بندر خشک مشهد؛ از وعده ها تا ضرورت های توسعه لجستیک شرق کشور
در حالی که استان هایی مانند تهران با بندر خشک آپرین و البرز با بندر خشک نظرآباد توانسته اند جایگاه خود را در شبکه لجستیک کشور تثبیت کنند، خراسان رضوی با وجود ظرفیت های گسترده، همچنان از داشتن چنین برندی ناکام است.
از سوی دیگر ایجاد کریدورهای ترانزیتی در کشورهای همسایه یک تهدید استراتژیک محسوب می شود و خراسان رضوی به دلیل همجواری با آسیای میانه و افغانستان موقعیت کم نظیری دارد که سال ها پیش تر می توانست به قطب ترانزیت منطقه تبدیل شود؛ اما برخلاف دیگر استان ها ایجاد بندر خشک در مشهد از اما و اگرهایی برخوردار است و اظهارنظرهای متفاوتی در این موضوع وجود دارد. برخی از این پروژه به عنوان یک پروژه در حال بهره برداری یاد می کنند و بعضی آن را یک پروژه در حد مطالعات و وعده ها می دانند و این پرسش جدی را پیش روی ما قرار می دهد که آخرین وضعیت ایجاد دهکده لجستیک و بندر خشک در خراسان رضوی چیست؟
فرودگاه مشهد در جنگ اخیر، تنفسگاه حریم هوایی ایران بود
به گزارش تین نیوز به نقل از روزنامه قدس، در پاسخ به این پرسش می توانیم مرور کنیم که احسان قاضی زاده هاشمی، نماینده مردم سرخس، فریمان، رضویه و احمدآباد در جریان افتتاح پروژه های هفته دولت با حضور وزیر راه و شهرسازی در مشهد عنوان کرد: جایگاه مشهد در حوزه حریم هوایی و پروازهای خارجی بسیار ویژه است، به گونه ای که در جریان جنگ ۱۲ روزه، فرودگاه مشهد به عنوان یک تنفسگاه واقعی برای حریم هوایی ایران ایفای نقش کرد. از این رو ایجاد یک شهر فرودگاهی و بندر خشک در مشهد می تواند حتی فراتر از ظرفیت فرودگاه امام خمینی(ره) در تهران باشد. در سال های اخیر دو گروه چینی روی این پروژه مطالعه کرده و آمادگی سرمایه گذاری داشتند؛ اما متأسفانه این موضوع متوقف ماند. سرمایه گذاری چینی ها می تواند در قالب فاینانس مانند قرارداد ۲۵ ساله و سایر پروژه های مشترک پیگیری شود و حتی در سفر دولت به چین نیز به عنوان یک کلان پروژه مورد توجه قرار گیرد.
یا اینکه در زمان سفر علی عبدالعلی زاده، نماینده ویژه رئیس جمهور در اول مرداد ۱۴۰۴، او بر ضرورت بهره برداری کامل از ظرفیت ۱۰میلیون تنی بندر خشک شهید مطهری مشهد در هماهنگی با اجرای سیاست های کلی توسعه دریامحور و مکران در بازدید از این منطقه تأکید کرد و گفت: ظرفیت ایستگاه راه آهن شهید مطهری برای صادرات و واردات در حد ۱۰میلیون تن است و این برای ما یک وعده بسیار امیدوارکننده به شمار می آید. امروز بازدیدی داشتیم از منطقه بندر خشک و دهکده لجستیک شهید مطهری مشهد که در مجموعه راهگذر یا کریدور شمال-جنوب کشور موقعیت بسیار ویژه ای دارد و می تواند به عنوان یکی از نقاط بسیار مهم این کریدور به حساب بیاید. خوشبختانه تجهیزات خوبی در اینجا آماده شده و در حال بهره برداری است و فعالیت و جنب و جوش قابل توجهی در منطقه مشاهده می شود. نکته مهم دیگر، انتقال بار از طریق راه آهن بوده که خوشبختانه برنامه ریزی های مناسبی از سوی راه آهن در مسیر سرخس تا بندر شهید رجایی انجام شده است. بار در مدت ۷۲ ساعت از سرخس به ایستگاه شهید مطهری مشهد و سپس به بندر شهید رجایی منتقل می شود که این زمان انتقال بسیار قابل قبول و امیدوارکننده است.
