◄ خلاصه گزارش ۳۰ سال اصلاحات شبکه ریلی آلمان/ اصلاحات؛ نقطه عطف بازسازی حمل و نقل ریلی

عباس قربانعلی بیک:  اول ژانویه ۲۰۲۴ سی امین سالگرد اجرای اصلاحات ریلی در آلمان بود. این اصلاحات که از سال ۱۹۹۴ آغاز شد، نقطه عطفی در بازسازی بخش حمل و نقل ریلی این کشور محسوب می شود. هدف اصلی آن افزایش سهم ریلی در حمل و نقل، کاهش فشار بر بودجه فدرال و تثبیت مالی شرکت دولتی Deutsche Bahn AG (DB AG) بود.

وضعیت پیش از اصلاحات (۱۹۵۰ تا ۱۹۹۳)

پیش از اصلاحات، ریل در آلمان غربی به طور پیوسته سهم بازار خود را از دست می داد:

· حمل و نقل مسافر: سهم ریل از ۳۶ درصد در سال ۱۹۵۰ به حدود ۷ درصد در سال ۱۹۹۳ کاهش یافت.

· حمل و نقل بار: سهم ریل از ۵۶ درصد در سال ۱۹۵۰ به کمتر از ۱۷ درصد در سال ۱۹۹۳ رسید. این افت عمدتاًبه دلیل توسعه حمل و نقل جاده ای و اولویت دهی سیاست های انتقالی به جاده بود.

اهداف و دستاوردهای کلان اصلاحات ریلی اصلاحات ریلی سه هدف اصلی را دنبال می کرد:

1. افزایش ترافیک ریلی: بین سال های ۱۹۹۴ تا ۲۰۲۲، حجم مسافر ریلی ۴۶ درصد و حجم بار ریلی ۹۱ درصد رشد کرد و سبب شد سهم مسافر ریلی از ۶.۷ به ۹.۳ و سهم بار ریلی از ۱۶.۷ به ۱۹.۳ برسد.

2. کاهش فشار بر بودجه فدرال: در دو دهه اول، پرداخت های دولتی به DB کاهش یافت و کارایی هزینه ها افزایش پیدا کرد.

3. تثبیت مالی DB AG: این شرکت با گذر زمان به شرکتی سودآور تبدیل شد و درآمد آن از ۱.۴ میلیارد یورو در ۱۹۹۴ به ۴۶.۵ میلیارد یورو در ۲۰۲۲ رسید.

رشد بخش خصوصی در شبکه ریلی (از ۱۹۹۹)

با آزادسازی تدریجی شبکه ریلی از سال ۱۹۹۴ و به ویژه پس از ۱۹۹۹، رقبای غیردولتی به طور پیوسته رشد کرده اند:

· حمل و نقل بار: در سال ۲۰۲۲، شرکت های غیردولتی حدود ۵۸ درصد از حجم حمل ونقل بار ریلی را به خود اختصاص دادند در حالی که

· حمل و نقل مسافر منطقه ای: سهم بخش خصوصی در این حوزه در سال ۲۰۲۲ به حدود ۳۹ درصد (بر اساس عملکرد عملیاتی) رسید.

· حمل و نقل مسافری بین شهری: با وجود رقابت شدید، سهم شرکت های غیردولتی تا سال ۲۰۲۲ حدود ۴ درصد بود.

چالش های پیش رو با وجود موفقیت ها

سیستم ریلی آلمان با چالش های جدی مواجه است:

۱، زیرساخت فرسوده و پرتراکم: شبکه ریلی قدیمی است، ظرفیت کافی ندارد و در برابر اختلالات آسیب پذیر است.

۲، کمبود سرمایه گذاری: عقب افتادگی سرمایه گذاری در شبکه ریلی به حدود ۹۰ میلیارد یورو رسیده است.

۳، کاهش کیفیت خدمات: رضایت مسافران و صنعت از کیفیت خدمات ریلی در دهه گذشته کاهش یافته است. ۴، رقابت بین بخشی: حمل و نقل جاده ای و هوایی همچنان رقیبان قدرتمندی هستند.

برنامه های آینده و اصلاحات جدید

دولت فدرال و DB با راهبرد «ریل قدرتمند» (Strong Rail) برنامه های جدیدی را برای تقویت زیرساخت و افزایش سهم ریلی آغاز کرده اند:

· افزایش سهم بازار: هدف این است که تا ۲۰۳۰، سهم بار ریلی به ۲۵ درصد برسد و حجم مسافری دو برابر شود.

· تأسیس DB InfraGO AG: در ژانویه ۲۰۲۴، یک شرکت زیرساخت عمومی جدید راه اندازی شد تا مدیریت شبکه ریلی را متمرکز و کارآمد کند.

· برنامه مدرن سازی زیرساخت: بودجه ای بالغ بر ۴۵ میلیارد یورو تا سال ۲۰۲۷ برای نوسازی خطوط، افزایش ظرفیت و دیجیتالی سازی در نظر گرفته شده است.

· حمایت از حمل و نقل بار: طرح های حمایتی برای بخش های زیان ده مانند حمل واگن های تکی تدوین شده است.

جمع بندی

اصلاحات ریلی آلمان در سه دهه گذشته دستاوردهای قابل توجهی در رشد ترافیک ریلی، ورود موفق بخش خصوصی و تثبیت مالی داشته است. با این حال، امروزه به دلیل کمبود سرمایه گذاری و فرسودگی زیرساخت ها، نیازمند تحولات جدید است. برنامه های اخیر دولت و DB با محوریت «ریل قدرتمند» و تأکید بر نوسازی زیرساخت، گام بلندی برای دستیابی به اهداف کلان زیست محیطی و حمل ونقل پایدار است. موفقیت این برنامه ها نیازمند تعهد مالی پایدار، هماهنگی نهادی و پشتیبانی سیاسی بلندمدت خواهد بود.

این گزارش نکات بسیار ارزشمندی در زمینه اصلاح ساختار راه آهن آلمان در ۳۰ سال گذشته ارائه می نماید از جمله دوره خردمندانه افزایش سهم بخش خصوصی در حمل بار ریلی در صفحه ۱۶ از کمتر از ۳ درصد در سال ۱۹۹۹ به ۳۷ درصد در سال ۲۰۲۲ که سبب تغییر رویکرد به دولتی سازی مجدد مانند راه آهن انگلیس نگردید، امید است این گزارش مورد بررسی و استفاده مدیران ارشد راه آهن و وزارت راه و شهرسازی برای اصلاح منطقی رویکردهای کلان راه آهن به ویژه خصوصی سازی ناوگان ریلی قرار گیرد.