افت‌وخیز مترو ایران در مسیر توسعه
فعالیت حدود ۳۰۰ کیلومتر مترو در ایران، دستاورد تلاش بیش از ۴دهه تلاش برای راه‌اندازی قطار شهری در کشور است.
فعالیت حدود ۳۰۰ کیلومتر مترو در ایران، دستاورد تلاش بیش از ۴دهه تلاش برای راه‌اندازی قطار شهری در کشور است.
به گزارش روزنامه گسترش تجارت، از سال ۵۶ که کلنگ ساخت نخستین خط مترو در تهران به زمین خورد تا امروز، حدود ۲۳۰ کیلومتر مترو در تهران و ۷۰کیلومتر مترو در ۴کلانشهر کشور، به مرحله بهره‌برداری رسیده‌اند و کار ساخت مترو، افتان و خیزان همچنان در تهران و چند کلانشهر دیگر ادامه دارد. با وجود بهره‌برداری از ۳۰۰ کیلومتر مترو، مسئولان می‌گویند مترو هم در تهران و هم در سایر کلانشهرها، از برنامه عقب است که در این زمینه، مشکلات بودجه و کمبودهای مالی، مهم‌ترین مانع و سرعت‌گیر مسیر بوده است و همین حالا نیز موجب شده مترو علاوه بر حرکت کند، مشکلاتی مانند واگن نیز در کلانشهرها داشته باشد. در گزارشی که در ادامه می‌خوانید، آخرین وضعیت مترو در ۴ کلانشهر کشور بررسی شده است.
۱۳۰ هزار سفر روزانه با مترو مشهد
کلنگ ساخت مترو مشهد در سال ۷۹ به زمین خورد و یک دهه بعد در سال ۸۹، مشهدی‌ها برای نخستین بار شاهد حرکت مترو در مسیری حدود ۲۰ کیلومتر بودند. مسیر توسعه ۴/۵ کیلومتری این خط نیز از ایستگاه غدیر تا فرودگاه مشهد در دهه فجر سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید تا مشهد نخستین شهری باشد که مترو فرودگاه در آن آغاز به کار کرده است. مجموع طول خط یک مترو مشهد که مسیری شرقی-غربی داشته و فرودگاه را به وکیل‌آباد متصل می‌کند، ۲۴/۵ کیلومتر و شامل ۲۴ ایستگاه است.
قاسم طاهری، مدیرعامل شرکت بهره‌برداری قطار شهری مشهد در پاسخ به «گسترش‌تجارت» گفت: در ۶ سالی که از آغاز به کار مترو مشهد می‌گذرد، درمجموع ۱۷۵ میلیون جابه‌جایی مسافر و بیش از ۲هزار و ۲۰۰ روز خدمت‌رسانی در شرکت قطار شهری مشهد انجام شده است.
به گفته وی، درحال‌حاضر مترو مشهد از ساعت ۶ صبح تا ۱۰شب خدمات‌رسانی می‌کند و سرفاصله حرکت قطارها، بین ۵ تا۱۰ دقیقه است. روزانه ۱۳۰ هزار مسافر با قطار شهری مشهد جابه‌جا می‌شود و در روزهایی مانند شهادت امام رضا(ع) رکورد جابه‌جایی ۱۷۰هزارنفر نیز به ثبت رسیده است.
آنطور که طاهری می‌گوید، هدف‌گذاری خط یک مترو مشهد، جابه‌جایی ۱۳ هزار نفر در ساعت است و تاکنون رکورد ۸ هزار نفر در ساعت نیز ثبت شده است.
طاهری ادامه داد: سفرهای مردم در مشهد به‌طور میانگین ۱۰کیلومتر است. اگر این سفر با مترو انجام شود، حدود ۲۰ دقیقه طول می‌کشد، اما اگر با سایر وسایل حمل‌ونقل انجام شود، ۲ برابر زمان می‌برد. وی با اشاره به کمبود واگن در مشهد گفت: در خط یک قطار شهری ۶۰ واگن در اختیار داریم. در خط ۲ نیز ۲۰واگن داریم که باید ۶۰ واگن دیگر باید اضافه شود.