در کنار این اظهارنظرها باید یادآور شد عملیات اجرایی فاز دوم شعبه لطف آباد بندر خشک و هاب لجستیکی شمال شرق کشور در هفته دولت با حضور وزیر کار آغاز شد.
بندر خشک نیازمند هویت سازی قانونی است
در این راستا و با توجه به اهمیت جاده ها و راه های ارتباطی در ایجاد بندر خشک، مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در گفت وگو با خبرنگار ما اظهار کرد: بندر خشک یک مفهوم عمومی است و معمولاً در نقاطی دورتر از بندرها که می خواهند برخی از نقش های بندری را بر عهده بگیرند، ریل هایی به این مناطق وصل می شوند تا با تخلیه سریع بندر، خدمات حمل و نقل به صورت ترکیبی صورت بگیرد و این مفهوم در قالب مناطق آزاد اقتصادی یا ویژه اقتصادی یا پارک های لجستیک یا دهکده لجستیک و یا سایت های حمل و نقل ترکیبی شکل می گیرد به صورتی که دسترسی خوب ریلی و جاده ای به آزادراه ها و بزرگراه ها به بازارهای مصرف و تولید و مراکز صادرات و واردات و ترانزیت برای این مناطق تعریف می شود. هر چقدر یک بندر خشک شرایط بهتری داشته باشد، زودتر رونق می گیرد و به لحاظ توجیه اقتصادی بسیار قوی تر عمل خواهد کرد.
جعفر شهامت گفت: مفهومی به نام بندر خشک داریم که اگر رسمیت پیدا کند می تواند کمک های بسیار خوبی انجام دهد. هدف از این هویت بخشی و صدور مجوزهای مربوط این است که کار به صورت رسمی تقویت شود وگرنه در حال حاضر هم محدوده ای از مشهد مقدس به سمت شهر بینالود، از مشهد به سمت باغچه-تربت حیدریه، از مشهد به سمت فریمان و از مشهد به سمت سرخس تا محدوده آبروان را در نظر بگیریم، خود به خود سایت های حمل و نقل فراوان چه پایانه های جاده ای، چه ریلی و چه سایت فرودگاه شهید هاشمی نژاد وجود دارد. با به رسمیت شناخته شدن این هویت می توان از سیاست ها و چارچوب های نظام مند و حمایتی هم بهره برد تا هزینه زنجیره تأمین و لجستیک کاهش پیدا کند و فرایندی تخصصی و حرفه ای شکل بگیرد.وی تشریح کرد: سایت شهید مطهری با توجه به اینکه حمل و نقل ریلی در آن فعال است و حوزه جاده ای هم به شکلی با حوزه ریلی برای تخلیه و بارگیری ارتباط دارد و به کشور افغانستان و آسیای میانه نزدیک است و دسترسی به بندرهای جنوبی از ویژگی های خاص آن به شمار می رود، سبب می شود این منطقه وزن قوی پیدا کند و بی شک این زیرساخت ها هر چقدر با هم هماهنگ تر و باکیفیت تر باشند، عملکرد این بندر قوی تر خواهد بود.
حمل و نقل ترکیبی در خراسان رضوی موجود است
مدیرکل راهداری و حمل و نقل جاده ای خراسان رضوی در پاسخ به این پرسش که چند سال طول می کشد بندر خشک در مشهد و خراسان رضوی ایجاد شود، عنوان کرد: متولی لجستیک در برنامه هفتم توسعه کشور، وزارت راه و شهرسازی است و بخشی از آن به حوزه ریلی، قسمتی به بخش جاده ای و بخشی به حوزه هوایی برمی گردد. باید گفت در حال حاضر بندر خشک در استان کارکردهای خود را دارد و موجود است؛ اما وقتی به عنوان پارک لجستیک، دهکده لجستیک یا بندر خشک هویت پیدا کند، می تواند از مصوبات و تسهیلات قانونی بهره مند شود و همین برندسازی به ارتقای آن کمک می کند. در مجموع مناطق یاد شده یک نقطه عطف است و اینکه ما بگوییم باید نقطه ای از صفر ساخته شود، چنین چیزی نیست. در حال حاضر هم مناطق خوبی برای حمل و نقل ترکیبی در استان داریم و آنچه مورد تأکید بوده، هویت سازی است که موجب ارتقای عملکرد این مناطق می شود و در سطح کشور هم به عنوان یک برند شناخته شده تقویت خواهد شد.
