◄ مشکلات انجمن های صنفی در ایران،؛ بازتابی از مشکلات بزرگتر جامعه و ضعف های درونی

سلمان افشار: مشکلات مشترکی در بسیاری از انجمن های صنفی و تشکل های اجتماعی ایران به چشم می خورد.

دلایل این اختلافات و کاهش همبستگی را می توان در چند دسته کلی بررسی کرد:

۱. عوامل کلان و محیطی (خارج از کنترل اعضا)

- فضای بی اعتمادی عمومی: در سطح جامعه، بی اعتمادی نسبت به نهادها و حتی یکدیگر افزایش یافته است.

- قوانین ناکارآمد و دست و پاگیر: گاهی قوانین حاکم بر تشکل های صنفی قدیمی، پیچیده و غیرشفاف هستند. این قوانین به جای تسهیل همکاری، به ابزاری برای قدرت طلبی یا ایجاد اختلاف تبدیل می شوند.

- دخالت نهادهای خارج از صنف: گاهی نهادهای دولتی یا امنیتی برای حفظ کنترل خود، با دامن زدن به اختلافات درون گروهی، از شکل گیری اتحادهای قدرتمند که ممکن است خواسته های جدی داشته باشند، جلوگیری می کنند

- شرایط سخت اقتصادی: وقتی کسب و کارها در تنگنای اقتصادی قرار می گیرند، رقابت برای بقا تبدیل به یک جنگ ناعادلانه می شود. 

۲. عوامل درونی و مدیریتی

- فقدان فرهنگ کار جمعی: سنت قوی و تاریخی برای مشارکت در نهادهای مدنی مستقل در ایران ضعیف است. افراد اغلب به دنبال منافع فردی و کوتاه مدت خود هستند تا منافع جمعی و بلندمدت صنف.

- مدیریت ضعیف و عدم شفافیت: بسیاری از مدیران این تشکل ها اصول حاکمیت شرکتی و مدیریت شفاف را رعایت نمی کنند.

- تمرکز قدرت و فساد: در برخی انجمن ها، قدرت در دستان عده   محدودی متمرکز می شود که از موقعیت خود برای کسب منافع شخصی استفاده می کنند. 

- فقدان مکانیزم های حل اختلاف: وقتی اختلاف نظر پیش می آید، ساز و کار مشخص، عادلانه و مورد پذیرش همگان برای حل آن وجود ندارد. بنابراین اختلافات کوچک به بحران های بزرگ تبدیل می شوند.

۳. الزامات همبستگی که اغلب رعایت نمی شود:

- اعتماد : اساس هر همکاری جمعی است. وقتی شفافیت نباشد، اعتماد از بین می رود.

- هدف مشترک و تعریف شده: اعضا باید بدانند که اتحاد آنها برای چیست؟ آیا دفاع از حقوق صنفی است؟ بهبود کیفیت خدمات؟ یا مقابله با یک تهدید خارجی؟ وقتی هدف مبهم باشد، هرکس هدف خود را دنبال می کند.

-مشارکت واقعی و دموکراسی درونی: اعضا باید احساس کنند که صدایشان شنیده می شود و در سرنوشت تشکل خود نقش دارند. اگر احساس کنند تصمیمات توسط یک گروه خاص گرفته می شود، انگیزه خود را از دست می دهند.

- اخلاق حرفه ای و رعایت چارچوب ها: پایبندی به یکسری اصول اخلاقی مشترک و اساسنامه که توسط همه رعایت شود، ضروری است.

- ارتباط موثر: گفت و گوی مستمر، شفاف قابل اعتماد بین اعضا و مدیران برای جلوگیری از سوءتفاهم و ایجاد حس تعلق خاطر ضروری است.

جمع بندی:

مشکلات انجمن های صنفی در ایران، اغلب بازتابی از مشکلات بزرگتر جامعه (بی اعتمادی، قوانین ناکارآمد، اقتصاد ضعیف) به علاوه ضعف های درونی ( مدیریت ضعیف، فقدان فرهنگ مشارکت) است.

راه حل این نیست که دست روی دست بگذاریم. حل این معضل نیازمند:

- تلاش از درون: اعضای فعال و دغدغه مند باید با اصرار بر شفافیت، پاسخگویی و اجرای دموکراتیک اساسنامه، تحولات و تغییرات حیاتی را از داخل آغاز کنند.

- آموزش: آموزش مهارت های کار جمعی، مدیریت سازمان های غیر انتفاعی و مذاکره می تواند بسیار کمک کند.

- اتحاد حول منافع مشترک: در بسیاری از موارد، اختلاف و تفرقه به ضرر تمام اعضای صنف است و تنها با اتحاد می توان به خواسته های مشترک در مقابل نهادهای دولتی یا رقبای خارج از صنف رسید.

به نظر هیچ راه حل ساده و سریعی وجود ندارد، اما آگاهی از این دلایل همان گام اول برای بهبود به شمار می آید.

* کارشناس حمل و نقل