برای تامین ناوگان مورد نیاز مترو مشهد، دولت برنامه‌هایی در دست اقدام دارد. آنطور که سخنان مسئولان نشان‌می‌دهد، قرار است ۱۹۸ واگن به ارزش ۲۰۰ میلیون یورو برای قطار شهری مشهد تامین شود.
هزینه این واگن‌ها از محل کمک‌های مالی دولت و پرداخت یارانه از محل صرفه‌جویی در مصرف سوخت فراهم می‌شود. برای مشهد در مجموع ۴ خط مترو در نظر گرفته شده است.
مرحله نخست خط ۲ مترو مشهد به‌طول ۸ کیلومتر، از اسفند سال گذشته آغاز به کار کرد. بهره‌برداری از این خط در ۳ مرحله انجام می‌شود که مرحله دوم به‌طول ۳ کیلومتر تا مهر امسال و مرحله سوم به طول ۳/۵کیلومتر تا پایان سال به بهره‌برداری خواهد رسید. خط ۲ در صورت بهره‌برداری کامل، ۱۴/۵ کیلومتر طول و ۱۳ ایستگاه خواهد داشت و شمال‌شرقی مشهد را به جنوب آن متصل می‌کند. این خط از نقاط ترافیکی بسیار مهم شهر مانند راه‌آهن، کوهسنگی، عبور خواهد کرد.
عملیات حفاری سومین خط مترو مشهد به‌طول ۲۸/۵ کیلومتر، از نیمه دوم فروردین امسال آغاز شده است. خط چهارم مترو مشهد نیز که خواجه‌ربیع را با گذر از ضلع شمالی حرم‌رضوی، به قلعه ساختمان و جاده سرخس متصل خواهد کرد، در مرحله مطالعه است.
فعالیت مترو تبریز در ۱۱ ایستگاه
عملیات ساخت قطار درون‌شهری در تبریز از سال ۸۱ آغاز شد و در شهریور ۹۴ با بهره‌برداری از ۵ ایستگاه در مسیر ۶ کیلومتری، برای نخستین بار صدای سوت قطار مترو در این شهر پیچید.
یعقوب وحیدکیا، مدیرعامل شرکت بهره‌بهره‌برداری مترو تبریز درباره آخرین وضعیت مترو تبریز به «گسترش‌تجارت» گفت: با بهره‌برداری از مرحله دوم خط یک، تعداد ایستگاه‌های مترو تبریز به ۱۱ ایستگاه رسیده است. مرحله دوم ۵ ایستگاه دارد که تاکنون ۳ ایستگاه آن به بهره‌برداری رسیده و ۲ ایستگاه نیز در ماه‌های آینده اضافه خواهد شد.
به گفته وی، درحال‌حاضر در مجموع ۹ ایستگاه مترو تبریز در مسیری به‌طول تقریبی ۱۲ کیلومتر، عملیات جابه‌جایی مسافر انجام می‌شود و روزانه بین ۳ تا ۴ هزار مسافر از مترو تبریز استفاده می‌کنند و در صورت تکمیل مرحله ۳ خط یک تا پایان سال، اهداف نهایی این خط برآورده می‌شود و روزانه حدود ۷هزار مسافر با استفاده از مترو تبریز جابه‌جا خواهند شد. مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تبریز در این زمینه توضیح داد: مترو تبریز به مرکز شهر رسیده، اما ایستگاه‌های پرمسافر آن، در مرحله سوم به بهره‌برداری خواهند رسید و به همین دلیل، ظرفیت واقعی مترو تبریز با راه‌اندازی ایستگاه‌های مرحله سوم محقق خواهد شد.
