و تعامل با مجلس، آن مزیت را حفظ و آن عیب را برطرف نمایید.

۴- پای مکران را در سیاست خارجی دولت تان باز کنید!

مسئله مکران و ایران در وهله اول سیاست خارجی است. این را جغرافیای این سرزمین به ما حکم می کند.
مکران اما در تعاملات سیاست خارجی دولت های آقایان روحانی و شهید رئیسی جایگاه فعالانه ای نداشته است. شما میراث دار قرارداد چابهار ۲۰۱۶ میان روسای جمهور ایران-هند-افغانستان هستید. همچنین شما میراث دار قرارداد دو ماه پیش واگذاری بندر شهید بهشتی به طرف هندی هستید.
در مقام رئیس شورای عالی امنیت ملی خوب است یک بار طبق وعده خودتان سخن «کارشناسان» در باب انتفاع واقعی کشور از این دو قرارداد را بشنوید و سطح نقش آفرینی فعالانه یا منفعلانه کارگزار سیاست خارجی برای مکران را دریابید.
در میانه رقابت های آیمک و سیپک، چین و آمریکا، چین و روسیه، هند و پاکستان و... و همچنین انتفاع های بی واسطه افغانستان و آسیای میانه و...، مکران می تواند یک کارت بین المللی برای تعاملات دولت شما جهت بهره برداری حداکثری از منافع ملی باشد.
گذر از این انفعال و نقش آفرینی فعالانه در این عرصه، اراده شخص شما را طلب می کند.

5- سمت مردم بایستید!

بلوچستان زخم برداشته است. قریب به دو سال است که این زخم وجه المصالحه جریان های قدرت شده است.
شعار صریح شما ایستادن سمت مردم بود. مردم نجیب زاهدان و خاش که از ۸ مهر ۱۴۰۱ این زخم را تحمل می کنند منتظر حل وفصل نهایی این پرونده هستند. بدون لکنت حادثه دیدگان ۸ مهر را تمشیت کنید، دستور رهبر معظم انقلاب مبنی بر اطلاق عنوان شهید بر کشته شدگان حادثه را از طریق بنیاد شهید پیگیری نمایید، پیگیر وضعیت خانواده های آسیب دیده باشید و اعتماد مردم بلوچ را به حاکمیت برگردانید. مقدمه اصلی توسعه، ایجاد اعتماد بین مردم و حاکمیت است و این مسئله بر هر اقدام توسعه ای تقدم دارد.

۶- تعامل کنید! معامله نکنید!

در ادامه توصیه پیشین، مهم ترین اقدام، محافظت از نوع تعامل شما با جریان های قدرت در زاهدان، قبایل و طوایف است. «کارشناسان» متعددی بافتار بلوچستان را می شناسند. برخی بسیار به طیف سیاسی شما نزدیک اند و برخی از طیف سیاسی شما دورند. همگی آن ها اذعان دارند آفت توسعه در بلوچستان و جنوب شرق ایران، معامله دولت های پیشین با جریان های قدرت بوده است. آن کسانی هم که نخواسته اند معامله کنند، در دام نداشتن تعامل افتاده اند!
پست های مدیریتی در استان و کشور نباید محل تسویه حمایت های انتخاباتی شود. مدیران منصوب شما، کارگزاران شما برای توسعه ایران و خادمان مردم بلوچ هستند. شایستگی استاندار پیشنهادی، مسئولان منطقه آزاد، فرمانداران و ... به قدرت و مهارت مدیریت، شوق خدمت به مردم و نگاه ملی به بلوچستان است نه انتصاب به بلوچ و سیستانی و فارس و شیعه و سنی.
این گفتار شاهدمثال های متعددی در دولت های آقایان هاشمی، خاتمی، احمدی نژاد، روحانی و شهید رئیسی دارد. شما به عنوان نهمین رئیس جمهور اسلامی ایران باید بتوانید هنرمندانه از این انباشت تجربه، بدون معامله، تعاملی در راستای توسعه شکل دهید.
نه خود معامله کنید و نه به کسی از منصوبان خود اجازه معامله ضد فرآیند توسعه دهید.

7- شرق ایران را یک کل واحد ببینید!

درست ترین جمله البته آن است که گفته شود همه ایران را یک کل واحد ببینید. اما تجربه های پیشین، از پیش از پیروزی انقلاب تا تصویب «سند توسعه محور شرق» در دولت های آقایان موسوی و هاشمی نشان از لزوم جاری ساختن تبعیضی مثبت برای پهنه شرقی این سرزمین دارد.
احتمالاً کسانی در اطراف شما باشند که بهانه نبود منابع کافی را برای توسعه بیاورند؛ اما توسعه بیش از منابع به توجه نیاز دارد. تمرکز بر گشایش ظرفیت های متعدد مغفول مانده ای از گستره شرقی ایران از سرخس و دوغارون تا میلک و میرجاوه و ریمدان، کاری زمانبر است؛ اما امید است که شما به عنوان رئیس جمهور و متولی ساخت آینده ایران، گشاینده این مسیر باشید.

