دستگاه کاوشگرصوتی جانبی؛ سنجش عمق و رصد کف دریا
تین نیوز | تعیین عمق دریا و اشیایی كه در بستر دریا قرار دارند به انجام دریانوردی ایمن كمك شایانی میكند. در آبهای جنوبی بهدلیل بروز جنگ تحمیلی و غرق شدن شناورهای بیشمار در این آبها جهت دریانوردی ایمن، شایسته است موقعیت كشتیهای غرق شده بهدقت تعیین شود تا از وقوع حوادث ناگوار جلوگیری بهعمل آید.دستگاههای زیادی در زمینه تعیین عمق دریا وجود دارد اما یكی از دستگاههای كاربردی كه میتواند در این زمینه مفید باشد دستگاه كاوشگر صوتی جانبی است كه این مقاله، تلاشی است برای معرفی این دستگاه.
تعیین عمق اقیانوسها و دریاها كاری ضروری و لازم است. درگذشته این كار با استفاده از یك طناب كه وزنهای به آن متصل بود انجام میشد. بدین ترتیب كه طناب را از بالای كشتی به درون آب میفرستادند و هنگامی كه وزنه به كف دریا برخورد میكرد، روی طناب علامت میزدند و وزنه را بالا میكشیدند.آنگاه با اندازهگیری فاصله بین وزنه و علامت عمق دریا تعیین میشد.
سونار(sonar) تكنیكی است كه از امواج صوتی جهت شناسایی، تعیین موقعیت اشیا و تعیین عمق آب استفاده میکند. كاوشگرصوتی جانبی یك نوع سونارخاص است كه برای به تصویركشیدن نقشه كف دریا استفاده میشود. كاوشگرصوتی جانبی به طور معمول شامل سه قسمت است: قسمت ماهی شكل، كابل انتقال و قسمت پردازشگر كه روی شناور تحقیقاتی قراردارد.
این دستگاه توسط پروفسور«Harold Edgerton» و همكارانش در سال 1960 ابداع شد. یك دستگاه كاوشگرصوتی جانبی میتواند اطراف خود را بررسی كند. این دستگاه را میتوان با یك رادار مقایسه نمود با این تفاوت كه این دستگاه از انعكاس صدا بهجای پالسهای الكترومغناطیس استفاده میكند. پالسهای صوتی معمولاً در فركانس بین 100 تا 500 كیلو هرتز فعالیت میكنند. فركانسهای بالاتر وضوح بهتر ولی برد محدودتری دارند.
كاوشگرصوتی جانبی كه اغلب به شناور تحقیقاتی یدك میشود، توانایی بررسی صدها متر كف دریا در هر چرخش شناور را دارد.
كیفیت تصاویر كاوشگرصوتی جانبی به همراه توانایی نقشهبرداری سریع مناطق وسیعی از كف دریا این دستگاه را یكی از اجزاء اساسی قلمداد میكندكه هر كس به تصاویر كف دریا با كیفیت بالا نیاز دارد، از آن استفاده میكند.
كاوشگرصوتی جانبی بهطور گسترده برای كاربردهای تجاری، نظامی و تفریحی استفاده میشود. برخی نمونههای كاربرد این دستگاه شامل؛ عملیات جستوجو و نجات، نقشه برداری مسیر كابلگذاری و لولهگذاری، شناسایی معدن، یافتن ماهی، شناسایی لاشه كشتی، یافتن قربانیان غرق شده، باستانشناسی دریایی و بررسیهای زمین شناسی است.
كاوشگرصوتی جانبی معمولاً به همراه یك سیستم سونار با پرتو منفرد یا پرتو چندگانه جهت پوشش كامل مشخصات لازم برای بررسیهای هیدروگرافی بهكار میرود.
كاوشگرصوتی جانبی چگونه كار میكند؟
كاوشگر صوتی جانبی سیگنالهای صوتی را عمود بر مسیر كشتی در حال حركت به طرف بستردریا ارسال مینماید. این سیگنالها پس از برخورد با اشیاء كف دریا بازتاب میشوند. بازتاب این سیگنالهای صوتی بهوسیله میكروفونهای حساس زیرآبی كه در شناور قرار دارند، دریافت میشوند.
سیگنالهای میكروفون زیرآبی برای پردازش و ایجاد تصویر به شناور فرستاده میشوند. بهعبارت دیگر این دستگاه قدرت بازتابش برگشتی را اندازه گیری میکند و یك تصویر نمایش میدهد.