وحیدکیا درباره برنامه‌های پیش روی مترو تبریز تا پایان سال گفت: در مرحله دوم خط یک، از یک ایستگاه و یک تونل در هفته دولت بهره‌برداری می‌شود تا در آستانه بازگشایی مدارس و دانشگاه‌ها، افزایش ظرفیت مسافری در مترو داشته باشیم اما بقیه ایستگاه‌های مرحله سوم هنوز آماده نیست و امیدواریم تا پایان سال موفق به بهره‌برداری از آنها شویم. وی با اشاره به وجود مشکلات در زمینه تامین بودجه برای توسعه مترو تبریز افزود: همواره با مشکلات بودجه در مترو دست به گریبان هستیم زیرا تعهدات دولت به مترو در سال‌های ۹۴ و ۹۵ پرداخت نشده است.
از سوی دیگر به نظر می‌رسد در برنامه ششم توسعه نیز توسعه مترو در کلانشهرها به‌طور مطلوب دیده نشده و بار اصلی آن بر دوش شهرداری‌ها گذاشته شده است؛ درحالی که توسعه مترو هزینه‌بر است و با توجه به اینکه درآمد شهرداری‌ها به دلیل رکود ساخت‌وساز کم شده، باید دنبال تامین فاینانس و تامین سرمایه‌گذاری خارجی باشیم تا بتوانیم برنامه‌های توسعه‌ای مترو را پیش ببریم. مدیرعامل شرکت بهره‌برداری مترو تبریز ادامه داد: برای خط ۲ مترو تبریز اقداماتی در زمینه تامین فاینانس انجام شده اما برای تکمیل خط یک باید از منابع شهرداری و در صورت امکان، از بودجه سالانه دولت استفاده کنیم زیرا تامین اعتبارات در چند سال گذشته خوب نبوده است.
امیدواریم دولت دوازدهم توسعه مترو در کلانشهرها را در اولویت قرار دهد تا پروژه‌های قطار شهری سرعت گیرد. او با اشاره به برخی کمبودها در تجهیزات مترو تبریز توضیح داد: به‌تازگی مناقصه‌هایی برای تامین پله‌برقی برخی ایستگاه‌ها انجام شده و امیدواریم به‌زودی بتوانیم این تجهیزات را نصب کنیم. همچنین در برخی ایستگاه‌ها در تلاش برای تامین و نصب آسانسور هستیم.
به گفته وحیدکیا، مترو تبریز درحال‌حاضر ۶۰ واگن دارد و از این نظر، مشکلی وجود ندارد. طول خط یک مترو تبریز در صورت بهره‌برداری کامل، ۱۸ کیلومتر خواهد بود و ۱۸ ایستگاه خواهد داشت. این خط از میدان ائل‌گلی آغاز شده و با گذر از بلوار شهیدباکری، خیابان ۲۹ بهمن، خیابان امام‌خمینی(ره)، چهارراه محققی، باغ‌گلستان و خیابان خیام، به کوی‌لاله می‌رسد. هدف‌گذاری مترو تبریز، ساخت ۵ خط (۴خط اصلی و یک خط حومه) به طول ۷۵ کیلومتر است.
کمبود واگن مترو در شیراز
کلنگ ساخت مترو شیراز در سال ۸۱ به زمین خورد و در مهر ۹۳، مرحله نخست خط یک به طول حدود ۱۴ کیلومتر به بهره‌برداری رسید. مرحله دوم این خط به‌طول ۱۰/۵کیلومتر نیز در آخرین روز مرداد امسال با حضور عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور به بهره‌برداری رسید.
اسدالله حاجی‌زمانی، مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز مرحله دوم خط یک مترو را که برای اجرای آن بیش از هزار میلیارد تومان هزینه شده، مهم‌ترین بخش مترو شیراز دانست و افزود: این مرحله مرکز شهر و مراکز تاریخی و درمانی را به فرودگاه شیراز متصل و دسترسی به این مناطق را برای شهروندان، مسافران و گردشگران آسان می‌کند.
به گفته او، مرحله دوم خط یک از چهارراه زند آغاز شده و تا میدان الله (فرودگاه شیراز) ادامه دارد. درحال‌حاضر ۴ ایستگاه از این بخش مترو شیراز فعال است، فاصله حرکت قطارها در مترو شیراز ۱۵ دقیقه و مدت زمان ارائه خدمت به مسافران، ۱۵ ساعت در روز است.
