مقاله پزشکیان در تهران تایمز نوید چه تحولاتی را در سیاست خارجی می دهد؟

به گزارش تین نیوز به نقل از ایسنا، بسیاری بر این باور هستند که مقاله دکتر پزشکیان نتیجه کار منسجم کارشناسی شده است و پشت هر کلمه ای از این مقاله نسبتا کوتاه ذهن خلاقی وجود دارد که با دید تخصصی تمام چارچوب های سیاست خارجی را مورد توجه قرار داده است. آن طور که از این مقاله پیداست، در دولت چهاردهم توازن و تعادل میان واقعیت های ثابت و تغییرپذیر محوری ترین موضوع سیاست خارجی خواهد بود.

استفاده از ظرفیت مقاله نویسی نکته قابل توجه دیگر این اقدام دکتر پزشکیان است. از طریق مقاله، دکتر پزشکیان توانست بدون اینکه ذره ای از دیدگاهش برداشت یک سویه شود، چارچوب های اصلی سیاست خارجی ایران را به جهان منعکس کند. با این حال ارسال پیام از طریق انتشار مقاله در روزنامه و مجلات توسط روسای جمهور ایران مسبوق به سابقه بوده است. 

سال ۹۲ نیز نام رئیس جمهور ایران زیر یکی از تیترهای روزنامه واشنگتن پست منتشر شد. به گفته سردبیران این روزنامه، آن ها برای انتشار مقاله دکتر حسن روحانی با عنوان «چرا ایران در پی تعامل سازنده است؟» مستقیما با مقامات ایران در ارتباط بودند. نکته جالب توجه این است که این مقاله همزمان با انتشار مقاله پوتین در «ان بی سی نیوز» منتشر شده و ظرف یک هفته هر دو رئیس جمهور ایران و روسیه پیامشان را از طریق مقاله به مردم و مقامات آمریکا رساندند. 

بعد از روحانی، شهید رئیسی هم در آستانه سفرش به چین مقاله ای با عنوان «دوستان قدیمی بهترین شریکان برای آینده روشن هستند» نوشت و این پیام را به مردم چین رساند که پیشرفت چین آن هم بدون استعمار کشورهای غربی مورد احترام ایران است و ایران به دنبال تعامل حداکثری با تمام کشورهای جهان خصوصا چین می باشد. گفتنی است که این مقاله در روزنامه معروف و پرتیتراژ چینی مردم (people) منتشر شد. حالا پس از روحانی و رئیسی، دکتر پزشکیان قلم به دست گرفته و از برنامه هایش برای آینده می نویسد.

داوود آقایی، عضو هیات علمی حقوق و روابط بین الملل دانشگاه تهران با واکاوی این مقاله و برشمردن مهم ترین نکات مورد تاکید دکتر پزشکیان در حوزه سیاست خارجی، اظهار کرد: معمولا روسای جمهور کشورها در جریان مبارزات انتخاباتی اهداف، اصول و برنامه هایشان را به دنیا اعلام می کنند و بعضا در قالب مصاحبه، بیانیه و مقاله در ژورنال ها و مجلات بین المللی مواضعشان را مشخص تر، دقیق تر و کامل تر بیان می کنند. آقای دکتر پزشکیان اولین رئیس جمهور در ایران است که بلافاصله پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری به ابتکاری دست زد و با همراهی مشاوران قوی مانند دکتر ظریف و عراقچی نقطه نظراتش را در تهران تایمز به چاپ رساند. 

وی افزود: رئیس جمهور منتخب مردم در مرحله اول اعلام کرد این انتخابات که در کوتاه مدت و به سرعت در فاصله زمانی ۵۰ روزه انجام شده، در فضایی آرام و همراه با ثبات سیاسی صورت گرفت و این خود نشان می دهد ایران کشوری با ثبات است و می تواند به راحتی در جهت انتقال دموکراتیک قدرت اقدامات و تمهیدات لازم را به عمل بیاورد. در این بخش دکتر پزشکیان قصد دارد به جهان بگوید که تصور نکنند ایران تزلزل سیاسی دارد، بلکه کشوری آماده برای تعامل و همکاری است. 