همچنان که برخی از امکان های ژئوپلتیک سرزمین ایران در تعاملات همسایگان شرقی ساخته خواهد شد، برخی از ظرفیت های ساخت آینده ایران نیز از فهم ظرفیت های آبی، معدنی، کشاورزی، صنعتی، و شهرنشینی شرق ایران آزاد خواهد شد.
به جرئت می توان ابرپروژه این مسیر و شاهرگ احیای شرق ایران را راه آهن «چابهار به سرخس» نامید. انتفاع های چندجانبه ای که از این مسیر می گذرد، می تواند تمامی ظرفیت های ذکر شده را به فراخور حول خود سامان دهد.
این شاهراه، شاخ و برگ های پربازدهی همچون ظرفیت های گسترده معدنی کرمان و بلوچستان، سنگ آهن سنگان، حاصلخیزی خاک و غنای بالای آب و کشاورزی جیرفت و جنوب کرمان، میناب و شرق هرمزگان، ایرانشهر و جنوب بلوچستان، تمرکز بالای توسعه صنعتی بم، کرمان، رفسنجان و یزد و توسعه خوب شهرنشینی و جمعیتی کرمان، یزد، مشهد، بیرجند و زاهدان را در اطراف خود دارد. این ها به جز همسایه تناوری چون بندرعباس است.
این فرصت را دریابید و مسیری را که پس از دولت آقای هاشمی به فراموشی سپرده شد، مجدداً احیا کنید. پیکره ای واحد که می تواند بخش مهمی از ساخت آینده ایران با پیشرانی اتصال به دریا باشد.

۸- مراقب باشید! پیمانکاران در کمین اند!

جنوب شرق ایران بهشت پیمانکاران است. آقای دکتر پزشکیان خیلی مراقب باشید!
از برخی بندسارها و پروژه های بی حاصل به اسم آبرسانی تا خط لوله انتقال آب دریای عمان به مشهد با هزینه های وحشتناک که اندک بودجه باقی مانده دولت را می بلعند و از ایده های بی حاصل ترانزیتی همچون توسعه فاز دوم بندر شهید بهشتی و برخی محورهای بی پشتوانه مواصلاتی قومی و محلی تا تخیلاتی چون ساخت ۳ فرودگاه و ۵ بندر در مکران و یا احداث ۲۷ شهر بزرگ در ساحل جنوبی! همگی حاصل نزدیکی بیش از پیش پیمانکاران با برخی بوروکرات های بخشی نگر دولتی هستند. این ارثیه از سالیان متمادی اکنون به شما رسیده و خواهش های بی گاه آنان دولت شما را فرسوده خواهد ساخت!
مراقبت کنید!
از وزیر نیروی تان در برابر آن ها محافظت کنید!
وزیر راه و شهرسازی تان را فردی توسعه گرا انتخاب کنید!
وزیر کشاورزی تان را از افراد بی اطلاع منصوب نکنید!
و از همه این ها مهم تر، رئیس سازمان برنامه تان را فردی مقتدر و آگاه قرار دهید!
این ها زخم هایی است که این سرزمین از انتخاب های نابه جا خورده و تن نحیف توسعه آسیب دیده است.

۹- جنوب شرق ایران را با عینک خودتان تماشا کنید نه با عینک دیگران!

شما در تهران مستقر هستید و دورترین جغرافیا به شما چه از حیث مسافت، چه زیرساخت ارتباطی و چه شناخت بدنه دولت، جنوب شرق ایران است.
شما دور هستید! خیلی دور هستید! کمی نزدیک تر بیایید.
تمامی مسائل ذکر شده بالا یک علت العلل اصلی دارد و آن دوری مرکز حاکمیت از دنیای دیگری است که در جنوب شرق ایران در جریان است.
اسلاف تان نتوانستند یا نخواستند که کمی نزدیک تر بیایند. شما از تجربه آنان درس بگیرید و نگذارید بازیگران هر یک از موارد ذکر شده به خاطر دوری و نداشتن شناخت دولت، سر دولت کلاه بگذارند.
شما فعال مایشأ صحنه توسعه ایران هستید و باید این شأن و پرنصیب را حفظ کنید.
برای ساختن آینده ایران برایتان آرزوی موفقیت می کنم. امید دارم که بتوانید از عهده این مسئولیت سخت برآیید و گام مهمی در جهت توسعه ایران و زاویه جنوب شرقی اش، مکران، بردارید.