براساس آنچه حاجی‌زمانی می‌گوید، خط یک مترو شیراز در صورت تکمیل ۲۵ کیلومتر خواهد بود. این خط که شرق شیراز را به غرب آن متصل می‌کند، دومین خط طولانی مترو کشور است. با بهره‌برداری کامل از این خط، امکان جابه‌جایی روزانه ۱۸ هزار مسافر فراهم خواهد شد.
او با اشاره به اینکه پایان ساخت خط یک مترو با افزایش بودجه عمرانی شهرداری در چند سال گذشته محقق شده، افزود: خط ۲ مترو با کمک دولت، با فاینانس ۵۰۰ میلیارد تومانی در حال ساخت و خط ۳ نیز آماده کلنگ‌زنی است.
به گفته او، دولت تاکنون همه سهم خود را برای اجرای مترو شیراز پرداخت کرده است.
براساس آنچه مدیرعامل سازمان قطار شهری شیراز می‌گوید، درحال‌حاضر مشکل اصلی مترو این شهر، کمبود واگن است. وی در این زمینه گفت: اگر واگن به موقع تامین نشود، سرمایه‌گذاری‌های انجام شده از بین می‌رود زیرا تعداد واگن‌ها به اندازه نیاز مردم نیست. به گفته او، اگرچه تامین واگن در حیطه اختیارات شهرداری نیست اما با توجه به مشکلات موجود، شهرداری شیراز اقدام به خرید ۲۰ واگن جدید کرده است.
حاجی‌زمانی محدودیت منابع مالی را یکی از مشکلات مترو شیراز عنوان کرد و گفت: در چند سال گذشته یکی از راه‌های تامین این منابع، استفاده از طرح تملک دارایی بود.
علاوه بر این، از محل تسهیلات و تهاتر، صندوق توسعه ملی و اوراق مشارکت برای توسعه مترو بهره گرفتیم.
خط یک مترو شیراز از میدان گل‌سرخ در جنوب‌شرقی شهر آغاز شده و با گذر از بلوار مدرس، میدان ولی‌عصر(عج)، میدان نمازی، میدان قصردشت، کوچه گلخون و بزرگراه چمران، به میدان احسان در شمال‌غرب شهر می‌رسد.
در صورت بهره‌برداری کامل از این خط به‌طول نهایی حدود ۲۵ کیلومتر، امکان جابه‌جایی ۱۸ هزار مسافر به وسیله آن در هر ساعت فراهم خواهد شد.
براساس هدف‌گذاری‌ها، مترو شیراز در مجموع دارای ۶ خط و ۹۰ کیلومتر طول خواهد بود.
به گفته مسئولان، کار ساخت خط ۲ از محل اعتبارات داخلی شهرداری شیراز ادامه دارد و حداکثر تا دو سال دیگر به بهره‌برداری می‌رسد.
بهره‌برداری کامل از قطار شهری شیراز در صورت فراهم بودن منابع مالی، بین ۶ تا ۸ سال طول می‌کشد.
متروی ۲۰ کیلومتری در اصفهان تا پایان سال
کلنگ ساخت مترو اصفهان، در سال ۸۱ و ۱۱ سال پس از آغاز مطالعات این پروژه به زمین خورد و کار ساخت خط یک مترو به طول ۱۲/۵ کیلومتر، در مسیر شمال- جنوب شهر آغاز شد، با این حال به‌دلیل برخی موانع، کار به کندی پیش رفت و مرحله نخست خط یک مترو این شهر در سال ۹۴ به بهره‌برداری رسید.
علیرضا صلواتی، معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان به «گسترش‌تجارت» گفت: تاکنون حدود ۱۲ کیلومتر از مرحله‌های اول و دوم خط یک مترو به بهره‌برداری رسیده که از ساعت ۷صبح تا ۱۵ هر روز به مردم خدمات ارائه می‌دهد.