آقایی اضافه کرد: در این مقاله دکتر پزشکیان بر لزوم برخی اصلاحات، گام گذاشتن در مسیر تقویت وحدت ملی، برقراری تعامل سازنده با جهان و انتخاب و اعتماد مردم به او تاکید کرد. لذا با طرح این بحث به مخاطبینش گفت مسائلی که در این مقاله عنوان می شود مبتنی بر حمایت و خواست مردمی است که به او اعتماد دارند. 

این تحلیلگر مسائل بین الملل با بیان اینکه پزشکیان نشان داد خواهان دولتی بر پایه حفظ عزت ملی ایران و شئون بین المللی است، ادامه داد: در این متن تصریح شده سیاست خارجی ایران بر پایه اصول «عزت، حکمت و مصلحت» طراحی شده و اجرای آن که بر عهده رئیس جمهور است به جدیت پیگیری خواهد شد. دولت چهاردهم از فرصت های پیش رو نهایت استفاده را خواهد برد و در جهت ایجاد تعادل در روابط با تمام کشورها منطبق با منافع ملی و توسعه اقتصادی که از جمله شروط لازم برای دستیابی به صلح امنیت منطقه ای و جهانی است گام برمی دارد. 

عضو هیات علمی دانشگاه تهران گفت: نکته مهم مورد تاکید رئیس جمهور منتخب مردم در اولویت قرار گرفتن تحکیم روابط با همسایگان در سیاست خارجی منطقه ای دولت چهاردهم است. پزشکیان تاکید کرده در منطقه ای تنش آلود و ملتهب، برای کاهش تنش ها تلاش صادقانه می کند و اگر دولت های منطقه بر پایه صداقت رویکردشان را تنظیم کنند، ما هم با صداقت پاسخ می دهیم. 

آقایی با اشاره به اهمیت فرصت های پیش رو، عنوان کرد: دکتر پزشکیان تاکید کرد ما اجازه نمی دهیم مناسبات منطقه ای بر پایه استیلا و تسلط یک کشور یا کشورهای معدودی از منطقه یا خارج منطقه تنظیم شود. به هر حال ما در همسایگی با کشورهای منطقه منابع ارزشمندی در اختیار داریم و نباید این منابع را در جهت رقابت های تسلیحاتی و محدودسازی بی مورد هدر دهیم. به جای آن باید در جهت پیشرفت و توسعه منطقه که متضمن منافع جمعی باشد، حرکت کنیم. 

 وی اضافه کرد: دکتر پزشکیان معتقد به همکاری با کشورهای موثر منطقه از جمله ترکیه، عربستان، عمان، بحرین، قطر، کویت و امارات است و دولت او در جهت همکاری با سازمان های بین المللی در زمینه تعمیق روابط اقتصادی، تقویت روابط تجاری، ارتقا سرمایه گذاری های مشترک، مقابله با چالش های منطقه در جهت اعتمادسازی و توسعه مناسبات با کشورها گام خواهد برداشت. به هر حال منطقه با چالش ها و مشکلاتی از جمله جنگ، تنش های فرقه ای، تروریسم، افراط گرایی، قاچاق مواد مخدر، کمبود آب، تخریب محیط زیست و مداخلات خارجی مواجه است. وقت آن رسیده در جهت حل این چالش های مشترک گام های اساسی برداشته شود و همکاری ها در جهت توسعه و شکوفایی منطقه ای جزو اصول و راهنمای سیاست خارجی تمام کشورهای منطقه قرار بگیرد. 