تصویب طرح بندر خشک در دستور کار است
همچنین معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار خراسان رضوی توضیح داد: بندر خشک در زمان حضور آقای عبدالعلی زاده، مشاور رئیس جمهور مطرح شد. در خراسان رضوی دهکده لجستیک در محل ایستگاه راه آهن شهید مطهری از مصوبات دولت است و در حال حاضر به دنبال این هستیم که اراضی مورد نظر را در اختیار قرار بدهیم. بندرخشک یکی از موضوعات است که ذیل این موارد می گنجد و با توجه به نگاه توسعه ای که به منطقه شرق کشور ایجاد شده، در تلاش هستیم بندر خشک را در مشارکت با حوزه اقتصادی پیش ببریم و یکی از موضوعات جدی مورد پیگیری در دولت است که مدنظر مشاور رئیس جمهور بود. با توجه به حضور و موافقت ضمنی وی در صدد پیگیری موضوعات برای تصویب هستیم و باید ابتدا به تصویب برسد تا میزان زمین های مورد نیاز تعیین شود.
بندر خشک در دهکده لجستیک است
با وجود این صحبت ها به نظر می رسد هنوز ایجاد بندر خشک چارچوب مشخصی ندارد؛ اما در تشریح بیشتر تحقق بندر خشک در استان، مدیرکل راه آهن خراسان گفت: ستاد لجستیک کشور آیین نامه بندرخشک و لجستیک را با هم ادغام کرده و در نهایت منجر به سند لجستیک کشور شده که مستند بر سند آمایش سرزمین است. در این سند برای مشهد با توجه به نزدیکی که به مرز دارد، دهکده لجستیک پیش بینی شده ضمن آنکه بندر خشک محدوده ای در داخل دهکده لجستیک تعریف می شود که تشریفات گمرکی در آن صورت می گیرد.
مصطفی نصیری ورگ ادامه داد: با توجه به مطالعات انجام شده و بر مبنای اینکه شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران براساس مصوبه ستاد لجستیک کشور، دستگاه مسئول برای مطالعات، مکان یابی و ایجاد دهکده لجستیک بود، ایستگاه شهید مطهری به عنوان دهکده لجستیک با تأیید استانداری خراسان رضوی به ستاد لجستیک در سال ۱۴۰۲ معرفی و در سال ۱۴۰۳ مصوب شد. در مقدمه سند آمایش لجستیک کشور آیین نامه دهکده لجستیک با آیین نامه بندر خشک ادغام شده و وقتی دهکده لجستیک را مصوب گرفته ایم، پس مصوبه بندرخشک را هم داریم و باید بخش های توسعه ای آن انجام شود.
بارگیری همزمان ۳۵۰ واگن در ایستگاه شهید مطهری
وی با ارائه آمار تصریح کرد: حدود ۸۰ درصد صادرات ریلی مرز سرخس به دلیل زیرساخت های مناسب از ایستگاه شهید مطهری بارگیری می شود و با سرمایه گذاری تقریبی ۸۰۰ میلیارد تومانی که در چند سال گذشته از طریق شرکت راه آهن جمهوری اسلامی در این منطقه برای توسعه ایستگاه شهید مطهری صورت گرفته، در حال حاضر می توان ۳۵۰ واگن را همزمان بارگیری کرد که موجب رشد صادرات از این ایستگاه شده است. در چهار ماه ابتدای امسال نسبت به سال گذشته ۸۰ درصد رشد داشته ایم و در حال حاضر سالانه یک میلیون تن کالای صادراتی به مقصد مرز سرخس بارگیری می شود و ترانشیپمنت کالاهای ترانزیتی با مجوز گمرک در مواردی که نیاز است، در این ایستگاه صورت می گیرد ضمن آنکه حدود یک میلیون تن هم تخلیه بارهای وارداتی داریم.
