◄ خلاصه مصوبه دولت برای سرمایه گذاری ریلی در زیرساخت راه آهن
هیئت وزیران آیین نامه اجرایی سرمایه گذاری ریلی در زیرساخت راه آهن کشور را با عنوان «آیین نامه اجرایی برنامه سرمایه گذاری توسعه زیرساخت های راه آهن کشور توسط سازمان های توسعه ای و بخش خصوصی» تصویب کرد. عباس قربانعلی بیک خلاصه این مصوبه را شرح داده است.
عباس قربانعلی بیک: هیئت وزیران در جلسه ۲۲ تیرماه ۱۴۰۴ (14040422) به استناد جزء (۸) بند (ب) ماده (۴۸) قانون برنامه پنج ساله هفتم توسعه، «آیین نامه اجرایی برنامه سرمایه گذاری توسعه زیرساخت های راه آهن کشور توسط سازمان های توسعه ای و بخش خصوصی» را تصویب نمود. هدف اصلی این آیین نامه، ایجاد چارچوبی قانونی و شفاف برای جذب و هدایت سرمایه گذاری غیردولتی به سوی توسعه شتابان زیرساخت های حمل و نقل ریلی، به ویژه در راستای پشتیبانی از برنامه توسعه معادن و صنایع معدنی کشور است.
در این آیین نامه، «سرمایه پذیر» به وزارت راه و شهرسازی اطلاق می شود که طرف اصلی قرارداد و متعهد اجرای پروژه ها است. «سرمایه گذار» نیز شامل سازمان های توسعه ای (مورد تایید هیئت وزیران، مصوبه 14020904) مانند ایدرو، ایمیدرو و بخش خصوصی می شود. رابطه این دو طرف در قالب یک «قرارداد مشارکت» تعریف می شود که جزئیات کامل از جمله شیوه تامین مالی، مدل بازگشت سرمایه و سود، نحوه تسهیم ریسک ها و تعهدات طرفین را مشخص می کند.
به منظور ترغیب حداکثری سرمایه گذاران، مشوق های متنوعی در نظر گرفته شده مانند تضمین درآمد، شرکت راه آهن مکلف است متناسب با قرارداد، منابع درآمدی حاصل از بارهای عبوری از خطوط احداث شده را به سرمایه گذار تخصیص دهد.
در مواردی که سهم سرمایه گذار در یک پروژه بیش از 50 درصد باشد، شرکت های معدنی و فولادی متعهد می شوند بار ریلی خود را از آن مسیر حمل کنند. این پروژه ها از مشوق های مالیاتی و عوارضی در نظر گرفته شده برای طرح های صرفه جویی انرژی بهره مند می شوند. تسهیلات واردات: وزارت صنعت، معدن و تجارت موظف است مجوز واردات لوکوموتیوهای نو مورد نیاز سرمایه گذاران را صادر کند.
تامین مالی توسط دولت: وزارت راه و شهرسازی می تواند تا سقف 50 درصد از اعتبار مورد نیاز هر پروژه را از محل منابع دولتی تأمین کند. استفاده از اعتبارات معدنی: با تصویب شورای برنامه ریزی استان، بخشی از اعتبارات قانون معادن می تواند به توسعه زیرساخت ریلی در شهرستان های معدنی اختصاص یابد.
پروژه های واقع در مناطق کمترتوسعه یافته از کلیه قوانین و مقررات تشویقی مربوطه بهره مند خواهند شد.
برنامه اجرایی و پروژه های اولویت دار (۱۴۰۷-۱۴۰۳):
قلب این آیین نامه، برنامه اجرایی مصوب هیئت وزیران است که پروژه های محوری را با حجم عملیات و اعتبار مشخص فهرست کرده است. این برنامه با مجموع اعتبار مورد نیاز حدود ۳,۸4۴ میلیون دلار، در چهار بخش اصلی تعریف شده است:
1) دوخطه سازی (۱,۵۴۷ کیلومتر با اعتبار ۲,۴۶۸ میلیون دلار): این بخش در اولویت اول بر مسیرهای کلیدی بافق سنگان (۸۵۸ کیلومتر)، چغارت بافق (۲۱۴ کیلومتر) و بافق زرین شهر (۶۷ کیلومتر) همراه با سیگنالینگ و تراک بندی متمرکز است، مسیرهای محمدیه بادرود و قم دورود نیز در اولویت سوم قرار دارند.
2) احداث خطوط جدید (4۵۳ کیلومتر با اعتبار ۹۰۰ میلیون دلار): پروژه احداث خط دورود-خرم آباد-اندیمشک (3۶۳ کیلومتر) در اولویت سوم و خط مبارکه-شهرکرد (۹۰ کیلومتر) در اولویت دوم قرار گرفته اند.
3) تأمین ناوگان (اعتبار 32۵ میلیون دلار): این بخش شامل خرید ۱۵۰ دستگاه لوکوموتیو (۱۰۰ دستگاه برای صنعت فولاد به ارزش 250 میلیون دلار و ۵۰ دستگاه مانوری به ارزش 75 میلیون دلار) است.
4) تأمین ۲۰ دستگاه ماشین آلات مکانیزه سنگین به ارزش 100 میلیون دلار است که همگی در اولویت اول اجرا هستند.
5) احداث ۸ دپوی تعمیر و نگهداری در ایستگاه های چادرملو، زرین شهر، بندرعباس و اندیمشک.
وزارت راه و شهرسازی نیز موظف است هر ۶ ماه یکبار گزارش پیشرفت اجرای این آیین نامه را به هیئت وزیران ارائه نماید.
این آیین نامه بسیار مشابه ماده 164 قانون برنامه پنجم است که مجوز BOT را برای پروژه های افزایش ظرفیت شبکه ریلی به دولت داده بود که شامل برقی کردن و تطویل ایستگاه ها هم بود. اما این مصوبه با وجود پیش بینی های مازاد برنیاز برای افزایش ظرفیت شبکه با دوخطه کردن مسیرهای معدنی گلوگاهی و علائمی و تراکبندی و احداث خطوط جدید، و با وجود مجوز خرید و واردات ناوگان، متاسفانه به مشکل اصلی راه آهن (بحران لکوموتیوهای دیزلی) توجه نکرده که چاره آن برقی کردن خطوط است.
بعلاوه برای افزایش اثربخشی این مصوبه شایسته بود با آسیب شناسی و یافتن دلایل عدم تحقق ماده 164، و نیز دلایل کم اظهاری ظرفیت، زمینه بهتری برای مشارکت سازمان های مذکور و بخش خصوصی در زیرساخت راه آهن فراهم می شد (تین 238612).