عضو هیات علمی حقوق و روابط بین الملل دانشگاه تهران ادامه داد: تاکید دکتر پژشکیان بر ارزش های مشترک منطقه ای اعم از اعتقادات و ارزش های دین مبین اسلام، رویکرد همکاری جویانه منطقه ای، حل مسئله اسلام هراسی از طریق گفت وگو، رعایت موازین حقوق بین الملل و اصول پایه ای حقوق بشر است. رئیس جمهور منتخب با اشاره به جنایات رژیم صهیونیستی تاکید کرده که اسرائیل رژیم آپارتایدی است که در پرونده خود نسل کشی و جنایات جنگی را دارد و نه تنها سزاوار نیست کشورهای مسلمان منطقه با چنین کشور ضدارزشی وارد تعامل شوند، بلکه باید این رژیم را در تنگنا قرار دهند تا ناگزیر به رعایت ارزش های منطقه ای و بین المللی شود. 

چگونه فرصت سوزی نکنیم؟

آقایی در خصوص ملزومات پیگیری سیاست فرصت گرا توسط دولت چهاردهم اظهار کرد: دکتر پزشکیان در این مقاله به نقطه نظراتی که قرار است در چارچوب سیاست خارجی اعم از منطقه ای و بین المللی دنبال کند، اشاره کرده اما تحقق این ها مستلزم این است که مراسم های لازم اعم از تنفیذ، تحلیف و تشکیل دولت شکل بگیرد، وزرا انتخاب شوند و کارشان را شروع کنند. به هیچ عنوان دولت اجازه ندارد از جانب ملت وقت کشی کند. پیگیری سیاست فرصت گرا یعنی از هر یک از فرصت های پیش رو برای ارتقا سطح همکاری و گسترش تعامل با جهان خارج استفاده خواهیم کرد.

وی افزود: پیگیری رویکرد فرصت گرا بسیار سازنده است و می تواند در دیدگاه کشورهای دیگر هم تغییرات و تجدیدنظرهایی ایجاد کند. دکتر پزشکیان وجود زمینه و فرصت همکاری را به جهانیان اعلام کرد و اکنون این کشورهای دیگر هستند که باید آمادگی خودشان برای تعامل مثبت با ایران را اعلام کنند. لذا بعد از تشکیل دولت چند اولویت اساسی در جهت پیشبرد سیاست خارجی پیش رو دولت است.

این تحلیلگر مسائل بین الملل اضافه کرد: مهم ترین اولویت ها برجام و احیای آن و رفع تحریم های ظالمانه و یکجانبه آمریکاست که کشورهای دیگر هم به آن پایبند بودند. لذا اولویت سیاست خارجی دولت چهاردهم باید در گام اول این باشد که تا حد ممکن آثار تحریم ها را کاهش دهد و تدریجا آن را از میان بردارد. در سایه رفع تحریم ها است که می توان با جهان خارج همکاری نزدیک تر و تعامل سازنده سیاسی- اقتصادی برای گسترش تجارت خارجی و جذب سرمایه گذاری خارجی داشت. همه این موارد می تواند تغییرات بنیادینی در عرصه های مختلف و زندگی مردم ایجاد کند.

عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی دانشگاه تهران با اشاره به تمایل دکتر پزشکیان برای رسیدن به منطقه قوی و رد استیلا و تسلط کشورهای دیگر در منطقه، عنوان کرد: اینکه ما به دنبال ایجاد منطقه قوی هستیم به این معناست که دولت های منطقه به دنبال اشتراکات و منافع مشترکی که دارند حتما باید وارد تعامل نزدیک تر با یکدیگر شوند. یکی از مسائل تلخی که به ویژه در سال های اخیر مورد توجه بوده، این است که برخی کشورهای منطقه به دنبال ارتباط نزدیک با اسرائیل هستند. 