وی ادامه داد: با بهره‌برداری از مرحله نخست و دوم خط یک متروی اصفهان، هم‌اکنون ۱۲ کیلومتر از خط یک متروی اصفهان از ساعت ۷ صبح تا ۱۵ هر روز در حال بهره‌برداری است. همچنین به تازگی، سومین مرحله از خط یک مترو به‌طول ۵ کیلومتر پیش راه‌اندازی شده و پیش‌بینی می‌شود تا پایان تابستان، به بهره‌برداری نهایی برسد. او با اشاره به حرکت نیم‌ساعت یک بار قطار مترو در اصفهان گفت: تلاش می‌کنیم به‌تدریج سرفاصله حرکت قطارها کمتر شده و به ۱۵ دقیقه یک بار برسد که در این صورت می‌توانیم مدت فعالیت مترو را تا ساعت ۲۲ افزایش دهیم.
صلواتی با بیان اینکه در زمینه ساخت خط ۲ مترو اصفهان، بعد از حل مشکلات با اداره میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در مرحله برگزاری مناقصه هستیم، اضافه کرد: امیدواریم تا پایان عمر شورای‌شهر پنجم، خط ۲ نیز به بهره‌برداری برسد. به گفته او، اقدامات اولیه برای ساخت خط ۳ مترو نیز در حال پیگیری است و مذاکرات لازم در این زمینه با سرمایه‌گذاران ادامه دارد. علاوه بر تامین نشدن بودجه مناسب، اختلافات بین مدیران شهری و مسئولان اداره میراث‌فرهنگی اصفهان، از جمله دلایل طولانی شدن زمان بهره‌برداری از نخستین مرحله مترو این شهر بوده است. کشف برخی محوطه‌های تاریخی در مسیر حفاری مترو این اختلافات را ایجاد و پروژه ساخت مترو را در مقاطع مختلفی متوقف کرد که به‌تدریج، با حل این مشکلات و اصلاح مسیر، پروژه دوباره سرعت گرفت.
مرحله اول و دوم خط یک متروی اصفهان که هم‌اکنون مورد بهره‌برداری قرار گرفته، از ایستگاه قدس آغاز می‌شود و با عبور از ایستگاه‌های بهارستان، گلستان، شهید مفتح، شهید علیخانی، جابر، کاوه، شهید چمران، شهید باهنر و شهدا، به ایستگاه تختی می‌رسد. همچنین به‌تازگی، در بهره‌برداری آزمایشی از مرحله سوم خط یک، ۵کیلومتر در مسیر میدان امام حسین(ع) تا میدان آزادی با ۳ایستگاه پیش راه‌اندازی شده است و به گفته معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری اصفهان، در ادامه این مسیر، ۴کیلومتر دیگر از میدان آزادی تا پایانه صفه، تا پایان سال راه‌اندازی خواهد شد. این بخش که مرحله چهارم خط یک مترو اصفهان است، قرار است در یک بازه زمانی ۴ ماهه، پس از بهره‌برداری کامل از مرحله سوم گشایش یابد. با پایان این مرحله، مترو از شمالی‌ترین تا جنوبی‌ترین نقطه شهر اصفهان با بیش از ۲۰کیلومتر فعال خواهد شد.
ساخت و راه‌اندازی ۳ خط مترو در این شهر در دستور کار است. خط دوم مترو اصفهان، شرقی‌ـ غربی بوده، حدود ۲۵ کیلومتر طول دارد و دارای ۲۳ ایستگاه است که در مرحله مناقصه و انتخاب پیمانکار قرار دارد. خط سوم نیز از میدان آزادی در جنوب تا جنوب‌غربی اصفهان را پوشش خواهد داد. مسئولان وعده داده‌اند تا ۴ سال آینده مترو به‌طور کامل در اصفهان راه‌اندازی شود.
به‌گفته مسئولان، منابع مالی توسعه خط یک و آغاز خط ۲ و ۳ به‌زودی با ۴۰۰ میلیون یورو فاینانس خارجی، بخشی از تسهیلات بانک شهر، اختصاص بودجه سالانه و همکاری با بنیاد مستضعفان تامین خواهد شد.