الزاماتی برای تحقق دهکده لجستیک و بندر خشک
مدیرکل راه آهن خراسان ظرفیت حال حاضر این ایستگاه را ۵ میلیون تن در سال عنوان کرد و گفت: با توجه به سرمایه گذاری های صورت گرفته، این منطقه در بخش ریلی توسعه خوبی داشته؛ اما برای اینکه کل دهکده لجستیک شامل حمل و نقل ریلی و جاده ای کامل بشود، نیاز است حدود ۱۲۰ هکتار دیگر توسعه یابد تا با تکمیل زیرساخت ها برای سردخانه ها، کانتینرها و انبارهای بیشتر که در حال حاضر ۷هزار متر انبار داریم، به چشم انداز صادرات ۱۰میلیون تن در سال برسیم. انبارها تا حدودی ایجاد شده و نیاز به توسعه بیشتر دارند و هاب کانتینری آن هم نیازمند توسعه است و ایجاد سردخانه ها نیز از دیگر الزامات برشمرده می شود. به طور کلی در ایستگاه شهید مطهری به عنوان بندرخشک فعالیت وجود دارد و گمرک در آنجا مستقر است و مصوبه دهکده لجستیک هست و فقط به توسعه و سرمایه گذاری نیاز دارد.
نصیری ورگ افزود: کل دهکده لجستیک ۲۶۰ هکتار است و در طرح نهایی ابعاد بندر خشک پس از پایان یافتن مطالعات که شامل مشخص شدن جزئیات طرح است، منطقه در اختیار گمرک قرار می گیرد و بی شک الزامات بندر خشک در آن باید رعایت شود و با تعریف جزئیات و نهایی شدن طرح فراخوان سرمایه گذار آغاز خواهد شد تا توسعه منطقه در چند فاز مورد پیگیری قرار بگیرد.
درآمدزایی دهکده لجستیک برای استان چقدر است؟
معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار خراسان رضوی در پاسخ به پرسش خبرنگار ما با اشاره به تصویب ایستگاه شهید مطهری به عنوان محدوده ایجاد دهکده لجستیک و قرارگیری بندر خشک در این دهکده عنوان کرد: دهکده لجستیک یا ایستگاه شهید مطهری در مسیر کریدور ترانزیتی شرق به غرب یعنی سرخس تا مرز با ترکیه و شمال به جنوب یعنی سرخس تا بندر عباس و در آینده تا چابهار قرار دارد و از طرفی قرارگیری آن در نزدیکی ایستگاه سرخس فعال ترین مرز ریلی کشور و شهرستان خواف به عنوان بهترین محل برای بارگیری کالاهای صادراتی شناخته می شود که همه این موارد جزو نقاط قوت و فرصت این منطقه است.
رضا جمشیدی گفت: با توجه به اینکه دهکده لجستیک در ستاد لجستیک مصوب شده، انتخاب مشاور برای طراحی اجزای دهکده لجستیک و پیش بینی و طراحی الزامات بندر خشک و دهکده در دستور کار است که پس از نهایی شدن جزئیات طرح فراخوان سرمایه گذار برای تکمیل دهکده لجستیک انجام خواهد شد و اینکه درآمدزایی دهکده چه میزان خواهد بود، به فعالیت آن بستگی دارد.
ظرفیت بالقوه ای که باید سریع تر با برندسازی بالفعل شود
خراسان رضوی با موقعیت استراتژیک و دسترسی به کریدورهای ترانزیتی شرق تا غرب و شمال تا جنوب، سال هاست مستعد تبدیل شدن به قطب لجستیک و ترانزیت منطقه است. هرچند پروژه بندر خشک در مشهد گاه به عنوان یک طرح اجرایی و گاه تنها در حد مطالعات معرفی شده؛ اما واقعیت این است که زیرساخت های ایستگاه شهید مطهری ظرفیت های قابل توجهی دارد و با توسعه قانونی و سرمایه گذاری تکمیلی می تواند به هاب اصلی لجستیک شمال شرق کشور تبدیل شود. آنچه امروز بیش از همه ضرورت دارد، هویت سازی رسمی، جذب سرمایه گذار و تکمیل زیرساخت هاست تا این ظرفیت بالقوه به یک برند ملی و بین المللی در حوزه حمل و نقل و تجارت خارجی تبدیل شود.