اشیاء كف دریا که برجسته هستند، یك ناحیه سفیدرنگ (بازتاب قوی) ایجاد میكنند و سایههایی از این اشیاء مناطق سیاه رنگ (بدون بازتاب یا با بازتاب جزئی) هستند.
1. عمق به درون مسیر صوتی
2. زاویه پرتو عمودی
3. تنظیم برد نرم افزار (حداكثر برد صوتی)
4. عرض نوار بستر دریا
5. عمق كاوشگرصوتی جانبی یدك شده
6. فاصله سمت راست و چپ كانال
7. عرض پرتو افقی
تفسیر تصاویر كاوشگرصوتی جانبی
مانند هر سونار صوتی، كاوشگرصوتی جانبی فقط انعكاس اشیایی را نشان میدهد كه بازتاب صوتی به مبدل كاوشگرصوتی جانبی ارسال کند، برای نمونه سطوح سخت درخشان فقط زمانی دیده میشوندكه در زوایای سمت راست سونار باشند و بافت سخت كف دریا میتواند اشیا و اهداف كوچكتر را بهطور كامل محوکند.
موادی مانند فلزات، تختهسنگها ، شن و ماسه یا سنگهای آتشفشانی كه به تازگی بهصورت گدازه درآمدهاند، در انعكاس پالسهای صوتی موثر میباشند. برخلاف موارد قبل، رسوبات ریزتر مانند خاك رس و سیلت، بهخوبی صدا را منعكس نمیكنند. بازتاب دهندههای قوی، بازتابهای قوی ایجاد میكنند. درحالیكه بازتاب دهندههای ضعیف بازتابهای ضعیفتر ایجاد میكنند. با آگاهی از این ویژگیها، میتوان از قدرت بازتابهای صوتی از دستگاه كاوشگرصوتی جانبی جهت آزمایش تركیب كف دریا و اشیایی كه درآن قرار دارند، استفاده نمود.
برای پی بردن به اینكه یك sonar scan line چگونه از نیروی بازتاب صوتی به sonar بهوجود میآید، به نمودار زیر توجه كنید.
1. عمق به درون مسیر صوتی
2. زاویه پرتو عمودی
3. تنظیم برد نرم افزار (حداكثر برد صوتی)
4. عرض نوار بستر دریا
8. طول سایه صوتی ، مربوط به ارتفاع هدف
A. ناحیه قبل از انعكاس قسمت انتهایی (بدون بازتاب=ناحیه سیاه رنگ)
B. بافت كف دریا
C. لبه انعكاسی اشیاء(شدت درخشانی)
D. اشیاء منعكس كننده(هدف)
E. سایه صوتی هدف
F. بافت كف دریا
تجربه نقش مهمی در تفسیردادههای كاوشگرصوتیجانبی ایفا میکند. كاوشگرصوتی جانبی هیچ نشانهای در مورد شكل و حالت بازتابشهای اشیای كوچك مشخص نمیکند. ساختارهای ساخت بشر، مانند سكوها یا دیوارهای سنگی الگوهای منظمی دارند كه شناسایی آنها آسانتر است.
استفاده از دستگاه كاوشگرصوتی جانبی بیشتر شبیه یك وسیله درخشان مشكی در فضای تاریك با یك نور ضعیف جهت روشنایی است. باید به خاطر داشت زمانی كه به یك جسم بزرگ نزدیك میشود یا ممكن است در فرورفتگیهای كف دریا، محدوده تحت پوشش دستگاه به شدت كاهش یابد.
ممكن است منعكس كنندههای بسیار قوی بازتابهای متفاوتی را در امتداد یك خط و در فواصل مساوی ارسال کنند و در محدوده تحت پوشش دستگاه قابل شناسایی باشند. نقشهای كه توسط این دستگاه نمایش داده میشود، همچنین بلندی شیء را نشان نمیدهد. مگراینكه سایه صوتی ایجاد كرده باشد كه در این مورد طول سایه صوتی به ارتفاع شی، برد دستگاه و ارتفاع دستگاه وابسته است.
دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تین نیوز در وب منتشر خواهد شد.
تین نیوز نظراتی را که حاوی توهین یا افترا است، منتشر نمیکند.
پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.
انتشار مطالبی که مشتمل بر تهدید به هتک شرف و یا حیثیت و یا افشای اسرار شخصی باشد، ممنوع است.
جاهای خالی مشخص شده با علامت {...} به معنی حذف مطالب غیر قابل انتشار در داخل نظرات است.