آقایی ادامه داد: اسرائیل نشان داده که هیچ اعتقادی به امنیت و خواست مردم منطقه ندارد، لذا باید کشورهای مسلمان منطقه مقابله با این رژیم را در اولویت قرار دهند. لازمه مقابله با چالش اسرائیل توسط کشورهای منطقه این است که مقامات کشور ما با مقامات دیپلماتیک کشورهای ذی نفع در این زمینه وارد گفت وگوی نزدیک شوند و مضرات نزدیکی به اسرائیل را در گفت وگوهای حضوری و تعاملات نزدیک مطرح کنند. پیش نیاز تمام این ها آن است که ما با تمام کشورهای منطقه تعامل نزدیک تری داشته باشیم و در راستای تحقق منافع مشترکمان در منطقه کوشش بیشتری بکنیم.

وی با اشاره به لزوم ایجاد برخی تغییرات در سیاست های منطقه ای و در جهت مقابله با اسرائیل، گفت: سیاست خارجی ایران در مقابل تجاوزات اسرائیل و یکجانبه گرایی هایش در منطقه به طور خاص در دوران جنگ غزه واضح و روشن است. در این زمینه هم دکتر پزشکیان به صراحت اعلام کرد که ما این سیاست ها را در جهت حمایت از مقاومت و مردم غزه دنبال خواهیم کرد.

لزوم تعادل بین منطق قدرت و قدرت منطق

این تحلیلگر مسائل بین الملل به مطلب دکتر پزشکیان مبنی بر اینکه باید به جای منطق قدرت به قدرت منطق تکیه کنیم، اشاره و بیان کرد: منطق قدرت یعنی تکیه محض بر قدرت بدون در نظر گرفتن پایه های اخلاقی و حقوق بشری، منافع ملی و مواردی این چنینی. باید تعادل بین منطق قدرت و قدرت منطق ایجاد شود. این جمله به این معنا نیست که دولت ها ابزارهای لازم قدرت را در اختیار نداشته باشند یا در جهت تامین نیازهایشان در امور دفاعی و تسلیحاتی قدم نگذارند. قصد دکتر پزشکیان از ارائه چنین موضوعی این است که نباید بیش از حد در جهت مسابقه تسلیحاتی در منطقه هزینه کنیم.

آقایی عنوان کرد: صاحبان کارخانه های تسلیحات به دنبال ایجاد بحران در منطقه هستند تا با دامن زدن به این بحران ها سلاح های خودشان را به فروش برسانند فارغ از اینکه تبعات رقابت های تسلیحاتی چه خواهد بود، چه تعداد کشته می شوند و چقدر مردم در تنگنا قرار می گیرند و عزیزان و جانشان را از دست می دهند. پس مهم است که مسئولان کشورهای منطقه به خودشان بیایند و ببینند چقدر نیازمند آنیم که وارد عرصه رقابت های تسلیحاتی شویم. ببینند که اگر تعاملی باشد و قدرت منطق بر روابط بین کشورها حاکم شود، آیا نیازی به صرف هزینه های هنگفت برای خرید این تسلیحات است؟ قطعا با به کارگیری قدرت منطق بسیاری از مشکلات را می توان در چارچوب حل و فصل اختلافات مسالمت آمیز حل کرد.

وی بیان کرد: در پایان نویسنده مقاله «پیام من به جهان جدید» از سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نسبت به جهان سخن به میان آورده و بر تلاش برای رفع تحریم ها و لزوم پایبندی به تعهداتمان در همکاری های بین المللی تاکید کرده است؛ اینکه سیاست خارجی دولت چهاردهم سیاست متوازن با جهان خارج خواهد بود، تعامل با تمام قدرت ها مدنظر جمهوری اسلامی است، رویکرد همکاری جویانه با کشورهای شرقی خواهیم داشت و در عین حال باید با جهان غرب هم وارد تعامل نزدیک شویم. البته تعامل با امریکا به شرطی است که این کشور نوع نگاهش به ایران را تغییر دهد و اعتمادسازی کند.